Stupor – przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie
Stupor to stan zaburzonej aktywności ruchowej, który polega na znacznie obniżonej reaktywności na bodźce zewnętrzne. Pacjent nim dotknięty zastyga - staje się niewrażliwy na bodźce, takie jak dźwięki, zapachy czy dotyk. Co warto wiedzieć o osłupieniu?
1. Co to jest stupor?
Stupor, inaczej osłupienie, to pojęcie, które wywodzi się z łaciny. Słowo "stupere" tłumaczy się jako "wpaść w osłupienie", co doskonale opisuje istotę zjawiska. Stupor to bowiem zaburzenie poznawcze, o którym mówi się, gdy ktoś, pomimo zachowania świadomości, nie reaguje na bodźce zewnętrzne: nie porusza się i nie mówi. Jego wzrok zawieszony jest zwykle w jednym punkcie, choć czasem obserwuje się powolne wodzenie za elementami otoczenia.
2. Przyczyny stuporu
Problem wynikać może z uszkodzenia części wstępującej tworu siatkowatego. Osłupienie może się pojawiać, gdy dojdzie do lewostronnego uszkodzenia tej części układu nerwowego. Przyczyną osłupienia mogą być zarówno czynniki organiczne i zaburzenia psychiczne. Stupor może być wywołany nie tylko chorobami psychicznymi czy somatycznymi, ale i różnymi lekami oraz substancjami toksycznymi.
Zaburzenia psychiczne, które mogą wywołać stupor, to ciężkie choroby psychiczne, takie jak schizofrenia katatoniczna (ołupienie katatoniczne), silna depresja (słupienie w przebiegu depresji czy mania). Jest on jednym z objawów katatonii, która najczęściej towarzyszy schizofrenii i zaburzeniom afektywnym. Mogą go również wywołać zaburzenia dysocjacyjne (stupor dysocjacyjny), pojawiające się wskutek przeżycia wyjątkowo stresujących, traumatycznych zdarzeń, takich jak wypadek samochodowy bądź śmierć bliskiej osoby. To jedna z reakcji na szok psychiczny. Trwa zwykle krótko, choć może się przerodzić w fugę dysocjacyjną. To dysocjacyjne zaburzenie nerwicowe, polegające na ucieczce z dotychczasowej sytuacji.
Czynniki organiczne to na przykład guzy bądź torbiele mózgu, encefalopatia nadciśnieniowa, zaawansowana cukrzyca, niedobór witaminy D, poważne uszkodzenia ciała, zapalenie mózgu czy stan po udarze mózgu, zaburzenia gospodarki węglowodanowej (hipoglikemia lub hiperglikemia), zaburzenia hormonalne, choroby nowotworowe (zwłaszcza guzy mózgu), torbiele mózgu, zatrucia metalami ciężkimi, padaczka, choroby układu sercowo-naczyniowego czy infekcje, w których przebiegu dochodzi do zajęcia ośrodkowego układu nerwowego.
3. Objawy osłupienia
Stupor z definicji to ilościowe zaburzenie aktywności ruchowej, które oprócz ograniczenia lub braku tej aktywności charakteryzuje się zmniejszeniem reakcji na bodźce zewnętrzne oraz utratą kontroli czynności fizjologicznych. Osłupienie wiąże się z nadmierną sztywnością mięśni, brakiem mowy i nieprzyjmowaniem pokarmów.
Do objawów stuporu należy akineza i mutyzm, brak reakcji na bodźce przy jednoczesnym zachowaniu przytomności (może być nieznacznie przymglona). Akineza to zubożenie ruchowe. Pacjent może nie poruszać się w ogóle. Zdarza się, że zastyga w niecodziennej pozycji, może przyjmować groteskowe pozy. Z kolei mutyzm to całkowity brak kontaktu werbalnego, choć nie doszło do uszkodzenia ośrodka mowy.
Oznacza to, że osoba, która pogrążyła się w stuporze, nie porusza się i nie mówi, a także nie reaguje na docierające do niej z otoczenia bodźce. Może natomiast reagować nadmiernie na ból bądź silne bodźce, takie jak jasne światło.
4. Diagnostyka i leczenie
Każdy epizod stuporu wymaga konsultacji z lekarzem, ponieważ może świadczyć o poważnych problemach zdrowotnych. Otępienie jest groźne, ponieważ pogrążona w nim sobą nie przyjmuje płynów i pokarmów. W takiej sytuacji pacjent powinien zostać przetransportowany do szpitala, gdzie zostaną wykonane podstawowe badania laboratoryjne, jak i badania obrazowe (przede wszystkim głowy), a w razie potrzeby zostaje wdrożone leczenie.
Stupor może ustąpić w różnym czasie. Najważniejsze jest znalezienie przyczyny otępienia oraz podjęcie leczenia. Terapia zależy od choroby podstawowej. Jeśli otępienie jest spowodowane depresją, zalecane jest stosowanie odpowiednich leków przeciwdepresyjnych. W przypadkach stuporu na tle chorób psychicznych (mania czy schizofrenia), konieczne jest włączenie leczenia farmakologicznego. Gdy doszło do infekcji neurologicznej, niezbędne jest włącznie leków przeciwdrobnoustrojowych. Osoba, która tkwi w stanie osłupienia wskutek traumatycznego przeżycia będzie wymagała wsparcia psychologicznego lub leczenia psychiatrycznego.
Osłupieniu nie towarzyszą uszkodzenia układu ruchu czy ośrodka mowy, dlatego po odpowiednim leczeniu reakcje zwykle zostają przywrócone. Oznacza to, że właściwie leczony stupor ustępuje szybko, a stan zdrowia chorego w krótkim czasie poprawia się.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.