Szok termiczny - przyczyny, objawy, zapobieganie, pierwsza pomoc
Szok termiczny to reakcja organizmu na gwałtowną zmianę temperatury. Jest groźny dla zdrowia i życia. Jego objawy najczęściej pojawiają się po skoku do zimnej wody, choć wywołać go może również opalanie. Jak zapobiegać szokowi termicznemu? Jak reagować, gdy się pojawi?
1. Co to jest szok termiczny?
Szok termiczny (wstrząs) (ang. cold shock response) jest konsekwencją nagłego upośledzenia mechanizmów regulujących ciepłotę ciała człowieka. Najczęściej skutkuje nim kontakt rozgrzanego organizmu ze środowiskiem zdecydowanie chłodniejszym, na przykład zimną wodą (dużo niższą niż ciepłota ciała).
Kontakt z nią przyczynia się do gwałtownego spadku temperatury organizmu. Wstrząs termiczny jest groźny dla zdrowia i życia. W jego wyniku pojawia się wiele patologicznych reakcji organizmu.
Nie bez przyczyny uznaje się go za najczęstszą przyczynę nagłego zatrzymania krążenia, która wiąże się utonięciem w zimnej wodzie. Warto wiedzieć, że szok termiczny może się pojawić nie tylko wskutek kontaktu z bardzo zimną wodą, ale i po opalaniu czy pobycie w saunie, jak również po intensywnym wysiłku fizycznym.
Na szok termiczny najbardziej narażone są dzieci, kobiety w ciąży oraz seniorzy. Inne czynniki sprzyjające wystąpieniu szoku termicznego to:
- przemęczenie,
- nadmierny wysiłek fizyczny,
- alkohol,
- zażywanie niektórych leków,
- odwodnienie,
- choroby przewlekłe układu oddechowego lub układu krążenia.
2. Objawy szoku termicznego
W konsekwencji szoku termicznego zostaje zaburzona równowaga termiczna ciała. Oznacza to, że mogą pojawić się zaburzenia krążenia krwi i kłopoty z oddechem. Jak do tego dochodzi?
Pod wpływem promieni słonecznych i ciepła naczynia krwionośne skóry rozszerzają się. Kontakt z zimną wodą sprawia, że mięśnie gładkie ścian naczyń krwionośnych gwałtownie się kurczą.
Dochodzi do zwężenia światła tętniczek i żył. Zwiększony tym samym opór obwodowy prowadzi do wzrostu obciążenia wstępnego mięśnia sercowego. Krew z naczyń obwodowych wraca do jam serca.
Nie jest ono w stanie szybko przepompować tak dużej ilości krwi, a jego objętościowe przeciążenie upośledza czynność skurczową. To prowadzi do niedotlenienia mózgu i utraty przytomności.
Wskutek pobudzenia mózgowego ośrodka oddechowego przez zimno mogą pojawić się także odruchowe, szybkie i niekontrolowane wdechy, które prowadzą do hiperwentylacji. Jej sutki zależą od natężenia zjawiska.
Może dojść do utraty przytomności, drętwienia lub skurczu mięśni kończyn czy zaburzeń świadomości. Szok termiczny może również objawić się brakiem oddechu, co wynika z nagłego skurczu mięśni, w tym mięśni krtani. W skrajnych przypadkach może doprowadzić do śmierci.
Zobacz także:
3. Jak zapobiegać szokowi termicznemu?
Szok termiczny może prowadzić do zatrzymania podstawowych funkcji życiowych, ciężkich zaburzeń rytmu serca. Za reakcje organizmu odpowiada różnica temperatur, ale i niemożność szybkiej adaptacji układu sercowo-naczyniowego. Jest niebezpieczny.
Warto pamiętać, że szok termiczny może spowodować utonięcie - jest ono najczęściej spowodowane pojawiającymi się skurczami mięśni, zachłyśnięciem lub zatrzymaniem pracy serca, gdy człowiek przebywa w wodzie.
Szokowi termicznemu można zapobiegać. Co robić, a czego unikać? Przebywając nad wodą należy unikać wskakiwania czy wbiegania do wody zimnej bądź o nieznanej temperaturze (zwłaszcza gdy ciało jest rozgrzane po opalaniu czy wizycie w saunie bądź solarium).
Przed wejściem do wody zawsze trzeba poświęcić chwilę na zaadaptowanie organizm do zmiany temperatury. Co robić? Zanurzać się powoli i stopniowo. W upalne dni, w godzinach, gdy promienie słońca są najbardziej dokuczliwe (godzina 11-16) nie należy korzystać z kąpieli słonecznych.
Warto ograniczyć również aktywność na świeżym powietrzu. O czym jeszcze pamiętać? By nie pływać po alkoholu i w miejscach niedozwolonych, a i nawadniać organizm wodą (szczególnie w dni upalne). Należy również unikać wielogodzinnego wypoczynku na słońcu (zwłaszcza w okolicach południa, bez ochrony parasola czy cienia drzew).
4. Pierwsza pomoc
Co robić, gdy pojawią się objawy szoku termicznego nad wodą? Kluczowe jest ustabilizowanie temperatury ciała. Należy unikać gwałtownych działań. Podejmowane czynności zależą od stanu osoby poszkodowanej.
Jeśli sytuacja nie jest niebezpieczna dla życia, należy wyciągnąć poszkodowanego z wody, osuszyć jego ciało, zdjąć mokre ubranie i okryć kocem. Gdy doszło do zatrzymania pracy serca, należy przejść do resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Zawsze należy także wezwać pogotowie ratunkowe.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.