Trudny czas dla serca. "Na oddziałach kardiologicznych przybywa pacjentów"

Analizy wykazały, że ludzkie serce w święta Bożego Narodzenia ma niełatwy czas. Jedno z ostatnich badań, opisane w artykule w "BMC Public Health" 20 marca 2021 r., to norweska analiza, która objęła łącznie 79 626 osób. Wynika z niej, że 25-27 grudnia to najbardziej śmiertelny trzydniowy okres w całym roku, a główną przyczyną zgonów są przyczyny sercowo-naczyniowe.

Z czego wynika ten wyraźny pik śmiertelności? Mimo że o świętach powszechnie mówi się jako o czasie spokoju w rodzinnym gronie, tak naprawdę dla wielu z nas to okres wzmożonego stresu i pośpiechu, a jednocześnie rozluźnienia w zakresie zaleceń lekarskich czy zdrowego odżywiania. To wszystko sprawia, że powszechnie mówi się nawet o "syndromie świątecznego serca" (ang. holiday heart syndrome), czyli o zjawisku związanym z nagłym epizodem zaburzeń rytmu serca – najczęściej migotania przedsionków – który pojawia się u osób dotąd uznawanych za zdrowe.

- Dla wielu święta to ogromny stres związany z przygotowaniami czy wizytami rodzinnymi, który powoduje wzrost ciśnienia tętniczego i tachykardię, czyli przyspieszenie akcji serca – wyjaśnia w rozmowie z abcZdrowie prof. Maciej Banach, specjalista w dziedzinie kardiologii i lipidologii, przewodniczący Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego.

- W tym czasie obserwujemy więcej epizodów zaostrzenia choroby niedokrwiennej serca, udarów mózgu czy zawałów mięśnia sercowego, w tym nawet o 37 proc. większe ryzyko zawału w wigilijny wieczór - przyznaje lekarz.

Ekspert dodaje, że przed świętami często słyszy od pacjentów prośby o leki, które pomogłyby im przetrwać ten stresujący okres w roku. Charakterystyczną grupę osób stanowią przy tym pracownicy korporacyjni.

- U tych, którzy pracują całymi dniami, weekend czy przerwa świąteczna okazują się być dużym stresem. Nierzadko nie potrafią sobie z tym czasem poradzić, bo nagle moment, który powinien być odpoczynkiem, zaburza cały ich plan dnia – mówi kardiolog.

Problemem jest też to, że w święta wielu z nas odpuszcza zdrową dietę, a suto zastawiony stół kusi tłustymi potrawami i słodkimi ciastami, niepozostającymi bez wpływu na zdrowie serca.

- Pacjenci pytają: Czy jeśli cały rok męczę się z dietą, to mogę sobie w święta pozwolić na mniej zdrowe odżywianie? A potem jeden dzień takiego rozluźnienia zamienia się w kolejny i jeszcze jeden, potem mamy sylwestra i w efekcie ten okres wydłuża się do tygodnia albo dłużej. A duża ilość węglowodanów i tłuszczy w diecie może zaburzyć proces leczenia, szczególnie jeśli taka osoba ma zaburzenia lipidowe, cukrzycę, otyłość, a jeszcze jest pacjentem bardzo wysokiego ryzyka – przestrzega prof. Banach.

Kardiolog wśród największych wrogów serca wymienia także alkohol, który często gości na świątecznych stołach Polaków. Często to właśnie on jest głównym winowajcą syndromu świątecznego serca.

- Każda ilość alkoholu jest toksyną dla naszego organizmu. Szczególnie groźny staje się w połączeniu z niezdrowym jedzeniem i stresem, zwłaszcza jeśli jest wysokoprocentowy – mówi.

Kilka dni wolnego często też oznacza picie bardzo dużych ilości alkoholu w krótkim czasie, prowadzące do silnego upojenia. To tak zwane "binge drinking", czyli picie "na umór" – kilkudniowe intensywne ciągi alkoholowe.

- Alkohol powoduje wzrost ciśnienia tętniczego, przyspiesza akcję serca, uszkadza śródbłonek serca i naczyń krwionośnych. Może przy tym być czynnikiem wyzwalającym miażdżycę. Ze względu na to, że zwiększa ciśnienie i przyspiesza bicie serca, prowadząc do skurczów dodatkowych czy arytmii, może prowadzić do oderwania blaszki miażdżycowej, a przez to do incydentu niedokrwiennego: zawału czy udaru. Nawet u młodych osób, bo już 30-latkowie mogą mieć miażdżycę. Problem niekoniecznie musi wystąpić w czasie świąt, ale też jakiś czas po nich – przestrzega prof. Banach.

Ostatnim, ale równie istotnym czynnikiem składającym się na "syndrom świątecznego serca" jest samodzielne odstawianie przez pacjentów leków. - Pacjenci zapominają zabrać leków ze sobą lub celowo nie zażywają ich w okresie świąt. Niektórzy rezygnują z nich ze względu na to, że zamierzają w tym czasie pić alkohol - mówi lekarz.

- Inni planują odstawić np. statyny czy leki na nadciśnienie na 2-3 dni, żeby "żyć pełną piersią". A to może sprawić, że trafią na SOR i święta będą dalekie od wymarzonych – wyjaśnia prof. Banach i zaleca, by bezwzględnie nie odstawiać leków ani nie modyfikować dawek bez porozumienia z lekarzem. - Pilnujmy, by je wziąć, bo nawet jeśli w tym czasie zjemy niezdrowo, nie będziemy się ruszać, to leki mogą ochronić nas przed zawałem czy udarem.

Jeśli natomiast zdarzy nam się zapomnieć zabrać leków na świąteczny wyjazd, ekspert zaleca, by spróbować skontaktować się z lekarzem prowadzącym i poprosić o wypisanie recepty, a następnie zrealizować ją w najbliższej aptece.

W szwedzkiej analizie rejestru SWEDEHEART obejmującej 283 014 przypadków zawału z lat 1998-2013, której wyniki opublikowano w 2018 roku, wykazano, że z najwyższym ryzykiem zawału spośród badanych dni świątecznych wiąże się 24 grudnia, czyli Wigilia. Co ważne, autorzy badania podkreślili, że w samej Wigilii obserwowano nietypowy rozkład dobowy – szczyt ryzyka wypadał około godziny 22:00 (czyli późnym wieczorem), podczas gdy w populacji ogólnej zawały częściej kumulują się rano. Dlaczego?

Przypuszczalnie ma to związek z przebytym w ciągu dnia stresem, który wieczorem zaczyna "odpuszczać", a także… zwlekaniem z wezwaniem pomocy. Co więc powinno wzbudzić naszą czujność i skłonić do przyjazdu na SOR?

- Zwróćmy uwagę na wzrost ciśnienia krwi, który może powodować bóle głowy, kołatanie serca, uczucie rozbicia i złe samopoczucie. Zaburzenia rytmu serca mogą oznaczać migotanie przedsionków, co z kolei może prowadzić do udaru lub zawału. Każdy silny ból za mostkiem, promieniujący do lewej ręki, pleców czy żuchwy, powinien nas zmusić do przyjazdu na SOR – podkreśla prof. Banach.

- W czasie świąt na oddziałach kardiologicznych przybywa pacjentów, a lekarze mają więcej pracy. To wynik połączenia stresu z niezdrową dietą, alkoholem i odstawieniem leków. Dlatego zachęcam do tego, żeby te święta były zdrowe, bez używek. Wyśpijmy się i postawmy na ruch. Myślmy o swoim zdrowiu w sposób odpowiedzialny, bo to sprawi, że święta faktycznie staną się czasem radości i odpoczynku – zachęca ekspert.

Marta Słupska, dziennikarka Wirtualnej Polski

Źródła: link.springer.com/article/10.1186/s12889-021-10503-7 portal.research.lu.se