Układ stomatognatyczny - z czego się składa i na jakie choroby jest narażony
Układ stomatognatyczny często nazywany jest także narządem żucia, ale nie jest to do końca trafne pojęcie. Narząd żucia rzeczywiście wchodzi w skład układu stomatognatycznego, ale on sam jest znacznie szerszym pojęciem. Z czego składa się układ stomatognatyczny i na jakie choroby jest narażony? Jak prawidłowo o niego dbać?
1. Co to jest układ stomatognatyczny?
Układ stomatognatyczny to zespół wszystkich elementów twarzowej części czaszki. Składają się na niego wszystkie tkanki i narządy obecne w obrębie jamy ustnej oraz twarzoczaszki. Wszystkie te elementy tworzą spójną całość, kontrolowaną przez ośrodkowy układ nerwowy i wzajemnie oddziałują na siebie.
Składa się on z trzech układów funkcjonalnych, które współistnieją ze sobą. Są to:
- zespół stawowy, czyli stawy skroniowo-żuchwowe
- zespół zębowo-zębodołowy, czyli zęby oraz przyzębie
- zespół zębowo-zębowy, czyli tzw. okluzyjny układ
Pozostałe elementy układu stomatognatycznego to:
- kości twarzoczaszki
- mięśnie żwaczy, języka oraz podniebienia
- mięśnie nadgnykowe i mimiczne
- naczynia krwionośne
- nerwy
- błona śluzowa i ślinianki
Poszczególne elementy układu stomatognatycznego wspólnie biorą udział w procesie żucia, rozdrabniania pokarmów, a także wstępnego trawienia i połykania. Dodatkowo wspierają także akt oddychania oraz wydawania dźwięków, a więc mówienia, ziewania, chrząkania, etc.
Układ stomatognatyczny bierze również udział w emocjonalnej sferze przeżyć psychicznych, a więc odpowiada za okazywanie emocji.
1.1. Układ stomatognatyczny a narząd żucia
Często stosuje się zamiennie pojęcie "układ stomatognatyczny" i "narząd żucia", jednak w rzeczywistości nie są one tożsame. Narząd żucia wchodzi w skład układu stomatognatycznego, ale nie obejmuje wszystkich jego struktur.
Bierze udział przede wszystkim w procesie przyjmowania i rozdrabniania pokarmu, a więc w samym akcie żucia. W jego skład wchodzą:
Układ stomatognatyczny to szersza struktura, która odpowiada dodatkowo za oddychanie, wydawanie dźwięków oraz okazywaniu uczuć.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
2. Funkcje układu stomatognatycznego
Układ stomatognatyczny przede wszystkim bierze udział w akcie przeżuwania, wstępnego trawienia i połykania pokarmów, ale nie jest to jego jedyna funkcja. Tuż po narodzinach umożliwia pobieranie pokarmów, aktywując odruch ssania, który jest najsilniejszym odruchem bezwarunkowym w okresie niemowlęcym.
W późniejszym okresie układ stomatognatyczny warunkuje kształtowanie się mowy.
3. Choroby i zaburzenia układu stomatognatycznego
Dysfunkcje narządu żucia i całego układu stomatognatycznego mogą przybierać różne formy i pojawiać się z różnych powodów. Najczęściej przyczyną chorób tego układu jest:
- nadmierny stres
- bruksizm
- urazy głowy i szyi
- węzły urazowe
- utrata zębów
- utrata prawidłowej wysokości zwarcia
- wady zgryzu - nieprawidłowe ustawienie zębów w łuku
Bardzo często przyczyną problemów z układem stomatognatycznym są błędy lekarskie (tzw. jatrogenne). Dochodzi do nich podczas leczenia stomatologicznego, operacji chirurgicznych lub powikłań związanych z narkozą.
3.1. Kiedy warto zgłosić się do lekarza
Podstawą do zgłoszenia się na konsultację lekarską są takie dolegliwości, jak:
- częste bóle głowy
- ból w okolicy skroni
- szumy i piszczenie w uszach
- bóle zębów o nieznanej przyczynie
- trzaski, przeskakiwanie w obrębie twarzoczaszki
- napięciowe bóle głowy i mięśni twarzy
- nieprawidłowe ruchy żuchwy
- ścieranie zębów, pęknięcia pionowe szkliwa
- ubytki klinowe
- trudności w otwieraniu lub zamykaniu ust
- ból podczas mówienia albo jedzenia
Leczenie uzależnione jest od przyczyny wystąpienia dolegliwości. Czasem wystarczy jedynie samokontrola i odpowiednie ćwiczenia mięśniowe, a czasem konieczna jest farmakoterapia lub leczenie operacyjne.
W przypadku wystąpienia której z dolegliwości, należy zgłosić się do laryngologa, neurologa lub stomatologa.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.