Upośledzenie umysłowe - rozpoznanie, przyczyny, podział

Upośledzenie umysłowe oznacza:

• że osoba dotknięta upośledzeniem umysłowym ma IQ poniżej 70,

• że ma trudności w co najmniej dwóch z wymienionych dziedzin: komunikacji, codziennym funkcjonowaniu, stanowieniu o sobie, pracy, prowadzeniu domu, zachowaniu bezpieczeństwa i dbaniu o zdrowie, dbaniu o własne potrzeby, korzystaniu ze wsparcia społecznego,

Objawy pojawiają się przed ukończeniem 18. roku życia.

Upośledzenie umysłowe to nie jest choroba – to raczej obniżenie poziomu funkcjonowania intelektualnego i umiejętności przystosowawczych, spowodowane przez różne czynniki.

Zaburzenia uwarunkowane genetycznie (zaburzenia chromosomalne) wywołujące upośledzenie umysłowe to między innymi:

• zespół Downa,
• zespół delecji 11q,
• zespół kruchego chromosomu X.

Choroby metaboliczne, dziedziczone w sposób autosomalny recesywny, w przebiegu których pojawia się upośledzenie umysłowe, to:

• galaktozemia,
• fenyloketonuria,
• zespół Taya-Sachsa.

Upośledzenie umysłowe może być także wywołane problemami w okresie prenatalnym. Są to między innymi:

• toksoplazmoza wrodzona,
• zakażenie wirusem cytomegalii,
• embrionopatia poróżyczkowa.

Niepełnosprawność intelektualna może więc wynikać z zakażenia matki różyczką, toksoplazmozą czy cytomegalią. Im wcześniej w czasie ciąży pojawi się choroba, tym poważniejsze może mieć skutki.

Także toksyczne substancje mogą wywołać upośledzenie umysłowe. Najczęściej jest to etanol, wywołujący u dziecka pijącej matki alkoholowy zespół płodowy (FAS). Bardzo niebezpieczne jest także niedotlenienie, które może się pojawić w trakcie porodu. Może ono wywołać u noworodka mózgowe porażenie dziecięce. Istnieją także choroby, które mogą wywołać upośledzenie u dziecka – są to zapalenie opon mózgowych i zapalenie mózgu.

Upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim nie powoduje niesamodzielności i niezaradności społecznej. Osoby z takim upośledzeniem umysłowym są w stanie prowadzić normalne życie rodzinne. IQ wynosi w takim przypadku 69-50. Rozwój umysłowy zatrzymuje się na poziomie dwunastolatka.

Upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym to zatrzymanie się rozwoju intelektualnego na poziomie dziewięciolatka. To upośledzenie wiąże się także z pewnym niedorozwojem zdolności interpersonalnych i społecznych, a także motorycznych. Osoby dotknięte tym typem upośledzenia nie są w stanie wykonywać skomplikowanej pracy, ale zaleca się dla nich pracę w zakładach pracy chronionej.

Upośledzenie umysłowe w stopniu znacznym oznacza, że rozwój osoby nim dotkniętej zatrzymuje się na poziomie sześciolatka. Oznacza to, że są w stanie wykonywać bardzo proste prace, a także zadbać o siebie w ograniczony sposób. IQ wynosi w takich przypadkach 34-20.

Najcięższe upośledzenie umysłowe to upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim – iloraz inteligencji poniżej 20. Wymaga stałej opieki i dużo pracy, aby nauczyć dotkniętą upośledzeniem osobę podstawowych czynności lub choćby sygnalizowania potrzeb fizjologicznych.

Źródła

1. Wczesne wykrycie wad płodu
2. Jankowski A. Kompendium pediatrii praktycznej, Cornetis, Wrocław 2010, ISBN 978-83-61415-06-0
3. Milanowski A. (red.), Pediatria, Urban & Partner, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7609-098-6
4. Kawalec W., Kubicka K. Pediatria, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006, ISBN 83-200-3253-9