Usunięcie jąder (orchidektomia)
Orchiektomia (orchidektomia) jest zabiegiem operacyjnym mającym na celu usunięcie jąder. W zależności od przyczyny operacji usunięciu ulega jedno lub oba jądra. Istnieją trzy podstawowe wskazania do orchiektomii, a są nimi: nieodwracalne uszkodzenie egzo- i/lub endokrynnej funkcji jądra czyli funkcji hormonalnej i plemnikotwórczej, które nie ma pochodzenia złośliwego, zaawansowany rak gruczołu krokowego oraz nowotwór. Specyficznym zabiegiem o działaniu profilaktycznym jest wnętrostwo.
1. Wskazania do orchidektomii
nieodwracalne uszkodzenie egzo- i/lub endokrynnej funkcji jądra, czyli funkcji hormonalnej i plemnikotwórczej, które nie ma pochodzenia złośliwego np.: w wyniku urazu jądra, atrofii jądra po skręcie jądra lub w wyniku zstępującego zapalenia jądra. W tym przypadku wykonuje się tzw. orchiektomię prostą,
zaawansowany rak gruczołu krokowego - pamiętając o hormonozależności tego nowotworu kastracja chirurgiczna pozostaje jedną z najskuteczniejszych metod walki z nim. Niski poziom testosteronu osiągany jest też szybciej w przypadku tej metody niż w przypadku kastracji antyandrogenowej. Pozytywna reakcja na tego typu leczenie jest stwierdzana u około 80% chorych. W celu wykonania hormonalnej terapii ablacyjnej wykonuje się orchiektomię podtorebkową usuwając oba jądra,
nowotwór jądra - w tym przypadku postępowaniem z wyboru jest radykalne pachwinowe usunięcie jądra, dzięki czemu możliwa jest jednoczesna kontrola jądrowych naczyń limfatycznych i krwionośnych oraz unika się urazu moszny. W przypadku, kiedy pewne jest ograniczenie nowotworu tylko do samego jądra, a operacja miałaby być wykonana przez doświadczony zespół istnieje możliwość wykonania resekcji wyłuszczeniowej, czyli usunięcia samego nowotworu z pozostawieniem jądra.
2. Czym jest wnętrostwo?
Specyficzną operacją, choć bliżej nieopisaną w tym artykule, jest operacja usunięcia jądra z powodu wnętrostwa (czyli niezstąpienia jadra/jąder do moszny). W tym przypadku w pierwszej kolejności próbuje się sprowadzić operacyjnie jądro do moszny (orchidopeksja), jednak gdy to się nie udaje, zaleca się usunięcie jądra. Wynika to z tego, że najczęściej nie podejmuje ono swojej funkcji hormonalnej i plemnikotwórczej, za to istotnie zwiększa się ryzyko wykształcenia się nowotworu w takim jądrze (działanie profilaktyczne).
3. Przygotowanie do orchidektomii
W okresie przygotowań do zabiegu konieczne jest dostarczenie urologowi pełnej dokumentacji medycznej związanej z dotychczasowym leczeniem się pacjenta. Dotyczy to zwłaszcza operacji związanych z chorobami nowotworowymi i obejmuje przede wszystkim badania potwierdzające poziom markerów nowotworowych oraz wyniki badań obrazowych – USG i tomografii komputerowej.
4. Przebieg orchidektomii
Zabieg ten zazwyczaj wykonuje się w znieczuleniu podpajęczynówkowym. Do operacji pacjent układany jest w pozycji leżącej. W przypadku orchiektomii prostej i podtorebkowej oraz resekcji wyłuszczeniowej operację wykonuje się poprzez nacięcie moszny w okolicy szwu pośrodkowego, natomiast w przypadku operacji radykalnej cięcie wykonywane jest po stronie chorego jądra na skórze brzucha około 2 palce powyżej i równolegle do więzadła pachwinowego (długość cięcia waha się od 6-10 cm). W przypadku orchiektomii prostej urolog usuwa jądro, jak i przylegające do niego struktury pozostawiając w mosznie drugie jądro wraz z przyległościami. Aby kastracja chirurgiczna była skuteczna konieczne jest usunięcie obu jąder, dlatego w przypadku orchiektomii podtorebkowej wycina się jądra pozostawiając w mosznie najądrza, nasieniowody oraz osłonkę białawą jądra. Unika się tym samym pozostawienia „pustej moszny”.
5. Resekcja wyłuszczeniowa
Przebiega ona podobnie do powyższych z tą różnicą, że zamiast usuwać jądro wycina się sam guz pozostawiając na miejscu pozostałe struktury. Jednak operacja ta wiąże się z ryzykiem niepełnego wycięcia guza oraz koniecznością reperacji.
6. Pachwinowe usunięcie jądra
Radykalne pachwinowe usunięcie jądra polega na usunięciu jądra, najądrza i kikuta powrózka nasiennego z dostępu przez kanał pachwinowy. Następnie urolog kontroluje jądrowe naczynia limfatyczne i krwionośne w poszukiwaniu ewentualnych przerzutów. Pod koniec operacji możliwe jest poprzez kanał pachwinowy umiejscowić w mosznie protezę jądra. W czasie zabiegu urolog może pozostawić w ranie pooperacyjnej dren, który odprowadza gromadzącą się krew i surowiczy przesięk. W większości przypadków dren usuwany jest następnego dnia po operacji. Szwy po orchidektomii usuwane są w 7 dobie po zabiegu, ale mogą być sytuacje wymagające utrzymania ich dłużej.
7. Badanie histopatologiczne po orchidektomii
Materiał usunięty podczas operacji zostaje zabezpieczony oraz przekazany do badania histopatologicznego celem oceny usuniętej tkanki. Po około 2 - 3 tygodniach wynik badania histopatologicznego po orchidektomii powinien być dostępny w klinice w której wykonano zabieg. W połączeniu z poziomem markerów nowotworowych i wynikiem tomografii komputerowej jamy brzusznej stanowi on podstawę do kwalifikacji pacjenta do ewentualnej terapii uzupełniającej.
8. Powikłania po usunięciu jądra
- krwiak w jamie po usuniętym jądrze,
- krwiak w pachwinie lub krwiak zaotrzewnowy (przy operacji radykalnej),
- zespół nerwu biodrowo-pachwinowego - składa się na przewlekłe bóle pachwiny, zaburzenia czucia w okolicy pachwiny, moszny i wewnętrznej powierzchni uda,
- wznowa miejscowa przy nowotworze z komórek zarodkowych,
- bóle fantomowe, czyli bóle odczuwane w miejscu wyciętego jądra.
Usunięcie jąder to zabieg niezwykle trudny dla każdego mężczyzny. Wielu rozumie go jako odebranie męskości, jednak ze względów zdrowotnych jest on konieczny.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.