Wagotonia – co warto o niej wiedzieć?

Wagotonia to stan wzmożonego napięcia układu nerwu błędnego, który wpływa na zwolnienie akcji serca i rytmu oddechowego oraz obniżenie tętniczego ciśnienia krwi. Stan ten jest przejawem dostosowania organizmu do oszczędniejszego wydatkowania energii w stanie spoczynku. Co warto wiedzieć?

1. Co to jest wagotonia?

Wagotonia to stan wzmożonego napięcia nerwu błędnego bądź układu przywspółczulnego, manifestujący się stałym zwiększeniem wpływu napięcia nerwu błędnego na unerwiane narządy człowieka.

Nerw błędny - nerw X (łac. nervus vagus) - to nazwa dziesiątego nerwu czaszkowego, który rozciąga się od czaszki do głębokich rejonów jamy brzusznej. Nie przechodzi przez rdzeń kręgowy. Nervus vagus odchodzi od rdzenia przedłużonego kilkoma pęczkami nerwowymi, a czaszkę opuszcza przez otwór szyjny czaszki, tworząc w tym miejscu 2 zwoje: górny i dolny.

Dalej biegnie w dół, tworzy powrózek nerwowo-naczyniowy, dalej schodzi do śródpiersia górnego i tylnego (lewy nerw błędny krzyżuje się z od przodu z łukiem aorty, a prawy przechodzi między tętnicą podobojczykową prawą i żyłą podobojczykową prawą).

Następnie oplata przełyk, a po przebiciu przepony wplata się w ściany żołądka. Nerw błędny jest nerwem mieszanym, powiązanym z włóknami czuciowymi, ruchowymi i przywspółczulnymi. Należy do autonomicznego układu nerwowego (AUN) o charakterze przywspółczulnym (parasympatycznym).

Wyróżnia się cztery odcinki nerwu: głowowa, szyjna, piersiowa i brzuszna. Od nerwu błędnego odchodzą gałęzie wplatające się w splot słoneczny. Nerw X jest najdłuższy, pełni też najwięcej funkcji.

Przede wszystkim odpowiada za pracę serca i przewodu pokarmowego, układ oddechowy i jamę brzuszną. Ponadto nerw błędny:

• przewodzi bodźce dośrodkowe do ośrodkowego układu nerwowego,
• przewodzi bodźce odśrodkowe,
• dostarcza bodźce czuciowe do mózgu,

• prowadzi włókna efektorowe do mięśni.

  Nerw błędny odpowiada za:

• unerwienie podniebienia miękkiego i gardła oraz opon tylnej części czaszki,

• odbiór bodźców czuciowych z zakresu przewodu słuchowego zewnętrznego, błony bębenkowej, części małżowiny usznej,
• komunikację impulsów nerwowych z narządami ciała,
• kontroluje procesy niezbędne do utrzymania człowieka przy życiu,
• zawiadywanie czynnością ruchową wielu mięśni,
• przewodzenie bodźców z zakresu przywspółczulnego układu autonomicznego.

2. Objawy wagotonii

Wagotonia, czyli stan wzmożonego napięcia nerwu błędnego lub układu przywspółczulnego, manifestuje się w różny sposób. Najczęściej jego objawem jest:

• zwolnienie tętna,
• obniżenie ciśnienia tętnicze,
• niski poziom glukozy,
• zwężenie źrenic,
• skłonność do stanów skurczowych jelit,
• obniżone zużycie tlenu,
• obniżona przemiana podstawowa,
• limfocytoza (zwiększenie liczby limfocytów we krwi,
• eozynofilia (zwiększenie liczby eozynofilów w rozmazie krwi powyżej 4% wszystkich leukocytów).

3. Przyczyny wagotonii

Nadmierna stymulacja nerwu błędnego należy do dużej grupy zaburzeń układu autonomicznego. Lekka wagotonia może być przejawem dostosowania się organizmu będącego w spoczynku do oszczędnej pracy. Do nasilonej wagotonii prowadzi zwykle stosowanie różnych leków.

Wśród przyczyn fizjologicznych związanych ze zwiększonym napięciem nerwu błędnego wymienia się bradykardię spotykaną u sportowców. Warto wiedzieć, że w napięciu nerwu błędnego istnieją osobnicze różnice.

Dostrzega się, że wyższe napięcie zazwyczaj wykazują osoby szczególnie aktywne fizycznie, niższe zaś osoby prowadzące siedzący tryb życia. Przyczyny patologiczne wagotonii to między innymi:

• zaburzenia elektrolitowe,
• bezdech śródsenny,
• toksyczne czynniki środowiskowe,
• uboczne działania leków,
• hipoglikemia,
• niedoczynność tarczycy,
• wzmożone nadciśnienie tętnicze.

Nie bez znaczenia jest Istotnym obciążeniem jest podłoże genetyczne.

4. Leczenie napięcia układu nerwu błędnego

Leczenie wzmożonego napięcia układu nerwu błędnego prowadzone jest indywidualne. Zależy ono od nasilenia objawów. Leczenie dzieli się na postępowanie farmakologiczne i niefarmakologiczne.

W celu podwyższenia ciśnienia tętniczego krwi i tendencji do występowania omdleń wazowagalnych postępowanie obejmuje:

• uprawianie aktywności fizycznej,
• spożywanie dużej ilości płynów,
• zwiększoną dzienną ilość soli,
• unikanie leków obniżających ciśnienie tętnicze,
• zakładanie pończoch uciskowych,
• unikanie długotrwałej pozycji stojącej.

Postępowanie farmakologiczne obejmuje najczęściej takie leki jak dizopiramid, fludrokortyzon, midodrin, inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny czy atropinę.