Witamina K – jakie konsekwencje ma niedobór i nadmiar tej witaminy?

Witamina K występuje w naturze w dwóch postaciach i obie są rozpuszczalne w tłuszczach. Pierwsza - K1 - to filochinon, który znajduje się w liściach zielonych jarzyn, druga to K2, czyli menachinon, produkowany przez florę bakteryjną jelit. Aktualnie wyróżnia się jeszcze kilka syntetycznych witamin, m.in. witaminę K3 (menadion). Do wchłaniania witaminy K potrzebna jest obecność niewielkiej ilości tłuszczu w jelicie cienkim.

Jedną z ważniejszych funkcji witaminy K jest regulowanie krzepnięcia krwi - to główna zasługa tej witaminy. Jest ona niezbędna do produkcji protrombiny – białka, które jest potrzebne do krzepnięcia krwi.

Witamina K jest ważna dla zdrowych kości. Według naukowców, niektóre znajdujące się w kościach białka są uzależnione od ilości witaminy K. Przykładem jest osteokalcyna, białko niekolagenowe budujące kości i zęby, które wpływa na gospodarkę wapniową kości i mineralizację tkanek.

Badacze zwracają także uwagę na rolę tej witaminy w profilaktyce raka. Jak wykazują badania opublikowane w czasopiśmie "Nutrients" i przeprowadzone na usuniętych z organizmu komórkach nowotworowych, witamina K ma właściwości zatrzymujące proces rozwoju niektórych rodzajów raka:

• raka jajników,
• piersi,
• żołądka,
• okrężnicy,
• wątroby,
• nerek,
• pęcherzyka żółciowego.

Trzeba jeszcze poczekać na dalsze wyniki prac badawczych, zanim będzie można z pełną odpowiedzialnością formułować zalecenia oparte o witaminę K.

Wiele można obecnie powiedzieć na temat niedoboru i nadmiaru witaminy K. Mimo tego, że do obu stanów dochodzi stosunkowo rzadko, to jednak występują zarówno wśród osób dorosłych, jak i dzieci, a nawet noworodków. Każdy z tych stanów ma niekorzystny wpływ na zdrowie. Zanim jednak przejdziemy do konsekwencji niedoboru i nadmiaru, zatrzymajmy się na chwilę na zapotrzebowaniu na tę witaminę.

Dobowe zapotrzebowanie na witaminę K zależy od wielu czynników. Różni się m.in. w zależności od płci i wieku. Jest dość trudne do określenia, co widać przeglądając literaturę na ten temat. Większość źródeł podaje jednak, że u dorosłej osoby wynosi ono 4 miligramy na dobę.

Jeśli zaś chodzi o zalecenia dotyczące dzieci, to zgodnie z rekomendacjami Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPHEGAN), każdy zdrowy noworodek, urodzony o czasie, powinien przyjąć po urodzeniu 1 mg witaminy K1 domięśniowo lub 2 mg doustnie.

Osoby, które zdecydowały się na suplementację witaminy K powinny zachować szczególną ostrożność w przypadku stosowania leków przeciwzakrzepowych, które wykazują antagonistyczne działanie w odniesieniu do witaminy K.

Stężenie witaminy K sprawdza się na podstawie badania krwi. Jest to zwyczajne badanie krwi, nie wymagające wcześniejszego przygotowania, czy też bycia na czczo.

Niedobory witaminy K są zazwyczaj wynikiem pewnych zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu, rzadko kiedy przyczyną jest niedostateczne spożywanie produktów zawierających tę witaminę.

Często do niedoboru przyczynia się wada metabolizmu, upośledzenie czynności wątroby lub choroba trzewna (celiaklia). Celiakię wywołuje jelitowa nietolerancja glutenu, białka, które znajduje się w ziarnach pszenicy, jęczmienia i żyta. Osoby cierpiące na tę dolegliwość powinny zwiększyć w swoim codziennym menu jedzenie z witaminą K - wraz z innymi witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach, jak A, D oraz E, witaminy z grupy B oraz wapno.

Do charakterystycznych objawów niedoboru witaminy K należą:

• trudności w zatrzymaniu krwawienia,
• nadmierne krwawienie nawet w przypadku lekkiego skaleczenia,
• wydłużony czas leczenia ran,
• skłonność do powstawania siniaków,
• krwiomocz,
• obfite miesiączki.

Brak witaminy K przyczynia się do częstszych urazów, łamliwości kości i wad postawy. U noworodków niedobór witaminy K może powodować krwawienia z przewodu pokarmowego, pępka i skóry. U dorosłych zaś zwiększa się ryzyko krwawienia, najczęściej po operacji dróg żółciowych.

Witamina K w naturalnej postaci jest zupełnie niegroźna, nie wykazuje toksycznego działania na ludzki organizm. Należy jednak podkreślić, że jej rozpuszczalny substrat, czyli menadion, może mieć szkodliwy wpływ.

Przedawkowanie tej witaminy może skutkować niedokrwistością. W przypadku noworodków zwiększać ryzyko wystąpienia ostrej żółtaczki, a w konsekwencji prowadzić do uszkodzenia mózgu.

Wśród innych skutków nadmiaru witaminy K wymienia się:

• częste, uporczywe uczucie gorąca,
• nadmierne wydzielanie potu,
• rozpad czerwonych ciałek krwi, mogący przyczynić się do anemii.

Witaminę K kupuje się w aptece tylko na receptę. Zaleca się także spożywanie mniej aktywnych form witaminy K, występujących np. w liściach lucerny.

Źródło: "Zdrowo jeść, by zdrowo żyć" Michael Sharon, wyd. W.A.B. rok 1997, "Encyklopedia witamin i składników mineralnych" Elizabeth Somer, wyd. Amber, 1997 r.

Źródła

1. Dagmara Dąbek