Zaburzenia konwersyjne – objawy, leczenie i przyczyny

Zaburzenia konwersyjne to czynnościowe objawy neurologiczne lub rzekomo-neurologiczne o charakterze motorycznym lub czuciowym. Mówi się o nich, gdy rzeczywistej zmianie funkcjonowania organizmu nie towarzyszą możliwe do stwierdzenia fizyczne lub fizjologiczne nieprawidłowości. Zazwyczaj objawy zaburzeń konwersyjnych dotyczą narządów zmysłów lub motoryki.

Niegdyś zaburzenie konwersyjne było określane mianem histerii. Obecnie zalicza się je do grupy zaburzeń pod postacią funkcjonalnych objawów neurologicznych. Nazywane są również zaburzeniami dysocjacyjnymi.

Zaburzenie dysocjacyjne jest zaburzeniem nerwicowym. Jego uwarunkowanie psychogenne jest związane z wydarzeniami urazowymi, stresogennymi i nierozwiązywalnymi lub z zaburzonymi relacjami. Tym samym zaburzenia konwersyjne mogą być skutkiem traumatycznego przeżycia, urazu psychicznego bądź psychicznego cierpienia.

W większości przypadków zaburzeniom konwersyjnym nie towarzyszą inne zaburzenia psychiczne lub choroby somatyczne. Co więcej, według specjalistów jest to zjawisko dość powszechne. Szacuje się, że co najmniej raz doświadczyło ich ponad 30 procent populacji dorosłych ludzi. Zaburzenie konwersyjne najczęściej dotyka kobiety i osoby w przedziale wiekowym 10–35 lat.

Objawy zaburzeń konwersyjnych najczęściej pojawiają się nagle. Wywołuje je kontakt ze stresorem (konwersja to zamiana problemu psychicznego na somatyczny). Początek zaburzenia przeważnie ma związek ze stresem psychicznym lub społecznym.

W przebiegu zaburzeń konwersyjnych często obserwuje się zaburzenia lub utratę funkcji określonego narządu, których symptomatologia sugeruje obecność choroby somatycznej.

Typowe objawy zaburzeń konwersyjnych to:

• odrętwienie,
• kłopoty z przełykaniem, uczucie przeszkody w gardle,
• utrata mowy, zaburzenia mowy,
• ślepota, zaburzenia widzenia, podwójne widzenie,
• głuchota, zaburzenia słuchu,
• utrata bądź zaburzenie czucia dotyku lub bólu,
• nietrzymanie moczu bądź stolca, zatrzymanie moczu,
• problem z utrzymaniem równowagi, zaburzenia koordynacji,
• drgawki, drżenia, osłabienie kończyny lub całego ciała,
• paraliż (częściowy bądź całkowity),
• kłopoty z chodzeniem.
• utrata przytomności, omdlenie.

Zaburzenia konwersyjne miewają skrajnie odmienny przebieg. Mogą pojawić się tylko raz lub nawracać. Ich epizody ustępują szybko, często jednak nawracają, przybierając postać przewlekłą. Bywa, że objawy znikają w przeciągu kilku tygodni, mogą jednak trwać latami. Co ważne, w zaburzeniu konwersyjnym objawy nie są wytwarzane przez pacjenta w sposób świadomy, nie pozostają pod jego kontrolą.

Kryteria diagnostyczne zaburzeń konwersyjnych zarówno Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-IV), jak i klasyfikacji międzynarodowej (ICD-10) wskazują, by rozpoznanie zaburzeń konwersyjnych stawiać wyłącznie po wykluczeniu przyczyn neurologicznych i związanych ogólnym stanem zdrowia oraz działaniem substancji psychoaktywnych.

Oznacza to, że zaburzenia konwersyjne rozpoznaje się, gdy proces diagnostyczny, obejmujący badanie neurologiczne, badania laboratoryjne i obrazowe, nie wyjaśnia przyczyn dolegliwości.

W tym kontekście najważniejsze jest wykluczenie organicznej przyczyny choroby, zwłaszcza takiej, symptomy której przypominają typowe symptomy schorzeń neurologicznych (np. stwardnienie rozsiane, epilepsja, udar, neuropatie, miastenia, toczeń rumieniowaty układowy, ostra przerywana porfiria, hiperkalcemia, przewlekłe układowe infekcje, miopatie oraz zapalenia naczyń o różnej etiologii).

Rozpoznanie zaburzeń konwersyjnych (dysocjacyjnych) stawia się na podstawie niespójności anatomicznej i klinicznej objawów oraz ich zmienności. Kryteria diagnostyczne według DSM-5 to:

• co przynajmniej jeden objaw świadczący o upośledzeniu spontanicznej motoryki lub czucia,
• niemożność wyjaśnienia objawu lub deficytu chorobą somatyczną bądź psychiczną,
• wykazana podczas obserwacji klinicznych i badań niezgodność pomiędzy objawami a znaną neurologiczną lub medyczną nieprawidłowością bądź chorobą.

Jeżeli osoba zmagająca się z zaburzeniami konwersyjnymi jest przekonana, że poważnie choruje, po jej wykluczeniu objawy zwykle stopniowo ustępują. Jeżeli zaburzenie konwersyjne było wywołane stresującym wydarzeniem, wskazana jest psychoterapia. Leki bywają wdrażane rzadko, zwykle w celu przyspieszenia efektów terapii.