Zapalenie tarczycy - podział, przewlekłe, wirusowe, bakteryjne, choroba Riedla

Podział ten dokonywany jest pod względem wycinka tarczycy i obejmuje takie typy jak:

• przewlekłe limfocytowe zapalenie tarczycy (choroba Hashimoto) – typ zdecydowanie najczęstszy,
• inne limfocytowe zapalenie tarczycy (na pograniczu przebiegu podostrego i przewlekłego), do którego zaliczamy poporodowe zapalenie tarczycy i sporadyczne niebolesne zapalenie tarczycy,
• wirusowe zapalenie tarczycy (podostre), czyli choroba de Quervaina,
• bakteryjne zapalenie tarczycy (ostre),
• naciekające, włókniste zapalenie tarczycy znane jako choroba Riedla.

Na chorobę Hashimoto cierpi do 2 proc. społeczeństwa, z czego znaczną większość (nawet do 95 proc.) stanowią kobiety. Jest to również najczęstsza postać zapaleń tarczycy.

Podstawę choroby stanowią zaburzenia układu odpornościowego, który zamiast chronić, zaczyna atakować zdrowe komórki tarczycy (jego bronią są nieprawidłowo funkcjonujące limfocyty T, które niszczą komórki pęcherzykowate oraz przeciwciała anty-TG i anty TPO skierowane przeciwko dwóm rodzajom białek tego narządu).

W wyniku tych szkodliwych reakcji tarczyca może ulec powiększeniu (powstaje tzw. wole tarczycowe), zmniejszeniu (rzadko) lub też pozostaje prawidłowej wielkości. W konsekwencji u chorych na przewlekłe limfocytowe ZT wraz z rozwojem choroby dochodzi często do trwałej niedoczynności tarczycy (zahamowania wydzielania przez nią hormonów), z możliwością wystąpienia takich objawów jak:

• osłabienie,
• senność,
• przyrost masy ciała,
• spowolnione bicie serca,
• niskie ciśnienie tętnicze,
• spłycenie i zmniejszenie częstości oddechów,
• zimna, sucha i blada skóra,
• suche, łamliwe i przerzedzone włosy,
• obrzęk na twarzy, rękach i obrzęk stawów (głównie kolanowych),
• bóle mięśniowe,
• zaparcia,
• zaburzenia czucia (w postaci drętwień czy mrowienia kończyn),
• zaburzenia koncentracji, pamięci,
• zaburzenia emocjonalne,
• zaburzenia menstruacji, a nawet niepłodność,
• u mężczyzn osłabienie libido i zaburzenia potencji.

Jako że przyczyny zaburzeń odpornościowych w chorobie Hashimoto nie zostały w pełni poznane, jej leczenie polega na likwidowaniu objawów niedoborów hormonalnych przez przyjmowanie lewotyroksyny (L-T4), zazwyczaj przez całe życie. Prawidłowe systematyczne pobieranie leku pozwala uniknąć wszelkich negatywnych konsekwencji choroby.

Sporadyczne, niebolesne zapalenie tarczycy uważane jest za odmianę choroby Hashimoto. W schorzeniu tym również ulegają zaburzeniu funkcje układu odpornościowego. W trakcie jego trwania wyróżnić można natomiast charakterystyczne cztery okresy:

• nadmiernego wydzielania hormonów (nadczynności),
• prawidłowego funkcjonowania tarczycy (tzw. eutyreozy),
• niedoczynności,
• powrotu do eutyreozy.

Tarczyca może się nieznacznie powiększyć, ale jest niebolesna. Stan taki może także wystąpić po porodzie (lub poronieniu) jako poporodowe zapalenie tarczycy (występuję u ok. połowy kobiet, u których w trakcie ciąży stwierdzono zwiększoną ilość porzeciwciał anty-TPO) i powtarzać się po kolejnych ciążach.

W przypadku wystąpienia nadczynności tarczycy, w leczeniu objawowym stosuje się betablokery, a w cięższych przypadkach sterydy. Przy niedoczynności stosujemy lewotyroksynę.

Choroba de Quervaina to zapalenie tarczycy spowodowane prawdopodobnie przez wirusy, zazwyczaj poprzedzone zakażeniem górnych dróg oddechowych (od dwóch tygodni do dwóch miesięcy wcześniej). Podobnie jak w przypadku niebolesnego zapalenia tarczycy, choroba charakteryzuje się 4‑fazowym przebiegiem z charakterystycznymi dla każdej fazy zmianami hormonalnymi we krwi. Dołączają się tu następujące objawy:

• gorączka,
• bolesny obrzęk tarczycy mogący promieniować do kąta żuchwy, uszu i górnej części klatki piersiowej.

Trwała niedoczynność tarczycy jest w tej chorobie bardzo rzadka, jednak u ok. 2 proc. pacjentów objawy mogą powrócić po długim (nawet wieloletnim) okresie bezobjawowym.

W wyniku zakażenia bakteryjnego może dojść (choć rzadko) do ostrego zapalenia tarczycy. Powodowane najczęściej przez paciorkowce, gronkowce, bakterie beztlenowe czy nawet gatunki z rodzajów Escherichia (E. coli) i Salmonella.

Obok bolesnego obrzęku tarczycy (w której zbiera się ropa) i gorączki, występują dreszcze, powiększają się także przylegające węzły chłonne. Czynność tarczycy nie jest zaburzona. W leczeniu bakteryjnego zapalenia tarczycy konieczne jest dożylne zastosowanie antybiotyków na oddziale szpitalnym, a w przypadku powstaniu ropnia, jego opróżnienie lub nawet usunięcie części tarczycy.

Do ostrego zapalenia tarczycy może także dojść w odpowiedzi na napromienianie (po podaniu leczniczego jodu radioaktywnego), jako efekt uboczny stosowania niektórych leków (pochodnych difenylohydantoiny, soli litu, bromku, amiodaronu, interferonu α) lub po nieprawidłowym wykonaniu badania palpacyjnego narządu.

Bardzo rzadko rozpoznawanym schorzeniem jest choroba Riedla, polegająca na znacznym stwardnieniu tarczycy i otaczających ją tkanek szyi. W przypadku ucisku na tchawicę może dojść do:

• wystąpienia duszności,
• dodatkowo może pojawić się chrypka (lub ściszenie głosu), spowodowana porażeniem nerwu zaopatrującego struny głosowe (nerw krtaniowy wsteczny),
• niedoczynność hormonalna przytarczyc i zespół trzech objawów (opadanie powieki, zwężenie źrenicy i wrażenie zapadnięcia się gałki ocznej w oczodole).

W celu leczenia ucisku na tchawicę stosuje się leczenie chirurgiczne lub sterydoterapię.

Zapalenia tarczycy dotykają współcześnie coraz większą liczbę osób. Ich rozwój często związany jest ze spadkiem odporności, a w leczeniu wykorzystuje się wiele różnych metod, począwszy od leczenia farmakologicznego, poprzez hormonalne, a kończąc na operacyjnym.