Zapalenie jamy ustnej u dziecka – wirusowe, bakteryjne, grzybicze. Przyczyny, objawy i leczenie

Zapalenie jamy ustnej u dziecka obejmuje błony śluzowe jamy ustnej w różnym zakresie. Objawy mogą dotyczyć zarówno jej fragmentów, jak i dziąseł czy warg. Zapalenie może mieć bardzo różne przyczyny, a od ich ustalenia zależy metoda terapii. Co najczęściej wywołuje stan zapalny? Ile trwa zapalenie jamy ustnej? Na czym polega leczenie?

1. Co to jest zapalenie jamy ustnej u dziecka?

Zapalenie jamy ustnej u dziecka to infekcja, która może mieć różne postacie i stopień nasilenia. Najczęściej utrudnia codzienne funkcjonowanie, wywołując ból i dyskomfort, zwłaszcza podczas jedzenia.

Wyścielająca jamę ustną błona śluzowa obejmuje m.in. podniebienie, wewnętrzną część policzków, dno jamy ustnej, wargi, czy język. Stan zapalny śluzówki może dotyczyć tylko jej fragmentów, jak i obejmować całą śluzówkę wraz z dziąsłami, językiem, a nawet wargi.

2. Przyczyny zapalenia jamy ustnej

Zobacz film: "Dlaczego warto wykonywać badania profilaktyczne?"

Zapalenie jamy ustnej u dzieci nie jest jednorodną jednostką chorobową, stąd zarówno przyczyny, jak i objawy infekcji bywają różne.

Czynnikiem etiologicznym są:

• patogeny: bakterie, wirusy i grzyby,
• urazy błon śluzowych mechaniczne, termiczne czy chemiczne,
• niedobory witamin, zwłaszcza A i C czy B12,
• niedokrwistość,
• reakcje alergiczne,
• choroby, takie jak cukrzyca, mocznica, nadczynność tarczycy, choroby nerek, wady serca.

Pod nazwą zapalenie jamy ustnej kryje się więc wiele schorzeń. Wśród nich wymienić można aftowe zapalenie jamy ustnej, alergiczne zapalenie jamy ustnej, czy zapalenie błony śluzowej w przebiegu radioterapii i chemioterapii nowotworów. U dorosłych (głównie kobiet w wieku 30–60 lat) rozpoznaje się także przewlekłe wrzodziejące zapalenie jamy ustnej.

U dzieci stany zapalne jamy ustnej to najczęściej zapalenia związane z czynnikami infekcyjnymi.

2.1. Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej

Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej to najczęściej występująca u dzieci postać opryszczki wargowej wywołanej wirusem HSV-1, czyli wirusem opryszczki zwykłej typu 1. Najczęściej dochodzi do niego u dzieci w wieku od 6 miesięcy do 5 lat.

Do zakażenia może dojść na skutek kontaktu z osobą zakażoną lub osobą, która jest nosicielem wirusa. Jest przenoszony na dziecko przez ślinę, czy łzy chorej osoby. Do zarażenia może więc dojść na skutek używania i dotykania tych samych przedmiotów.

2.2. Wirusowe zapalenie jamy ustnej

Zmiany w jamie ustnej mogą także pojawiać się w wyniku innych chorób wirusowych. Wśród nich można wymienić, chociażby wirusy powodujące ospę wietrzną i półpaśca. W jamie ustnej wówczas mogą pojawić się pęcherzyki, przekształcające się w nadżerki.

Za zapalenie błon śluzowych w jamie ustnej odpowiadać mogą również wirusy wywołujące bostonkę. Małe czerwone plamki, przekształcające się potem w pęcherze, pojawiają się na błonie śluzowej jamy ustnej, ale także na języku, czy wokół ust.

2.3. Grzybicze zapalenie jamy ustnej

Infekcja grzybicza jamy ustnej to schorzenie, które atakuje zarówno dzieci, jak i dorosłych. Najczęstszą przyczyną grzybicy jamy ustnej u dzieci jest osłabiona odporność. Jednak jej przyczyną może być także niewłaściwa dieta, zwłaszcza spożywanie zbyt dużej ilości cukrów i węglowodanów.

Grzybicza choroba błony śluzowej jamy ustnej może być następstwem niedoborów składników odżywczych oraz przyjmowania niektórych leków, np. antybiotyków. Wówczas mogą pojawić się zmiany, które wyglądem mogą przypominać kurzajki. W jamie ustnej pojawiać się mogą także bolesne owrzodzenia oraz biały nalot na języku.

3. Objawy zapalenia jamy ustnej

Zmiany w jamie ustnej, pojawiające się na skutek infekcji, są najczęściej wspólne bez względu na przyczynę zapalenia. Jak dokładnie wyglądają pęcherze, można zobaczyć na dostępnych w sieci zdjęciach chorób jamy ustnej i języka. Na zdjęciach u dzieci z zapaleniem jamy ustnej najczęściej widać wyraźne wykwity, które mogą wskazywać na nadżerkę, a nawet owrzodzenia.

Początkowym objawem infekcji jamy ustnej jest natomiast ból, pieczenie i zaczerwienienie. Często obserwuje się także obrzęk jamy ustnej i jej tkliwość czy stan zapalny podniebienia. Infekcji jamy ustnej u dziecka może towarzyszyć nieprzyjemny zapach z ust.

Najczęściej obserwuje się:

• zmiany w kolorze białym na błonie śluzowej gardła i jamy ustnej przy zapaleniu grzybiczym,
• pęcherzyki z przejrzystym płynem w wirusowym zapaleniu jamy ustnej (opryszczkowe zapalenie jamy ustnej),
• grudki w kolorze czerwonym na śluzówce policzków, wargach, dziąsłach czy wewnętrznej stronie policzków (zapalenie aftowe jamy ustnej).

Zmiany w jamie ustnej są bolesne. Czasami spuchnięta jama ustna jest przeszkodą w przyjmowaniu pokarmów. Wrzodziejące zapalenie jamy ustnej u dziecka może wywoływać również stany podgorączkowe i gorączkę.

4. Leczenie zapalenia jamy ustnej u dzieci

Z uwagi na różne przyczyny powstawania zapalenia jamy ustnej, nie istnieje jedna uniwersalna metoda postępowania. Leczenie zależy od podłoża problemu i objawów, a także stanu pacjenta.

Zwykle wirusowe, opryszczkowe zapalenie jamy ustnej nie wymaga podejmowania intensywnych działań, zwłaszcza przy niewielkim stopniu nasilenia i dokuczliwości zmian. Leczenie należy jak najszybciej włączyć w przypadku małych dzieci.

Pomocne są leki antywirusowe (acyklowir, tromantadyna), a także preparaty, które łagodzą dolegliwości i prowadzą do wysuszenia zmian pęcherzykowych (np. pasta cynkowa). W razie konieczności podaje się również leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe.

W leczeniu grzybicy jamy ustnej wdraża się leki przeciwgrzybicze (np. nystatyna do stosowania doustnego oraz do pędzlowania śluzówek jamy ustnej). Lekarz może zalecić też preparaty do stosowania miejscowego, zawierające np. poliwinylopirolidon i kwas glicyretynowy. Gdy pojawia się zakażenie jamy ustnej na tle bakteryjnym, może istnieć konieczność wdrożenia antybiotykoterapii.

Przy kontaktowym zapaleniu błony śluzowej jamy ustnej należy wyeliminować czynnik alergizujący. W cięższych przypadkach konieczne bywa podawanie glikokortykosteroidów, zarówno miejscowo, jak i doustnie. Przy aftowym zapaleniu jamy ustnej u dzieci, konieczne może być stosowanie preparatów wysuszających oraz ściągających. Czasem lekarz może zdecydować o roztworach antybiotyków.

5. Domowe sposoby na zapalenie jamy ustnej

W łagodzeniu zapalenia jamy ustnej i gardła u dzieci, tak jak w zapaleniu jamy ustnej u dorosłych, pomocne mogą być domowe rozwiązania, które wspomagają farmakoterapię. Często przy zapaleniu jamy ustnej specjaliści radzą łagodzić ból przy pomocy ziołowych płukanek. Czym płukać jamę ustną?

Zaleca się szczególnie płukanie jamy ustnej naparem z rumianku oraz siemienia lnianego. W odkażaniu jamy ustnej domowymi sposobami, pomocny może być też tymianek. Inne domowe sposoby na zapalenie jamy ustnej to ssanie kostek lodu lub mrożonych owoców, zwłaszcza w przypadku, gdy bolesne zmiany zlokalizowane są na języku.

Leczenie zapalenia domowymi sposobami opiera się także na unikaniu gorących, drażniących płynów oraz ostrych potraw. Opuchlizna w jamie ustnej powoduje trudność w jedzeniu, dlatego też posiłki, które podajemy dziecku, powinny mieć miękką, rozdrobnioną konsystencję oraz letnią temperaturę. Przy podrażnieniu w jamie ustnej najlepiej sprawdzają się potrawy w formie płynnej lub półpłynnej.

6. Jak dbać o higienę jamy ustnej u dziecka?

Niezależnie od przyczyny choroby jamy ustnej, w przebiegu jej zapalenia konieczna jest szczególna dbałość o higienę jamy ustnej. Bardzo ważna jest dokładna toaleta jamy ustnej. Zęby powinny być szczotkowane przy pomocy szczoteczki o miękkich włóknach.

W ropnych zapaleniach jamy ustnej warto jest zadbać też o odpowiednie nawyki żywieniowe. Przy podrażnionej jamie ustnej ważną kwestią jest odpowiedni jadłospis. W stanach zapalnych ust istotne jest ograniczenie produktów pikantnych oraz kwaśnych, działających drażniąco.

Zaleca się zwiększenie podaży witamin i minerałów oraz częste picie niewielkiej ilości płynów bez dodatku cukru. Najlepszym rozwiązaniem jest niegazowana woda z dodatkiem soku z cytryny. Warto wyeliminować z diety dziecka produkty próchnicotwórcze (np. słodycze, słodzone napoje). Ważne jest także wybieranie odpowiednich produktów do higieny – pasty powinny zawierać właściwą do wieku ilość fluoru.

Oczywiście o higienę jamy ustnej u dziecka należy dbać także na co dzień, nie tylko podczas wirusowych czy aftowych zapaleń błon śluzowych jamy ustnej. Nieodpowiednia higiena może mieć bowiem inne konsekwencje, prowadzić do rozwoju próchnicy, czy powodować brzydki zapach z ust. Nieprzyjemny zapach z ust wywołują najczęściej znajdujące się w jamie ustnej bakterie beztlenowe.

Leczenie zapalenia jamy ustnej połączone ze zdrowymi nawykami, daje najszybsze rezultaty.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.