Zatoka jamista – budowa, położenie i związane z nią patologie

Zatoka jamista to duża, parzysta struktura zlokalizowana w obrębie czaszki. Położona jest po obydwu stronach siodła tureckiego. W jej świetle i na jej obwodzie przebiega wiele ważnych struktur anatomicznych. Patologie w jej obrębie, takie jak zapalenie zatoki jamistej czy zakrzepica zatoki jamistej, są rzadkie, ale niebezpieczne. Co trzeba wiedzieć?

1. Co to jest zatoka jamista?

Zatoka jamista (łac. sinus cavernosus) to parzysta struktura zlokalizowana w obrębie czaszki. Położona jest po obydwu stronach siodła tureckiego. To jedna z zatok żylnych opony twardej. Ponieważ rozciąga się od szczeliny oczodołowej górnej do szczytu części skalistej kości skroniowej, zarówno w jej świetle, jak i jej obwodzie zlokalizowanych jest wiele ważnych struktur anatomicznych, takich jak nerw odwodzący, okoruchowy, bloczkowy czy oczny.

2. Budowa i położenie sinus cavernosus

Zatoka jamista to duża jama o kształcie trójkąta, która jest poprzedzielana beleczkami łącznotkankowymi wysłanymi śródbłonkiem. Jej przekrój przypomina gąbkę. Jest ograniczona przeponą siodła, przez którą przechodzi tętnica szyjna wewnętrzna.

Zobacz film: "Produkty wspomagające leczenie zatok"

Budują ją trzy ściany: górna, przyśrodkowa i boczna. Ścianę górną tworzy przepona siodła. Przez nią przechodzi tętnica szyjna wewnętrzna. Z kolei ściana przyśrodkowa w części górnej graniczy z przysadką mózgową, a jej część dolna przylega do bocznej powierzchni trzonu kości klinowej. Boczną ścianę stanowi kieszonka opony twardej, zawierająca zwój nerwu trójdzielnego.

Do zatok jamistych uchodzą:

• żyła oczna górna, odprowadzająca krew z oczodołu,
• żyła oczna dolna,
• żyła środkowa siatkówki, która biegnie wewnątrz nerwu wzrokowego,
• zatoka klinowo-ciemieniowa, zbierająca krew z powierzchownych żył półkul mózgu.

Do zatoki jamistej uchodzą także: żyły oponowe, żyły przysadki mózgowej i żyły kości klinowej. Zatoka jamista rozciąga się od szczeliny oczodołowej górnej do szczytu części skalistej kości skroniowej. Obie zatoki jamiste (prawa i lewa) łączą się ze sobą od przodu i tyłu za pośrednictwem zatok międzyjamistych, biegnących na przednim i tylnym obwodzie przysadki mózgowej.

3. Patologie w obrębie zatoki jamnistej

Patologie w obrębie zatoki jamnistej, takie jak zapalenie zatoki jamistejczy zakrzepica zatoki jamistej, to bardzo rzadkie sytuacje kliniczne. Ich objawami są bóle głowy zaburzenia świadomości i widzenia, drgawki czy objawy oponowe. Zdarzają się rzadko, ale są niebezpieczne i dokuczliwe.

3.1. Zapalenie zatoki jamistej

Zapalenie zatoki jamistej ma nagły początek i gwałtowny przebieg. Jest zwykle powikłaniem zapalenia zatok przynosowych lub zapalenia tkanek oczodołu. Może do niego prowadzić nieleczone ropne zapalenie zatok.

Objawy zapalenia zatoki jamistej obejmują:

• ból głowy,
• zaburzenia czucia w obrębie twarzy,
• zaburzenia ruchomości gałki ocznej,
• obrzęk i przekrwienie spojówek oka,
• światłowstręt, zaburzenia widzenia, rozszerzenie źrenicy,
• objawy oponowe przypominające symptomy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (to na przykład sztywność karku czy objaw Kerniga).

3.2. Zakrzepica zatoki jamistej

Zakrzepica zatoki jamistej polega na powstawaniu zakrzepów w żyłach mózgu i zatokach opony twardej. Zakrzepy powodują zamknięcie światła naczyń żylnych mózgu i utrudniają odpływ krwi żylnej z mózgu, co prowadzi do obrzęku mózgu.

Zakrzepica zatoki jamistej (ZZJ) została opisana po raz pierwszy przez Brighta w 1831 r. Do dziś w piśmiennictwie omówiono 200 przypadków tej jednostki chorobowej. Jak widać jest to stosunkowo rzadka choroba.

Zakrzepica zatoki jamistej jest zazwyczaj następstwem zapalenia zatok przynosowych oraz struktur anatomicznych, z których jest zbierana krew do tej zatoki mózgu, między innymi środkowej części twarzy, oczodołu, jamy ustnej. Na jej pojawienie się mają wpływ:

• urazy czaszki,
• odwodnienie,
• zakażenia,
• wrodzone i nabyte choroby związane z nadkrzepliwością,
• choroby nowotworowe,
• stosowanie doustnej antykoncepcji,
• zabiegi chirurgiczne
• zabiegi neurochirurgiczne.

Do objawów zakrzepicy zatoki jamistej zalicza się bóle głowy, a także objawy neurologiczne (niedowłady). Leczenie zakrzepicy zatoki jamistej polega na podawaniu leków przeciwkrzepliwych i łagodzeniu objawów towarzyszących obrzękowi mózgu, nadciśnienia śródczaszkowego, drgawek, zaburzeń widzenia czy bólu głowy.

Zanim wdrożono do terapii leki przeciwbakteryjne, śmiertelność z powodu zakrzepicy zatoki jamistej wynosiła 100%. Dziś, dzięki terapii, wskaźnik śmiertelności jest niższy niż 30%.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.