Zespół Lescha-Nyhana – co to jest, przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie
Zespół Lescha-Nyhana to rzadkie schorzenie genetyczne, zaburzenie metabolizmu puryn, spowodowane brakiem lub niedoborem aktywności enzymu fosforybozylotransferazy hipoksantynowo-guaninowej. Jak rozpoznaje się tę chorobę genetyczną? Jak powinno przebiegać leczenie zespołu Lescha-Nyhana?
1. Co to jest zespół Lescha-Nyhana?
Zespół Lescha-Nyhana to rzadka choroba genetyczna, zaburzenie metabolizmu puryn, wynikające ze znacznego niedoboru enzymu fosforybozylotransferazy hipoksantynowo-guaninowej (HPRT).
Zespół Lescha-Nyhana jest chorobą recesywną sprzężoną z chromosomem X. Kobiety są bezobjawowymi nosicielkami. Gen jest przenoszony przez matkę i przekazywany jej synowi. Częstość występowania tej rzadkiej choroby genetycznej wynosi 1:380 000–1:250 000 urodzeń.
Znaczny niedobór fosforybozylotransferazy hipoksantynowo-guaninowej powoduje gromadzenie się kwasu moczowego we wszystkich płynach ustrojowych i prowadzi do objawów, takich jak ciężka dna moczanowa, umiarkowane upośledzenie umysłowe. Objawy chorobowe pojawiają się w pierwszym roku życia dziecka.
2. Przyczyny zespołu Lescha-Nyhana
U pacjentów z zespołem Lescha-Nyhana występuje zaburzenie cyklu metabolicznego puryn. Problem zdrowotny jest ściśle związany z niedoborem aktywności enzymu fosforybozylotransferazy hipoksantynowo-guaninowej.
Enzym ten jest kluczowym elementem przemiany oraz metabolizmu puryn, związków zawierających azot. Puryny znaleźć możemy w składzie wielu produktów żywnościowych. Są one obecne w mięsach organicznych, drobiu i roślinach strączkowych.
Na skutek nieodpowiedniej ilości enzymu fosforybozylotransferazy hipoksantynowo-guaninowej w organizmie odkłada się kwas moczowy. Kryształy kwasu moczowego mogą nieprawidłowo gromadzić się w stawach i nerkach. Pacjenci z zespołem Lescha-Nyhana są obciążeni wysokim ryzykiem wystąpienia dny moczanowej.
3. Zespół Lescha-Nyhana – objawy
Pierwsze objawy zespołu Lescha-Nyhana pojawiają się zazwyczaj pomiędzy 3, a 6 miesiącem życia niemowlęcia. Jednym z początkowych objawów choroby może być pojawienie się ceglastego lub pomarańczowego osadu na pieluszce dziecka. Osad ten to nic innego jak kryształy kwasu moczowego. W przebiegu zespołu Lescha-Nyhana zaobserwować można także trzy podstawowe grupy objawów. Wśród nich wyróżnić należy:
- zaburzenia neurologiczne – u dzieci dotkniętych chorobą występuje nie tylko opóźnienie rozwoju psychoruchowego, ale również obniżone napięcie mięśniowe (inaczej obniżony tonus mięśniowy bądź hipotonia). Z upływem czasu zaobserwować można, że napięcie mięśniowe staje się wzmożone w obrębie kończyn. Inne objawy neurologiczne występujące u pacjentów z zespołem Lescha-Nyhana to ataki padaczki oraz dystonia, czyli mimowolne ruchy powodujące wyginanie i skręcanie różnych części ciała.
- zaburzenia funkcji kognitywnych – dzieci obciążone zespołem Lescha-Nyhana są zazwyczaj niepełnosprawne intelektualnie w stopniu lekkim bądź umiarkowanym. Niepełnosprawność intelektualna w stopniu głębokim występuje rzadziej.
- dewiacja zachowań – u pacjentów z zespołem Lescha-Nyhana mogą występować zachowania agresywne, a także autoagresja. Częste zjawiska to: uderzanie głową o przedmioty, używanie agresywnych sformułowań, przygryzanie palców, przygryzanie warg. Wielu rodziców podejmuje decyzję o usunięciu zębów dziecku, aby maluch nie posuwał się do niebezpiecznych zachowań autoagresywnych.
Ponieważ brak enzymu fosforybozylotransferazy hipoksantynowo-guaninowej powoduje, że organizm źle wykorzystuje witaminę B12, u niektórych chłopców może rozwinąć się rzadkie zaburzenie zwane niedokrwistością megaloblastyczną.
4. Zespół Lescha-Nyhana – rozpoznanie
W rozpoznaniu zespołu Lescha-Nyhana stosuje się badania biochemiczne krwi oraz moczu. Podczas badań diagnostycznych należy wykonać oznaczenie poziomu kwasu moczowego w surowicy. Dodatkowo, niezbędne jest określenie wskaźnika kwasu moczowego oraz kreatyniny w moczu.
5. Leczenie zespołu Lescha-Nyhana
W leczeniu zespołu Lescha-Nyhana wykorzystuje się allopurinol, lek, który jest inhibitorem oksydazy ksantynowej. Ten organiczny związek chemiczny, izomer hipoksantyny zmniejsza u chorych wytwarzanie ksantyn i kwasu moczowego.
Zespół Lescha-Nyhana a dieta
W przypadku pacjentów cierpiących na zespół Lescha-Nyhana, wskazana jest dieta niskopurynowa (eliminująca takie potrawy, które są bogate w związki purynowe). W diecie powinna znajdować się odpowiednia zawartość białek, tłuszczów, węglowodanów, witamin oraz składników mineralnych.
Produkty dozwolone w diecie niskopurynowej to np.: buraki czerwone, cebula, cukinia, kapusta biała, kapusta kwaszona, marchew, ogórki, pomidory, rzodkiewki, sałata, kapusta pekińska, ziemniaki.
Duża dawka puryn znajduje się w podrobach, cielęcinie, dziczyźnie, indyku, śledziach, sardynkach, drożdżach, soczewicy. Produktów tych nie zaleca się podawać chorym na zespół Lescha-Nyhana.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.
