Zespół Lyella – przyczyny, objawy i leczenie

Zespół Lyella (TEN, toxic epidermal necrolysis) to zagrażająca życiu choroba skóry i błon śluzowych, która może rozwinąć się w odpowiedzi na niektóre leki.

Po raz pierwszy opisano ją w 1956 roku. Inne nazwy schorzenia to toksyczna nekroliza naskórka, toksyczna martwica rozpływna naskórka, zespół oparzonej skóry, toksyczne martwicze oddzielanie się naskórka czy zespół rozległego spełzania naskórka, które doskonale opisują jej istotę.

Podobnym zespołem, jednak o zdecydowanie bardziej łagodnym przebiegu, jest zespół Stevensa-Johnsona (SJS, Stevens-Johnson syndrome). Obydwa to mimo wszystko ciężkie, zagrażające życiu zespoły wielonarządowe.

Zapadalność na zespół Lyella wynosi 0,4-1,2 osób na milion w ciągu roku. Choroba może pojawić się w każdym wieku i u obu płci (nieco częściej u kobiet), przy czym częstość jej występowania:

• wzrasta tysiąckrotnie u osób zakażonych ludzkim wirusem upośledzenia odporności (HIV, human immunodeficiency virus),
• jest dużo większa u osób w podeszłym wieku oraz obciążonych różnymi chorobami (najpewniej z uwagi na obniżoną odporność oraz terapię wielolekową).Opisano ponad 200 leków, które wywołały TEN. Wśród leków, które odpowiadają za chorobę najczęściej, znajdują się:
• leki z grupy sulfonamidów (sulfasalazyna, trimetoprim/sulfametoksazol),
• leki przeciwdrgawkowe (karbamazepina, fenobarbital, fenytoina),
• antybiotyki z grupy penicylin, cefalosporyn i makrolidów,
• leki przeciwgrzybicze,
• niesteroidowe leki przeciwzapalne.

W etiopatogenezie choroby główną rolę wydaje się odgrywać uszkodzenie szlaku metabolicznego przyjętego leku, prowadzące do kumulacji w organizmie toksycznych metabolitów leku. W niektórych przypadkach TEN nie udaje się ustalić czynnika sprawczego.

Co ważne, o ile TEN jest wywołany wyłącznie przez leki, SJS mogą wywołać także czynniki infekcyjne wirusowe i bakteryjne.

Objawy zespołu Lyella to:

• rumień wielopostaciowy (wykwity rumieniowe),
• złuszczające się pęcherze,
• martwica,
• spełzanie dużych powierzchni naskórka. To tzw. objaw Nikolskiego, czyli spełzanie pozornie zdrowego naskórka po jego mechanicznym potarciu,
• zmiany w obrębie błon śluzowych przypominające ciężkie oparzenie.

Pierwsze objawy zespołu oparzonej skóry pojawiają się zwykle po upływie 1–22 tygodni od zakażenia lub do 6 tygodni od rozpoczęcia przyjmowania leku. Zmiany skórne początkowo mają postać zmian rumieniowo-obrzękowych i lokalizują się na twarzy, szyi, odsiebnych częściach kończyn, następnie na tułowiu. Mogą objąć całą powierzchnię ciała.

Zwykle po 1–3 dni od pojawienia się pierwszych zmian skórnych choroba zaczyna obejmować błonę śluzową jamy ustnej i narządów płciowych, a i rozszerzać się na przewód pokarmowy i układ oddechowy.

Przebieg choroby

W przebiegu choroby dochodzi także do zajęcia narządu wzroku. Pojawia się zapalenie spojówek, zapalenie gałki ocznej, owrzodzenia rogówki, tworzenie błon rzekomych oraz bliznowacenie.

Może dojść do nasilonego wysychania gałki ocznej (kseroftalmia), wywinięcia powiek (ektropion), bliznowacenia narządu łzowego, powstawania zrostów w obrębie powiek, przyrośnięcia powiek do gałki ocznej (symblepharon), nieprawidłowego wrastania rzęs.

Choroba Lyella ma charakter nawrotowy i trwa do kilku tygodni. Przebiega gwałtownie, stąd może dojść do ciężkiej niewydolności wielonarządowej. Śmiertelność wynosi około 30% i zależy od stanu klinicznego pacjenta, czasu wdrożenia leczenia i agresywności terapii.

W kolejnej fazie choroby w miejscu występowania rumienia pojawiają się wiotkie pęcherze, łatwo pękające i pozostawiające zaczerwienioną, sączącą się nadżerkę.

Z uwagi na duże ryzyko niewydolności narządów wewnętrznych, w przebiegu choroby istotne jest regularne wykonywanie badań, takich jak:

• morfologia krwi z rozmazem,
• OB,
• stężenie CRP,
• aktywność amylazy trzustkowej i transaminaz,
• wskaźnik INR (international normalized ratio),
• stężenie mocznika i kreatyniny,
• badanie ogólnego moczu
• posiew krwi, moczu i wymazów skórnych.

Z uwagi na nie do końca poznany patomechanizm choroby, leczenie zespołu Lyella ma charakter objawowy. Do terapii wykorzystuje się glikokortykosteroidy, cyklosporynę, dożylne immunoglobuliny, infliksymab oraz plazmaferezę.

Leczenie TEN i rekonwalescencja trwają zazwyczaj kilka tygodni i mogą wiązać się z późnymi powikłaniami.