Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) - objawy, leczenie

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, zwane inaczej chorobą Bechterew, jest przewlekłą chorobą zapalną kręgosłupa. ZZSK zaraz po reumatoidalnym zapaleniu stawów jest drugą najczęściej występującą chorobą zapalenia stawów. Choroba ta powoduje uciążliwy ból oraz sztywność. Jak rozpoznać zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i jakie są metody leczenia?

1. Czym jest zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK)?

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa jest przewlekłą, postępującą chorobą zapalną stawów należącą do spondyloartropatii seronegatywnych o niewyjaśnionej etiologii. Wiadomo jedynie, że ma podłoże autoimmunologiczne oraz że przy zachorowaniu bardzo ważną rolę odgrywają geny (np. fenotyp HLA-B27).

Wskazuje się jednak czynniki, które mogą zwiększać ryzyko ZZSK. Są to m.in. zaburzenie układu odpornościowego, zakażenia bakteryjne - w szczególności przewodu pokarmowego czy mikrourazy.

Stan zapalny pojawia się z nieznanej przyczyny i obejmuje stawy kręgosłupa, stawy obwodowe oraz przylegające do nich struktury łącznotkankowe powodując przy tym ból i sztywność stawową. Częstość występowania ZZSK w Europie przypada na co setną osobę. Niestety do dziś nie znamy ani przyczyny ani mechanizmu rozwoju ZZSK.

1.1. Na czym polega ZZSK?

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa charakteryzuje się zapaleniem stawów krzyżowo-biodrowych, stawów kręgosłupa i tkanek okołokręgosłupowych. Możliwe jest zajęcie stawów obwodowych, przyczepów ścięgnistych oraz wystąpienia objawów pozastawowych m.in. zapalenia błony naczyniowej oka, zapalenia zastawek aorty, zmian w jelitach, na skóze i błonach śluzowych.

ZZSK prowadzi do stopniowego ograniczania ruchomości kręgosłupa, ponieważ więzadła ulegają nadmiernemu skostnieniu. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa rozpoczyna się pod koniec okresu dojrzewania i u młodych dorosłych, najczęściej u mężczyzn w wieku przed 30-stym rokiem życia.

Ta choroba reumatyczna obejmuje tkankę łączną - głównie stawy krzyżowo-biodrowe i drobne stawy kręgosłupa oraz więzadła międzykręgowe. ZZSK prowadzi do stopniowego ograniczania ruchomości kręgosłupa, ponieważ więzadła ulegają nadmiernemu skostnieniu. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa występuje najczęściej u mężczyzn w wieku 20-30 lat.

Z tego też względu, ZZSK często nie jest w porę diagnozowane, ponieważ objawy są kojarzone ze starszym wiekiem a nie początkiem przewlekłej choroby u młodych osób. Ponadto są błędnie przypisywane schorzeniom neurologicznym lub ortopedycznym.

2. Objawy zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa

Chorzy na zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa początkowo skarżą się na postępujące osłabienie, ogólnie złe samopoczucie, brak apetytu, ból krzyża lub pleców, zwłaszcza po przerwie nocnej, tzw. sztywność poranna, która ustępuje po ćwiczeniach.

W pierwszych etapach choroby objawy łączone są z siedzącym trybem życia, przeciążeniem podczas ćwiczeń fizycznych czy urazem. Jeżeli w tej fazie zostanie postawiona trafna diagnoza, są duże szanse na spowolnienie procesu rozwoju ZZSK.

Choroba postępuje i usztywnia kręgosłup – po jakimś czasie dotyka także dalszych odcinków kręgosłupa: piersiowego i szyjnego. U niektórych chorych pojawiają się także bóle pięt i uczucie sztywności i bólu w okolicach żeber.

W niektórych przypadkach, może pojawić się także ból i opuchlizna dużych stawów, takich jak staw kolanowy oraz w kostkach i stopach. Oprócz tego, zdarza się, że wskutek tej choroby pojawiają się ostrogi piętowe.

Na skutek zmian w stawach krzyżowo-biodrowych dochodzi do postępującego ograniczenia ruchów kończynami dolnymi, w wyniku zaś zmian w stawach międzykręgowych oraz żebrowo-kręgowych – do usztywnienia i ograniczenia ruchów klatki piersiowej.

W skutek usztywnienia stawów chory przyjmuje pochyloną do przodu postawę, podczas chodzenia patrzy w ziemię, a odwraca się tylko całym ciałem, nie przekręcając szyi. Dolegliwościom narządu ruchu bardzo często towarzyszą nawracające:

• zapalenia błony naczyniowej oka,
• zapalenia jelit.

3. Diagnostyka ZZSK

Zdiagnozowanie ZZSK wcale nie jest takie łatwe. Im później jest zdiagnozowana choroba tym słabsze będą efekty terapeutyczne. Lekarz rozpoznaje chorobę na podstawie uzyskanych od pacjenta informacji, zleca wykonanie zdjęcia RTG stawów krzyżowo-biodrowych oraz wykonanie badań laboratoryjnych na oznaczenie antygenu HLA B27, stanu zapalnego oraz morfologię krwi.

Jeśli nie występują żadne zmiany w badaniach radiologicznych wykonuje się rezonans magnetyczny, ponieważ pozwala on na uchwycenie zmian, które nie są widoczne na zdjęciu rentgenowskim. Dla lekarza ważne są objawy kliniczne, czyli ból kręgosłupa oraz ograniczenie ruchomości kręgosłupa.

4. Jak leczyć zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa?

Aby postawić diagnozę ZZSK, musi wystąpić zauważalna zmiana zapalna w stawach krzyżowo-biodrowych oraz jeden z trzech czynników:

• ból okolic krzyżowo-lędźwiowych przez co najmniej 3 miesiące,
• ograniczenie ruchomości kręgosłupa,
• ograniczenie ruchomości klatki piersiowej.

Aby zapobiec trwałemu kalectwu i uszkodzeniom, zalecane są aktywność fizyczna i zabiegi fizjoterapeutyczne, takie jak balneoterapia i gimnastyka lecznicza rozciągająca stawy i wpływająca na prawidłową postawę ciała. Leczenie choroby prowadzi lekarz reumatolog.

Stosowane farmaceutyki to przede wszystkim leki przeciwzapalne, kortykosteroidy, a także leki immunosupresyjne.

W wielu przypadkach zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa wymaga od chorych korzystania z laski lub kul podczas chodzenia.

Nadzieje na poprawę kondycji chorych dają nowoczesne leki biologiczne, czyli inhibitory interleukiny 17, które nie są refundowane. Dla wielu jest to jednak jedyna droga do zahamowania procesu usztywniania się kręgosłupa, a co za tym idzie odzyskania sprawności.

Partnerem publikacji jest Novartis Poland