Ziarniszczak jajnika – objawy, leczenie, rokowania i przerzuty

Ziarniszczak (GCT – granulosa cell tumor) to nowotwór złośliwy jajnika, który należy do rodzaju guzów gonadalnych wywodzących się ze sznurów płciowych i zrębu jajnika. Dotychczas nie jest została poznana przyczyna pojawienia się zmiany. Nie ustalono także czynników ryzyka ziarniszczaka.

Ziarniszczaki to guzy jajnika:

• różnej wielkości,
• lite,
• koloru od szarego do żółtego,
• zawierające przestrzenie torbielowate.

Mikroskopowo składają się z mieszaniny komórek walcowatych, które wywodzą się z warstwy ziarnistej w sznurach, pasmach i gniazdach oraz komórek wrzecionowatego lub okrągłego kształtu zawierających lipidy komórek otoczki.

Wyróżnia się dwa typy histologiczne ziarniszczaka. To:

• typ młodzieńczy (ziarniszczak typu młodzieńczego), który występuje głównie u dziewcząt i młodych kobiet. Jest często związany ze zbyt wczesnym dojrzewaniem płciowym. Stanowi 5% wszystkich przypadków,
• typ dojrzały (ziarniszczak typu dorosłego), rozwijający się głównie u kobiet w wieku okołomenopauzalnym. Występuje znacznie częściej.

Wyróżnia się też 4 stopnie zaawansowania ziarniszczaka jajnika:

• w stopniu I jest to guz ograniczony do jajników. Przy czym:Ia to guz ograniczony do jednego jajnika, bez wodobrzusza,Ib to guz w obrębie obu jajników, bez wodobrzusza,Ic to guz jest albo ograniczony do jednego jajnika, albo występuje w dwóch organach, obecne wodobrzusze,
• w stopniu II dochodzi do zajęcia narządów miednicy mniejszej,
• w stopniu III występują przerzuty wewnątrzotrzewnowe poza miednicą mniejszą albo przerzuty do węzłów chłonnych,
• w IV stopniu występują przerzuty odległe.

Objawy ziarniszczaka jajnika często pojawiają się dość późno. W początkowym stadium zwykle manifestują się jednostronnie, to jest na jednym przydatku. Dopiero wraz z postępem choroby zmiana przemieszcza się również na drugi jajnik.

Do najczęściej występujących symptomów choroby należą bóle w okolicy podbrzusza oraz krwawienie z dróg rodnych. Obserwuje się także nietypowe plamienia, nieregularne miesiączki, bolesne owulacje, obrzęki piersi oraz nietypowe owłosienie.

Chorobie towarzyszy także zmęczenie oraz brak apetytu. Mogą również pojawiać się dolegliwości w obrębie jamy brzusznej, takie jak zaparcia, wzdęcia, ból czy napięcie.

Ziarniszczak to guz jajnika hormonalnie czynny. Oznacza to, że może obniżać płodność, zwłaszcza gdy choroba jest zaawansowana. Ma to związek z tym, że zaburzenia hormonalne często prowadzą do zatrzymania cyklu miesiączkowego. Prowadzą do bezpłodności.

Nie zawsze jednak nowotwór jajnika wyklucza szanse na zajście w ciążę. Umożliwia to leczenie skutkujące przywróceniem prawidłowej gospodarki hormonalnej.

Ziarniszczak jest zwykle wykrywany w pierwszym stadium choroby, kiedy nie ma jeszcze przerzutów do innych organów. Niestety gdy choroba postępuje, w kolejnych stadiach mogą się one pojawić także w innych narządach miednicy mniejszej, na narządach zlokalizowanych poza miednicą mniejszą i węzłach chłonnych.

Mogą także wystąpić dalekie przerzuty (np. w płucach czy wątrobie). Poza tym chorobie towarzyszy też niekiedy rak endometrium i sutka, ponieważ komórki ziarniszczaka mogą produkować duże ilości estrogenów.

Najczęściej ziarniszczaki wydzielają hormony takie jak Inhibina B, Inhibina A oraz AMH. Pełnią one istotną rolę w diagnostyce nowotworu.

Ziarniszczaka leczy się, usuwając go chirurgicznie. Operacja może polegać zarówno na wyłuskaniu guza, wycięciu go razem z przydatkiem lub usunięciu obu przydatków wraz z macicą i częścią węzłów chłonnych. W niektórych przypadkach stosuje się też chemioterapię lub radioterapię.

Wiele zależy od stadium choroby i rozległości nowotworu, jak i wieku oraz stanu ogólnego pacjentki. U pacjentek w wieku rozrodczym stosuje się najczęściej zabieg oszczędzający, by umożliwić późniejsze posiadanie potomstwa.

Czy ziarniszczak jest groźny? Zdecydowanie tak, dlatego jego leczenie jest konieczne. Im wcześniej zostanie podjęte, tym mniejsze jest ryzyko jego nawrotu.

Rokowania przy ziarniszczaku zależą głównie od tego, w którym momencie choroba została wykryta. Im szybciej postawiona diagnoza i rozpoczęte leczenie, tym większa szansa na całkowite wyleczenie i mniejsze ryzyko nawrotu.

Ziarniszczak w większości przypadków zostaje wykryty w pierwszym stadium. Rokowania na ogół są dobre. Niemniej po zakończonej terapii pacjentka musi pozostawać pod obserwacją i opieka ginekologa.