Ziele świetlika – wygląd, właściwości i zastosowanie

Ziele świetlika jest znane i cenione od dawna. To surowiec leczniczy, którego używa się przede wszystkim do łagodzenia objawów towarzyszących schorzeniom i niedyspozycji oczu. Można go stosować zarówno zewnętrznie, jak i wewnętrznie w wielu różnych okolicznościach medycznych. Co warto wiedzieć?

1. Co to jest ziele świetlika?

Ziele świetlika (Herba Euphrasiae) to surowiec zielarski pozyskiwany ze świetlika. To roślina należąca do rodziny Scrophulariaceae (Trędownikowate), która obejmuje ponad czterysta gatunków.

Surowiec zielarski stanowi ziele E. officinalis L. (świetlik lekarski) oraz E. rostkoviana Hayne (świetlik łąkowy). Nazwa świetlik pochodzi od greckiego słowa euphrosyne, co oznacza dobry nastrój. Roślina znana jest również jako świetlik lekarski, ptasie oczka, złodziej mleczny.

Świetlik rośnie w całej Europie, głównie na podmokłych łąkach, torfowiskach, pastwiskach, brzegach lasów, na obszarach nizinnych i w górach. W Polsce jest rośliną pospolitą, która od wieków jest wykorzystywana w medycynie ludowej w leczeniu:

• chorób oczu,
• dolegliwości skórnych,
• alergii,
• kaszlu,
• bólu głowy,
• bezsenności.

1.1. Jak wygląda świetlik?

Świetlik jest półpasożytem, najczęściej traw, koniczyny oraz roślin z rodziny babkowatych. Osiąga wysokość do 50 cm. Ma pojedynczą, równomiernie ulistnioną łodygę, która jest rozgałęziona u nasady. Jego liście są nieduże, eliptyczne, jajowate lub jajowato-eliptyczne, owłosione lub nagie.

Roślina kwitnie od czerwca do września. Ma zebrane w grona kwiaty, które mogą przyjmować barwę białawą, fioletowoliliową, z ciemnofioletowymi prążkami i żółtą plamką na dolnym płatku.

2. Właściwości ziela świetlika

Ziele świetlika ma właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Zawdzięcza to wielu cennym substancjom, które zawiera. Do głównych grup związków obecnych w surowcu należą:

• flawonoidy,
• garbniki,
• kwasy fenolowe, w tym kwas kawowy, kwas chlorogenowy, kumarowy,
• glikozydy irydoidowe: aukubina, katalpol, eufrozyd, iksorozyd, weronikozyd, werprozyd i ladrozyd oraz akteozyd,
• pochodne kumaryny,
• substancje żywicowe i woskowe,
• sole mineralne, zwłaszcza miedź i magnez.

3. Zastosowanie ziela świetlika

Ziele świetlika stosuje się zarówno zewnętrznie (jako okład, tonik, żel, maść), jak i wewnętrznie (w postaci herbaty, naparu, odwaru lub nalewki). Najczęściej używa się go do leczenia chorych bądź podrażnionych i zmęczonych oczu.

Świetlik stosuje się zewnętrznie głównie w chorobach oczu. Zioło przykłada się do oczu w formie okładów, smaruje żelami lub maściami, a także zakrapla. Po ziele świetlika warto sięgać, gdy dokucza:

• alergiczne i bakteryjne zapaleń spojówek,
• krwawienia z naczyń siatkówki (świetlik uszczelnia naczynia krwionośne oczu),
• zapalenie spojówek oczu i brzegów powiek,
• wiosenne zapalenie spojówek,
• jęczmień,
• zmęczenie oczu związane z przebywaniem w pomieszczeniach ze sztucznym światłem, długim oglądaniem telewizji czy pracą przy komputerze,
• katar przebiegając z ostrym łzawieniem (do przemywania oczu).

Picie naparu ze świetlika wpływa na poprawę sprawności narządu wzroku i ostrości widzenia. Odwar z ziela świetlika może być stosowany wewnętrznie w:

• chorobach żołądka i wątroby,
• w zaburzeniach trawienia i w kolce żółciowej,
• przy obniżonym ciśnieniu tętniczym.

Świetlikiem leczy się również przeziębienie, chrypkę, kaszel, podrażnione gardło.

Świetlik lekarski jest wykorzystywany także w przemyśle kosmetycznym. Wchodzi on w skład preparatów przeznaczonych do pielęgnacji i demakijażu skóry wokół oczu. Wraz z innymi wyciągami roślinnymi ma działanie przeciwzapalne, likwiduje obrzęki, łagodzi oznaki zmęczenia i stresu.

4. Gdzie kupić ziele świetlika?

Świetlik pozyskuje się ze stanu naturalnego, ponieważ roślina nie występuje w uprawie hodowlanej. Ziele świetlika zbiera się je w okresie kwitnienia, ale przed wytworzeniem torebek nasiennych. Prawidłowo zebrany i wysuszony surowiec powinien obejmować ulistnione pędy.

Oznacza to, że ziele ścina się poniżej rozgałęzienia łodygi, to jest bez najniższej części, zwykle bezlistnej lub o zbrunatniałych liściach.

Surowiec należy suszyć w warunkach naturalnych: zacienionych i przewiewnych miejscach lub w ogrzewanych suszarniach o temperaturze nie przekraczającej 35°C.

Ziele świetlika można również kupić w każdej aptece czy sklepie zielarskim. Kosztuje kilka złotych. W drogeriach i aptekach można kupić wiele preparatów na bazie świetlika lekarskiego, także w połączeniu z innymi wyciągami ziołowymi.