Złuszczenie skóry po radioterapii raka piersi

Promieniowanie jonizujące stosowane w radioterapii powoduje jonizację komórek i tym sposobem niszczy komórki nowotworowe. Obecnie stosowane metody są coraz bardziej precyzyjne skierowane na komórki guza, jednak nie da się uniknąć działania na skórę, przez którą wiązka promieniowania musi przejść, aby dostać się do komórek nowotworowych raka piersi. Energia jonizująca może po drodze niszczyć zdrowe komórki skóry. To czy powikłania skórne powstaną, zależne jest między innymi od wielkości dawki promieniowania, zarówno podczas pojedynczego naświetlania raka piersi, jak i dawki łącznej podczas całej terapii. Podatność na uszkodzenie skóry zależna jest także od wieku pacjentki, sprawności drenażu limfatycznego, czy od zakażenia rany pooperacyjnej, jeżeli radioterapia była poprzedzona leczeniem operacyjnym. Ryzyko wystąpienia powikłań skórnych podwyższa palenie tytoniu, a także otyłość.

Jednym ze skórnych powikłań radioterapii jest właśnie łuszczenie się skóry. Może ono przybierać dwie formy. Najczęściej jest to tzw. łuszczenie suche. Skóra jest wtedy zaczerwieniona, sucha i łuszcząca się. Niekiedy może dojść do łuszczenia wilgotnego, czyli kiedy złuszczaniu naskórka towarzyszy sączenie płynu surowiczego, a przy braku odpowiedniej pielęgnacji może dojść do nadkażenia i wtedy płyn zamienia się w ropę.

Łuszczenie suche

W przypadku łuszczenia suchego skóra jest znacznie wysuszona, co wynika z uszkodzenia gruczołów łojowych w skórze właściwej napromieniowanego obszaru. Na skutek nadmiernej stymulacji komórek barwnikowych może dojść do powstania przebarwień na skórze. Dodatkowo promieniowanie jonizujące może stymulować proces zapalny i wtedy na skórze pojawi się rumień. Do złuszczenia skóry dochodzi zazwyczaj 3-6 tygodni od naświetlań. Oprócz nadmiernej suchości skóry, jest to spowodowane zmniejszeniem komórek macierzystych i skóra zamiast się regenerować, złuszcza się. Łuszczeniu może towarzyszyć uporczywy świąd. Przy takim typie uszkodzenia skóry korzystny efekt może przynieść stosowanie zasypek, np. maści z alantoiną lub maści witaminowych a także panthenolu oraz kremów z hydrokortyzonem. Korzystne może być także używanie preparatów kolagenowych.

Łuszczenie wilgotne

Łuszczenie wilgotne pojawia się zazwyczaj później tzn. 4-5 tygodni po radioterapii. Wynika ono z całkowitego zniszczenia komórek macierzystych skóry na skutek promieniowania jonizującego. Po złuszczeniu skóra staje się wilgotna, sącząca, łatwo ulega zranieniom i zakażeniom. Bardzo istotne jest w tym przypadku dbanie o higienę skóry, aby zapobiec inwazji bakteryjnej. O ile skóra nie uległa nadkażeniu można także stosować panthenol i maści witaminowe. Pomóc może także Linomag, lanolina oraz krem z hydrokortyzonem. Jeśli dojdzie do infekcji bakteryjnej to konieczne jest stosowanie antybiotyku miejscowo w maści, a niekiedy doustnie, jeżeli obszar zakażenia skóry jest bardzo duży.

Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia skórnych powikłań radioterapii oraz, jeżeli już się pojawią, przyspieszyć ich wyleczenie, trzeba bardzo dbać o skórę klatki piersiowej po radioterapii. Po pierwsze trzeba chronić skórę przed promieniami słonecznymi, opalanie jest całkowicie zakazane nawet przez wiele lat po terapii. Trzeba także starać się unikać urazów skóry, gdyż po radioterapii jest ona osłabiona i gorzej się goi. Polecane jest też wcieranie w skórę oliwki. Należy także unikać obcisłych ubrań, które mogą obcierać delikatną skórę. Zalecane są luźne ubrania, najlepiej z tworzyw naturalnych. Trzeba też szczególnie dbać o fałdy skórne, aby nie uległy oparzeniu podczas naświetlań.

Ważne jest unikanie mycia miejsca, które było naświetlane przez 4-6 tygodni po terapii. Później należy myć skórę letnią wodą, najlepiej mydłem dla dzieci. Nie można stosować zbyt zimnej i zbyt gorącej wody. Zbyt wczesna kąpiel może nasilić zmiany skórne, a nawet doprowadzić do martwicy. Jeśli naświetlaniu były poddawane także węzły chłonne pachowe, to trzeba unikać golenia tych okolic. Dozwolone jest stosowanie maszynek elektrycznych, jednak nie zaleca się używania kosmetyków, takich jak pianki do golenia czy kremy po goleniu. Unikać należy krochmalenia ubrań. Nie wolno także stosować plastrów samoprzylepnych. Należy poczekać ze stosowaniem dezodorantów, perfum i wód toaletowych do ok. 8 tygodni po radioterapii. Nie wolno także trzeć i drapać okolic, które były poddane naświetlaniom.

Zmiany skórne po radioterapii raka piersi w różnym stopniu nasilenia dotyczą praktycznie 90% kobiet leczonych radioterapią z powodu raka piersi. Nie jest to groźne powikłanie, ale czasami jego wyleczenie trwa długo i jest uciążliwe dla pacjentki. Główną zasadą w zapobieganiu i leczeniu powikłań skórnych jest właściwa higiena i dbałość o napromieniowaną okolicę.

Źródła

1. Perek D. (red.) HARRISON - Onkologia, Czelej, Lublin 2009, ISBN 978-83-7563-008-4
2. Brużewicz S., Wronkowski Z., Chemioterapia i radioterapia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, ISBN 978-83-200-3273-4
3. Kaszuba A. (red.), Leczenie chorób skóry, Urban & Partner, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7609-027-6
4. Jabłońska S., Majewski S., Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010, ISBN 978-83-200-4154-5