Życie w izolacji i lęk przed wychodzeniem z domu mogą prowadzić nawet do depresji. Jak pokonać agorafobię i strach w dobie pandemii koronawirusa?

4 marca 2020 roku wykryto w Polsce pierwsze zakażenie koronawirusem. Od tamtej pory nasz świat zmienił się diametralnie. Kolejne obostrzenia i lock down sprawiły, że zamknęliśmy się w swoich domach, a gdy już nam przyjdzie wyjść - musimy zakrywać usta i nos. To wszystko obudziło w nas lęki i fobie, z których istnienia mogliśmy nie zdawać sobie sprawy.

1. Izolacja wzmaga lęk. Po epidemii koronawirusa już nie będziemy tacy sami

Czy zdarzyło ci się podczas pandemii SARS CoV-2 odczuwać inne emocje niż dotąd? Byliśmy silni i niezłomni. Czuliśmy, że w życiu ogranicza nas tylko własna wyobraźnia, gdy nagle świat się zatrzymał. W końcu pierwszy raz nasze pokolenie zmaga się z epidemią na taką skalę. Do tego dochodzi jeszcze szybki przepływ informacji. Z prędkością światła dowiadujemy się o tym, jak przebiega epidemia w innych państwach.

Wiemy, jakie są grupy ryzyka, więc martwimy się o zdrowie i życie swoje i bliskich. Do tej pory martwiliśmy się głównie o swoich rodziców i dziadków oraz o osoby z chorobami współistniejącymi. Ostatnio z dużym niepokojem przyglądamy się doniesieniom dotyczącym rzadkiej choroby PIMS-TS u dzieci, którą dotąd lekarze mylili z objawami zespołu Kawasakiego. Nagle zdajemy sobie sprawę, że nikt nie jest bezpieczny, bo na COVID-19 umierają także młodzi i dotąd zdrowi.

To ciągłe napięcie potęguje lęk. Dochodzi do tego, że gdy już możemy wyjść z domu i chociaż w maseczce cieszyć się świeżym powietrzem, to jesteśmy wewnętrznie zaniepokojeni bądź wręcz sparaliżowani opcją opuszczenia bezpiecznej kryjówki.

Zobacz film: "Reżim sanitarny w dobie pandemii koronawirusa"

Jest to całkowicie normalna reakcja organizmu, który “nasłuchał się”, że #zostańwdomu, bo tu jest najbezpieczniej. Ale z czasem silny lęk może skutkować depresją a nawet paranoją. Jak przezwyciężyć strach przed wyjściem?

2. “Boję się wyjść z domu!” - jak pokonać agorafobię?

Pandemia koronawirusa SARS-CoV-2 na dwa miesiące zamknęła nas w domu. Nienormalne czasy wzbudzają w nas całkowicie normalne objawy i reakcje. Czasami mamy urojone symptomy koronawirusa i wydaje nam się, że jesteśmy zakażeni, chociaż nie ma do tego racjonalnych przesłanek. Ale długotrwały strach związany z koronawirusem może prowadzić do urojeń. Częściej jednak ten lęk przed koronawirusem wynika z tego, że zwyczajnie boimy się zarazić. Wiedząc, że możemy przejść chorobę COVID-19 bezobjawowo, boimy się spotykać z bliskimi, aby ewentualnie nie przenosić na nich choroby. Z czasem izolacja prowadzi do tego, że zupełnie boimy się wyjść z domu. Stajemy się więźniami swoich czterech ścian.

W psychologii agorafobia (stgr. αγοράφόβος, agora 'plac, rynek' i phobos 'strach, lęk') oznacza nieuzasadniony lęk przed wyjściem z domu i przebywaniem na otwartej przestrzeni. Samo wyjście do sklepu, stanie w tłumie w kościele, czy przebywanie samemu w innym miejscu publicznym sprawia, że czujemy się zestresowani i nerwowi, a nasz puls przyspiesza. Jedyne, o czym wówczas marzymy to, aby jak najszybciej znaleźć się w bezpiecznym domu. Jeżeli w porę nie zareagujemy i poddamy się emocjom, może dojść do lęku napadowego.

“Agarofobia jest to rodzaj zaburzenia lękowego, który polega na obawach przed wychodzeniem z domu oraz innymi sytuacjami (przebywanie w zatłoczonym sklepie, podróżowanie środkami komunikacji publicznej), które mają pewien wspólny mianownik.

Tym mianownikiem jest utrudnienie natychmiastowej ucieczki do bezpiecznego miejsca. Osoby cierpiące na agorafobię mogą wyobrażać sobie, że jeśli wyjdą z domu, mogą np. zemdleć, źle się poczuć i nikt nie udzieli im pomocy, zostaną zupełnie same. Ta katastroficzna wizja powoduje, że unika się sytuacji budzących lęk. Stosowane są również zachowania zabezpieczające: np. zapewnianie sobie towarzystwa innej osoby, stały kontakt telefoniczny, noszenie leków uspokajających itp.

Agorafobii mogą towarzyszyć depresja, natręctwa oraz fobia społeczna. Do wystąpienia zaburzeń lękowych i depresyjnych mogą predysponować pewne cechy osobowości, jak np. perfekcjonizm oraz istotne trudności z wyrażaniem uczuć. Czynnikiem bezpośrednio wyzwalającym zaburzenia lękowe bywa trudna, stresująca sytuacja, która przekracza możliwości poradzenia sobie z problemem. Taką sytuacją jest np. izolacja” - zauważa psychiatra i psychoterapeuta lek Agnieszka Jamroży w WP abcZdrowie.

Niestety, w momencie, gdy po raz pierwszy w życiu mierzymy się z pandemią, takie objawy może odczuwać wielu z nas. Stres związany z koronawirusem łączy się z lękiem przed wyjściem z domu, wówczas może pojawić się silne napięcie nerwowe oraz:

• strach, że możemy się zarazić, gdy opuścimy dom,

• “splątane” myśli,

• obsesyjne mycie rąk oraz dezynfekcja ciała,

• obniżony nastrój, niepokój,

• problemy z apetytem, nadmierne głodzenie się lub pochłanianie dużej ilości jedzenia,

• podwyższona temperatura ciała, pocenie się,

• zaburzenia snu,

• podniesiony puls i przyśpieszenie akcji serca.

3. Jak leczyć agorafobię i pozbyć się lęku przed koronawirusem?

“Podstawową metodą leczenia zaburzeń lękowych jest psychoterapia, w szczególności: poznawczo-behawioralna (w skrócie: CBT, czyli cognitive-behaviour therapy), której skuteczność w terapii tego typu zaburzeń została potwierdzona szeregiem badań klinicznych” - wyjaśnia ekspert w WP abcZdrowie.

Psychiatra zauważa także, że sami nakręcamy w sobie ten lęk przed wyjściem z domu, bo podświadomie wmawiamy sobie, że wówczas coś może nam się stać, że np. jak tylko wyjdziemy, to od razu się zarazimy. Trzeba starać się przełamywać te złe myśli, działać, zanim zaburzenie nas sparaliżuje:

“Bardzo ważną sprawą jest ciągłe ćwiczenie pokonywania sytuacji budzących lęk. Mówi się, że w zaburzeniach lękowych to, czego chcemy uniknąć, jest dokładnie tym, co powinniśmy zrobić. Należy więc wychodzić z domu, ponieważ unikanie prowadzi do coraz większego nasilenia lęku” - wyjaśnia psychiatra.

Jeżeli nasz lęk robi się paranoiczny i dochodzą do tego myśli depresyjne, lepiej skorzystać z pomocy specjalisty:

“W leczeniu zaburzeń lękowych mogą również pomóc leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI (selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, które mogą poprawić ogólne samopoczucie - przyp. red.). Wielu pacjentów, którzy nie mogą lub nie chcą korzystać z psychoterapii, zostaje wyleczonych przy pomocy leków przeciwdepresyjnych. Może jednak być konieczne wielomiesięczne przyjmowanie tych preparatów, ponieważ po ich odstawieniu zdarzają się dość często nawroty. Najlepiej leczyć się jednocześnie lekami i psychoterapią - radzi psychiatra.

Istotne jest także, aby przezwyciężyć lęk przed samym koronawirusem i zachować zdrowy rozsądek wobec doniesień o epidemii:

• nie oglądaj całymi dniami telewizji. Ważne jest, aby być z informacjami na bieżąco, ale dawkuj je sobie, nie pozwól, aby twoje myśli krążyły wyłącznie wokół wirusa;

• śledź tylko wiarygodne źródła informacji, nie ulegaj plotkom i wystrzegaj się fake newsów;

• nie izoluj się od innych, kontaktuj się z bliskimi za pomocą telefonu czy internetu;

• dbaj o zdrowy styl życia: wysypiaj się, zdrowo się odżywiaj i w miarę możliwości uprawiaj sport lub spaceruj;

• ogranicz używki. Lampka wina do obiadu, czy drink w piątkowy wieczór nie doprowadzą do nałogu, ale jeżeli zaczniemy nadużywać alkoholu i substancji psychoaktywnych, może to zaburzyć funkcjonowanie obszarów odpowiedzialnych za emocje i funkcje poznawcze, a nawet uszkodzić mózg.

"Gdy pandemia nasila się i pogarszają się codzienne problemy, psychologowie muszą być przygotowani na wzrost zaburzeń psychicznych i problemy z używkami” - napisali w raporcie podsumowującym badanie o wpływie koronawirusa na psychikę naukowcy z University of Michigan w Ann Arbor.

Dlatego pamiętaj - zajmij się tym, na co masz wpływ. Nikt nie wie, kiedy to wszystko się skończy i jak długo jeszcze potrwa epidemia. Dlatego trzeba nabrać cierpliwości i dbać o psychikę. Przeczytaj także rozmowę z psychoterapeutą Piotrem Sawiczem, jak radzić sobie w czasach zarazy.

Warto zadbać o siebie i swoją psychikę, w przeciwnym razie po pandemii koronawirusa grozi nam epidemia depresji.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.