Agorafobia - objawy, diagnoza, zaburzenia towarzyszące

Agorafobia należy do zaburzeń lękowych w postaci fobii i oznacza chorobliwy lęk przed otwartą przestrzenią, ale także przed obecnością tłumu oraz utrudnieniem natychmiastowej i łatwej ucieczki do bezpiecznego miejsca.

Osoba dotknięta agorafobią często odczuwa strach przed wyjściem z domu, z tego powodu unika zatłoczonych galerii handlowych czy środków transportu miejskiego. Stale pojawiający się lęk przed wychodzeniem z domu może negatywnie odbić się na relacjach interpersonalnych, ponieważ osoby dotknięte agorafobią często wycofują się z różnego typu aktywności społecznych.

Przebywanie zatłoczonym miejscu takim jak restauracja, kino czy dyskoteka jest dla człowieka cierpiącego na agorafobię niezwykle niekomfortowe. Może on wówczas odczuwać silny niepokój.

Agorafobia jako jednostka nozologiczna znajduje się w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Zaburzeń Zdrowotnych ICD-10 pod kodem F40.0. Wyróżnia się zasadniczo dwa rodzaje agorafobii – bez napadów paniki i z napadami paniki.

Etiologia agorafobii nie została do końca poznana. Przyjmuje się jednak, że współistnieje wielu czynników może odpowiadać za rozwój tego problemu. Na agorafobię narażeni są pacjenci zmagający się z innymi fobiami, a także wszyscy ci, którzy zmagali lub zmagają się na obecnym etapie swego życia z sytuacjami stresującymi, trudnymi bądź traumatycznymi.

Agorafobia może rozwinąć się u pacjentów przeżywających żałobę. Może również dotknąć pacjentów, którzy w niedawnym czasie przeprowadzili się do dużego, zatłoczonego miasta.

Badania specjalistów wskazują, że agorafobia częściej atakuje kobiety niż mężczyzn. Szacuje się, że około połowa wszystkich pacjentów psychiatrycznych leczonych z powodu fobii to osoby cierpiące na lęk przed przestrzenią otwartą.

Chorzy na agorafobię zazwyczaj żywią przekonanie, że spadnie na nich jakieś nieszczęście i nikt im nie pomoże, jeśli znajdą się poza obrębem bezpiecznego azylu, jakim jest ich własny dom. Robią wszystko, by uniknąć tych „niebezpiecznych” miejsc.

Agorafobia jest najbardziej upośledzającą postacią powszechnych rodzajów fobii, ponieważ wiele osób cierpiących na nią w ogóle nie wychodzi z domu. Towarzyszy im bezustanny irracjonalny lęk przed koniecznością wyjścia do sklepu, w miejsca publiczne, przed samotnym podróżowaniem pociągiem, autobusem czy samolotem.

Często agorafobię przeciwstawia się klaustrofobii – lękowi przed ciasnymi i zamkniętymi pomieszczeniami. Osoby z agorafobią boją się rozmaitych obiektów, np. gładkich powierzchni zbiorników wodnych, pustych krajobrazów, ulic, podróży koleją.

Wielu przeraża, że mogą zemdleć i pozostać bez pomocy w miejscu publicznym, co powoduje unikanie sytuacji agorafobicznych. Lęk fobiczny wyzwala konkretne symptomy fizjologiczne, jak:

• szybsze bicie serca,
• pocenie się,
• bladość skóry,
• przyspieszone tętno,
• uczucie omdlewania,
• lęk przed śmiercią,
• lęk przed utratą kontroli nad sobą,
• lęk przed chorobą psychiczną.

Sama myśl o znalezieniu się w sytuacji fobicznej powoduje wystąpienie lęku antycypacyjnego (tzw. lęku przed lękiem).

Wskazówki diagnostyczne do rozpoznania agorafobii są następujące:

• objawy psychiczne i wegetatywne muszą być pierwotnym, a nie wtórnym przejawem lęku,
• lęk musi być ograniczony do co najmniej dwóch z wymienionych sytuacji: tłum, miejsca publiczne, oddalenie się od domu, samotne podróżowanie,
• wyraźnie widoczne unikanie sytuacji fobicznych.

Niektórzy pacjenci z agorafobią przeżywają stosunkowo mało lęku, gdyż udaje się im skutecznie unikać sytuacji i miejsc, generujących irracjonalny lęk. Współwystępowanie takich objawów, jak: nastrój depresyjny, depersonalizacja, natręctwa i fobie społeczne, nie wykluczają rozpoznania agorafobii pod warunkiem, że nie dominują one w obrazie klinicznym.

W przeważającej części przypadków na agorafobię cierpią kobiety, a zaburzenie zaczyna się w początkach wieku dorosłego, wystąpieniem lęku napadowego. Osoby cierpiące na agorafobię są podatne na ataki paniki, nawet jeśli nie znajdują się w sytuacji agorafobicznej.

Co więcej, mają więcej problemów psychologicznych poza samą fobią niż osoby cierpiące na inne jej postaci. Poza objawami fobii, osoby te są często bardzo niespokojne i trwają w stanie depresji.

Czasami agorafobia współwystępuje z nerwicą natręctw, nerwicą lękową, fobią społeczną, chorobą afektywną dwubiegunową lub padaczką. Krewni osób cierpiących na agorafobię są w grupie podwyższonego ryzyka zachorowania na zaburzenia związane z lękiem.

Agorafobia to najbardziej inwalidyzujące zaburzenie spośród wszystkich zespołów fobicznych, prowadzące bardzo często do utraty pracy, rozpadu rodziny i całkowitego wycofania się z kontaktów z ludźmi.

• Fobia sterydowa
• Fobia szkolna
• Terapia fobii

Wielu pacjentów szuka odpowiedzi na pytanie: jak samemu pokonać agorafobię. Warto zdawać sobie sprawę, że problem ten jest zbyt poważny by sądzić, ze da się go pokonać na własną rękę. Jak pokazują badania, nieleczona agorafobia czasem ulega spontanicznej remisji, jednak po pewnym czasie nawraca z niewiadomych powodów.

Chorobliwy lęk przed wychodzeniem z domu połączony ze strachem przed tłumem i otwartymi przestrzeniami należy leczyć pod okiem specjalisty. Jak wygląda leczenie agorafobii? Terapia agorafobii objawiającej się lękiem przed tłumem łączy w sobie leczenie farmakologiczne z psychoterapią. Pacjentom podaje się takie środki farmaceutyczne jak antydepresanty lub leki przeciwlękowe. Osoby cierpiące na agorafobię mogą zwrócić się o pomoc do specjalisty, psychiatry bądź psychoterapeuty.

W trakcie terapii ze specjalistą pacjentowi może pomóc psychoterapia poznawczo-behawioralna, ucząca pacjenta jak radzić sobie np. podczas napadów paniki. Leczenie agorafobii może bazować również na psychoterapii psychodynamicznej. Ten rodzaj psychoterapii pozwala pacjentowi poznać źródła lęku, a także lepiej rozpoznać sygnały z ciała.

Agorafobia stanowi poważny problem i może niezwykle utrudniać codzienne funkcjonowanie, z tego powodu nie powinno się jej bagatelizować. Wielu pacjentów ma przez nią problemy z nawiązywaniem nowych relacji, zarówno partnerskich, jak i przyjacielskich. Agorafobia sprawia, że chory nie ma ochoty wyjść do teatru, kina czy opery.

Niestety, długotrwałe izolowanie się może sprzyjać pojawieniu się objawów depresji. Ratunkiem jest w tym wypadku odpowiednio dobrana psychoterapia (czasami połączona ze stosowaniem środków farmakologicznych). Inne pomocne narzędzia to: relaksacja, medytacja oraz systematyczna desensytyzacja (odwrażliwienie).

W jaki jeszcze sposób można radzić sobie z agorafobią? Pacjentom zaleca się uprawianie aktywności fizycznej, dbanie o regularny sen oraz odpowiednio zbilansowaną dietę. Pomocne jest również podtrzymywanie nawiązanych w przeszłości relacji.

Źródła

1. Seligman M., Walker E., Rosenhan D., Psychopatologia, Wyd. Zysk i S-ka, Poznań 2003, ISBN 83-7298-441-7.