Trwa ładowanie...
Artykuł zweryfikowany przez eksperta: Mgr Kamila Drozd

Alkoholizm a depresja

Alkoholizm a depresja
Alkoholizm a depresja (Zdjęcie autorstwa: Jenn Durfey / CC BY 2.0)

Alkohol jest używką, która powoduje bardzo wiele uszkodzeń i zniszczeń w organizmie człowieka. Powoduje silne uzależnienie, przez co trudno jest zerwać z nałogowym piciem. Degradujący wpływ napojów alkoholowych na organizm jest ogromny. Spożywanie alkoholu powoduje wiele nieodwracalnych zmian w psychice. Oprócz chorób somatycznych (tj. marskości wątroby czy chorób serca i układu krwionośnego), spożywanie alkoholu prowadzi do ciężkich zaburzeń psychicznych, w tym psychoz oraz depresji.

spis treści

1. Sygnały rozwoju wzorca intensywnego picia

Nadużywanie alkoholu jest szczególnym stylem picia, prowadzącym do poważnych szkód – zaniedbań w opiece nad dziećmi, zaniedbań w pracy, problemów w małżeństwie oraz do niebezpiecznych zachowań, jak np. prowadzenie samochodu po pijanemu. Nadmierne picie można opisać jako postępujące z pozoru niedostrzegalne przechodzenie z wczesnego przez środkowy do późnego stadium alkoholizmu. Jednak nie u wszystkich alkoholików występuje taki stopniowo rysujący się wzorzec. Udowodnione jest również częste współwystępowanie alkoholizmu i depresji.

Wczesne sygnały świadczące o istnieniu problemu alkoholowego przedstawiają się następująco:

Zobacz film: "Cukrzyca. Historia Mai"
  • częste pragnienie alkoholu – wzrost pragnienia, przejawiający się chęcią napicia się po pracy i dbaniem o zapasy alkoholu;
  • zwiększone spożycie alkoholu – stopniowy, ale zauważalny z miesiąca na miesiąc, wzrost spożycia alkoholu. Osoba w tym stadium często odczuwa zaniepokojenie i zaczyna kłamać, umniejszając ilość wypijanego alkoholu;
  • ekscesy w zachowaniu – zachowania i postępki w stanie upojenia, których jednostka wstydzi się następnego dnia i ma poczucie winy;
  • palimpsesty – „przerwy w życiorysie” – niemożność przypomnienia sobie, co się działo podczas picia;
  • picie w godzinach porannych – picie alkoholu w celu przeciwdziałania kacowi lub dla nabrania sił na przeżycie kolejnego dnia.

Taki wzorzec picia świadczy o tym, że jednostka jest na najlepszej drodze do uzależnienia. Rozwój uzależnienia od alkoholu przyspieszyć może oddziaływanie środowiska lub nadmierne picie alkoholu przez małżonka oraz zwyczaj picia w środowisku pracy lub uwarunkowania społeczno-kulturowe.

2. Czynniki ryzyka alkoholizmu

Wśród czynników ryzyka problemów alkoholowych wskazać można następujące:

  • predyspozycje genetyczne – które odgrywają rolę w pojawianiu się skłonności do alkoholizmu (w grupie podwyższonego ryzyka są, np. młodzi ludzie z tzw. „mocną głową”, którzy muszą wypić znacznie więcej od innych, aby uzyskać podobne efekty, a więc słabo reagują na alkohol);
  • czynniki psychologiczne (np. poczucie samotności, niskie poczucie własnej wartości, brak wsparcia).

Znaczną rolę w rozwoju choroby alkoholowej odgrywa presja towarzystwa, złe przykłady i zwyczaje panujące w domu, przyzwolenie na picie i okazywanie aprobaty. Człowiek mający problemy z alkoholem zazwyczaj wykazuje inną wrażliwość na działanie alkoholu niż nie alkoholicy. Z czasem pojawia się tolerancja organizmu na znaczne ilości alkoholu i uzależnienie od jego efektów. Osoby takie mogą czuć się nagradzane, kiedy piją alkohol i cierpią z powodu „głodu” alkoholu, gdy go zabraknie. Osoby uzależnione są zazwyczaj bardziej agresywne, pobudliwe, przejawiają skłonność do niebezpiecznych zachowań.

3. Szkodliwe działanie alkoholu

Na początku alkohol może wydawać się skutecznym pomocnikiem w walce ze stresem życia – szczególnie w chwilach ciężkiego stresu pomaga uciec od rzeczywistości, z którą trudno się pogodzić i pozwala podnieść poczucie własnej wartości i przystosowania. W dalszej perspektywie nadmierne picie przynosi jednak odwrotne skutki – obniża poczucie przystosowania i własnej wartości, upośledza zdolność myślenia i wnioskowania oraz prowadzi do stopniowego rozpadu osobowości.

Osoba nietrzeźwa zachowuje się na ogół ordynarnie i niestosownie oraz mniej poczuwa się do odpowiedzialności, traci godność, zaniedbuje rodzinę, staje się drażliwa, poirytowana i nie chce rozmawiać o swoim problemie. Osłabienie umiejętności wnioskowania powoduje, że nadmiernie pijący nie potrafi utrzymać się w pracy i na ogół nie jest w stanie poradzić sobie z nowymi wymaganiami, które stawia przed nim życie. Odbiciem ogólnej dezorganizacji i degradacji osobowości bywa utrata pracy i rozpad małżeństwa. Ponadto, uzależnienie od alkoholu prowadzi do powstania poważnych szkód zdrowotnych oraz zaburzeń psychicznych.

Alkohol wpływa na cały organizm, ale przede wszystkim na mózg człowieka. Jest środkiem stymulującym, odprężającym i wprawiającym w dobry nastrój. Jest przy tym substancją bardzo silnie uzależniającą. W Polsce bardzo znaczny odsetek społeczeństwa jest uzależniony lub nadużywa alkoholu. Problem alkoholowy dotyka nie tylko samych pijących, ale również ich rodzin.

Nadużywanie alkoholu może prowadzić do zmian zachowania oraz postrzegania rzeczywistości. Efektem nadużywania alkoholu są zachowania agresywne, autoagresywne, zwiększona liczba zachowań przestępczych, przemoc oraz degradacja uczuciowa i emocjonalna. Odstawienie alkoholu jest trudne, szczególnie u osób nadużywających i uzależnionych, ponieważ powoduje on silne zaburzenia związane z zespołem abstynencyjnym.

4. Zespół abstynencyjny

Zespół abstynencyjny charakteryzuje się przede wszystkim obniżeniem samopoczucia, dyskomfortem psychicznym oraz lękiem i niepokojem. W tym czasie występują także dolegliwości fizyczne. Zaliczyć do nich można drżenia mięśniowe (języka, rąk, powiek), nadmierną potliwość, zaburzenia pracy serca, nudności, biegunki oraz zaburzenia snu. Dla zespołu abstynencyjnego charakterystyczne są także bóle głowy oraz poczucie wewnętrznego rozbicia. Stany takie nie sprzyjają porzuceniu nałogu.

Wzmagający się dyskomfort oraz pogarszanie samopoczucia prowadzi do spożycia kolejnych dawek. Alkohol często ma być lekiem na wszystkie problemy. Osoby, które na trzeźwo mają wiele problemów, będąc pod wpływem alkoholu, zapominają o nich lub, dzięki poprawie nastroju, uważają, że sobie z nimi poradzą. Jednak w momencie trzeźwienia problemy powracają ze wzmożoną siłą, dochodzą do nich kolejne. Pojawia się poczucie winy oraz niespełnienia. W wielu wypadkach dochodzą również myśli samobójcze. Dlatego też picie alkoholu wpływa tak silnie na pogorszenie się samopoczucia.

5. Przyczyny i objawy depresji alkoholowej

Depresja alkoholowa jest najczęstszym powikłaniem w uzależnieniu od alkoholu. Na tę grupę składa się wiele zaburzeń o różnym przebiegu. Bardzo silnym wyzwalaczem depresji alkoholowej jest odstawienie alkoholu. Oprócz dolegliwości związanych z zespołem abstynencyjnym, liczy się również przeżywany przez chorego stres.

Różnego rodzaju zaburzenia depresyjne mogą się rozwinąć w tym czasie u chorego. Jednym z takich zaburzeń jest depresja, która występuje zaraz po zaprzestaniu picia. Zwykle ustępuje sama, bez potrzeby leczenia, w okresie około dwóch tygodni.

Jednak część zaburzeń depresyjnych utrzymuje się dłużej. Chory wymaga wtedy specjalistycznej opieki i zapewnienia mu odpowiedniego leczenia. W tej grupie zaburzeń występuje zwiększone prawdopodobieństwo samobójstwa oraz powrotu do nałogu. Problem stanowi także leczenie – w tym wypadku istnieje duże prawdopodobieństwo łączenia przez chorego leków przeciwdepresyjnych z alkoholem. Takie działanie chorego może pogłębiać jego złe samopoczucie. Łączenie leków przeciwdepresyjnych z alkoholem może prowadzić do bardzo poważnych powikłań oraz uszkodzeń mózgu i innych narządów wewnętrznych.

6. Depresja a choroba alkoholowa

Związek pomiędzy depresją a alkoholizmem jest znany od dawna. Istnieje założenie, że częste picie alkoholu może być konsekwencją depresji. Nadużywanie alkoholu może być pierwszym objawem melancholii, nazywanej obecnie dużą depresją. Depresja jest najczęściej diagnozowanym zaburzeniem afektywnym. Objawia się obniżeniem nastroju, lękiem, niezdolnością przeżywania radości, utratą zainteresowań, spowolnieniem psychoruchowym, spadkiem aktywności, zmęczeniem, niską samooceną, pesymizmem, poczuciem bezwartościowości, zaburzeniami snu i apetytu, poczuciem winy, osłabieniem pamięci i koncentracji, myślami i czynami samobójczymi. Ciężki epizod depresyjny obejmuje nawet objawy psychotyczne, jak urojenia grzeszności, kary i winy, myśli nihilistyczne itp. Zespół uzależnienia od alkoholu i zaburzenia depresyjne to dwie różne jednostki nozologiczne, uwzględnione w międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10. Liczne badania wskazują, że choroba alkoholowa bardzo często towarzyszy depresji. Depresja może być przyczyną alkoholizmu – bardzo często objawy depresyjne poprzedzają okres rozwoju zależności od alkoholu.

Alkoholizm może być też powikłaniem choroby afektywnej, kiedy osoba z depresją „leczy się” za pomocą etanolu. Ludzie bardzo często piją, by uwolnić się od smutku i lęków. Z drugiej strony, alkoholizm może być nie tyle skutkiem depresji, co jej przyczyną. Alkohol etylowy należy do depresantów, to znaczy, że hamuje pracę ośrodkowego układu nerwowego, zaburzając pracę neuroprzekaźników. Nadużywanie alkoholu osłabia szczególnie funkcje układu serotoninergicznego, a wiadomo, że spadek serotoniny odpowiada za obniżenie nastroju. Liczne badania dowodzą, że istnieje ścisła korelacja na linii depresja-alkoholizm. Liczba alkoholików, którzy w przebiegu swojej choroby przeżyli epizod depresyjny, wynosi, według niektórych badaczy, nawet około 90%. Zrozumiała jest zatem konieczność uwzględniania w procesie leczenia obu chorób. Podwójna diagnoza bowiem wymusza ustalenie konkretnego postępowania terapeutycznego, które umożliwiałoby „walkę” zarówno z nałogiem, jak i z zaburzeniami nastroju.

Alkoholizm i jego następstwa można z całą pewnością zaliczyć do najczęstszych powikłań depresji. Wiele osób sięga po alkohol z powodu obniżenia nastroju, zmęczenia i rozdrażnienia. Chory pije, próbując uwolnić się od smutku, obaw i przygnębienia. Usiłuje z pomocą alkoholu zmierzyć się z samotnością i z samą chorobą. Alkohol może być traktowany jako sposób na podniesienie pewności siebie, poprawę kontaktu z innymi, zmniejszenie dystansu, lepsze samopoczucie w grupie. Niekiedy po dużych ilościach alkoholu ma się poczucie mocy, gotowości do wielkich czynów. W takim celu sięgają po niego ludzie nieśmiali, o niskim poczuciu własnej wartości. Poszukiwanie w alkoholu zamroczenia, oderwania od rzeczywistości, przeżycia odmiennych stanów świadomości, jak również picie, by zapomnieć o lęku, bólu może być szczególnie obecne w depresji. Taki styl picia najczęściej prowadzi do degradacji alkoholowej. Początkowa poprawa nastroju widoczna po wypiciu kilku kieliszków alkoholu ustępuje miejsca większemu rozdrażnieniu i pogorszeniu samopoczucia w okresie trzeźwienia. Nadużywanie alkoholu prowadzi do nasilenia objawów abstynencyjnych, zwiększenia odczucia lęku i nasilenia depresji.

Obserwując powiązania pomiędzy depresją a alkoholem, można mówić o depresji w przebiegu alkoholizmu (depresja jako przejaw zaburzenia abstynencyjnego bezpośrednio po przerwaniu ciągu picia lub po dłuższym okresie abstynencji) oraz o alkoholizmie wtórnym do depresji. Oba te schorzenia mogą także przebiegać równolegle, wzmacniając swój obraz. Szczególnie podatne na rozwój różnych postaci wtórnego alkoholizmu są kobiety. W badaniach wykazano, że ryzyko uzależnienia od alkoholu jest około 2,5 razy większe u kobiet z depresją. Poważnym niebezpieczeństwem dla chorych na depresję i alkoholizm są samobójstwa, które dokonywane są w grupie przez 11-12% takich pacjentów.

Należy pamiętać, że alkoholizm jest nieuleczalny. Można jednak prowadzić szczęśliwe, kreatywne życie bez alkoholu, zachowując całkowitą abstynencję. W osiąganiu tego celu, pomaga leczenie farmakologiczne. Przyjmuje się, że nie ma możliwości powrotu do „normalnego picia”. Istnieją jednak możliwości leczenia uzależnienia przy pomocy psychoterapii wspomaganej środkami farmakologicznymi.

7. Leczenie depresji u alkoholików

Depresję w chorobie alkoholowej można leczyć za pomocą farmakoterapii. Podawanie leków choremu wiąże się jednak z kontrolą jego stanu zdrowia oraz nawrotu nałogu. Nadużywanie alkoholu i łączenie go z lekami przeciwdepresyjnymi może prowadzić do zwiększonej degradacji organizmu. Ważne jest również podawanie choremu leków zmniejszających lęk, a także prowadzenie działań, mających na celu wyjście z nałogu.

Praca nad wyjściem z uzależnienia jest bardzo trudna. Włączenie psychoterapii do leczenia farmakologicznego depresji alkoholowej może dawać większe szanse na powrót do zdrowia choremu. Psychoterapia jest nie tylko formą pomocy w depresji, ma również na celu zachęcenie chorego do życia w trzeźwości oraz pokazanie mu innych możliwość rozwiązywania problemów.

Równie ważne w procesie leczenia depresji i powrotu do zdrowia jest wsparcie bliskich i otoczenia chorego. Pomoc osób najbliższych może być szansą na poprawę sytuacji chorego oraz zwiększenie jego motywacji do zerwania z alkoholem. Wspólne przezwyciężanie przeciwności daje choremu alternatywne możliwości rozwiązywania problemów. Wsparcie i zrozumienie dla chorego wpływa na utrwalanie pozytywnych wzorców oraz poczucie bezpieczeństwa i pewność, że ma się do kogo zwrócić w razie trudności. Rekonwalescencja w takich warunkach może być szybsza, a motywacja do życia w abstynencji większa.

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Następny artykuł: Wpływ alokoholizmu na życie i relacje
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze