Atonia macicy - przyczyny, objawy, leczenie
Atonia, czyli zanik lub zmniejszenie zdolności do skurczu mięśni gładkich lub mięśni poprzecznie prążkowanych, może mieć różne przyczyny i zawsze poważne konsekwencje. Jej skutkiem są zaburzenia czynności różnych narządów. Atonia macicy może prowadzić do zatrzymania akcji porodowej. Wówczas kobieta potrzebuje natychmiastowej pomocy lekarskiej ratującej jej życie. Co warto o jej wiedzieć?
1. Co to jest atonia?
Atonia to zanik lub zmniejszenie zdolności do skurczu w obrębie mięśni gładkich lub mięśni poprzecznie prążkowanych. Patologia obejmuje najczęściej tkankę mięśniową w macicy, jelitach, pęcherzu moczowym lub naczyniach krwionośnych.
Atonia może być wywołana przez różne czynniki. Pośrednimi przyczynami może być na przykład choroba zakaźna, porażenie nerwów, a także zatrucie lekami kuraropodobnymi bądź nasennymi. Przyczyny bezpośrednie to na przykład zmiany patologiczne w mięśniach.
Zanik lub zmniejszenie kurczliwości narządu negatywnie wpływa na jego funkcjonowanie, wywołuje zaburzenia czynności różnych narządów. I tak atonia macicy prowadzi do zatrzymania akcji porodowej, zaś atonia jelit wywołuje ustanie ruchów perystaltycznych jelit. Możliwa jest także atonia pęcherza moczowego.
2. Przyczyny i objawy atonii macicy
Atonia macicy, nazywana także niedowładem macicy czy hipotonią macicy, jest skutkiem niedostatecznego obkurczenia się mięśnia narządu po urodzeniu dziecka i wydaleniu łożyska, co prowadzi do krwawień z niezamkniętych miejsc przylegania łożyska. Nieprawidłowe obkurczanie macicy może doprowadzić do gwałtownej utraty krwi.
Po narodzinach dziecka mięsień macicy fizjologicznie kurczy się, co ma doprowadzić nie tylko do wydalenia łożyska, ale i zaciśnięcia miejsc, w których przylegało. Proces ten zależy głównie od poziomu oksytocyny i prostaglandyn.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Patologią zagrożona jest każda rodząca, niemniej można wskazać czynniki ryzyka wystąpienia atonii macicy. To:
- patologie łożyska (łożysko przodujące, łożysko wrośnięte),
- patologie i choroby macicy (nieprawidłowa budowa, mięśniaki),
- bardzo szybki poród,
- przedłużający się poród,
- poród indukowany,
- zastosowanie preparatów mających bezpośredni wpływ na napięcie mięśnia macicy,
- przebyty wcześniej krwotok poporodowy,
- nadmierne rozciągnięcie macicy (ciąża wielopłodowa, wielowodzie, makrosomia płodu).
Aby uniknąć niedowładu macicy, kiedy zostaną stwierdzone czynniki ryzyka, kobiecie już podczas trwania trzeciej fazy porodu podaje się środki farmakologiczne obkurczające mięsień macicy.
Jakie są objawy niedowładu macicy? Atonia odczuwana jest przez kobietę jako zatrzymanie skurczów. Można ją rozpoznać po porodzie także w trakcie badania. Macica, która po porodzie fizjologicznie jest twarda i spłaszczona w wymiarze przednio-tylnym, wskutek atonii pozostaje miękka. Nieustanne gromadzenie się krwi w jej obrębie sprawia, że brak w niej wyczuwalnych i wyraźnych granic oddzielających narząd od sąsiednich struktur. Ponadto odchody połogowe zawierają skrzepy, a gromadząca się w jamie macicy krew powoduje jej rozciągnięcie. Pojawiają się symptomy wstrząsu hipowolemicznego.
Dodatkowo na atonię wskazują takie objawy jak: niskie ciśnienie krwi, tachykardia, omdlenia, bladość, przyspieszony oddech, małe ilości oddawanego moczu, czasem utrata przytomności.
3. Leczenie niedowładu macicy
Leczenie niedowładu macicy polega na jak najszybszym pobudzeniu macicy do pracy oraz opróżnienie jamy macicy. Celem działania jest ewakuowanie pozostałości łożyska, ale także zahamowane krwawienia. To ważne, ponieważ w większości przypadków atonia macicy skutkuje groźnym i trudnym do opanowania krwotokiem poporodowym. Ten stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. To dlatego tak ważne jest monitorowanie stanu kobiety i uzupełnianie płynów, a także zdecydowane działanie.
Aby zatrzymać krwotok, najważniejsze jest obkurczenie się mięśnia narządu. Kluczowe jest podanie leków ureotonicznych, takie jak oksytocyna czy karbetocyna. Sprawdza się manewr zewnętrznego masażu macicy. Jeżeli działania nie są skuteczne, konieczna jest interwencja chirurgiczna w znieczuleniu ogólnym. Ważne jest znalezienie innych przyczyn nadmiernej utraty krwi (rewizja jamy macicy), opróżnianie jamy macicy z pozostałości łożyska. Czasem niezbędna jest tamponada macicy, do której wykorzystuje się balon Bakri. Metodą ostateczną i najbardziej radykalną jest usunięcie macicy (histerektomia).
Dobra wiadomość jest taka, że wystąpienie atonii macicy nie stanowi zagrożenia dla rozwoju płodu w kolejnej ciąży, wiąże się jednak z wyższym ryzykiem wystąpienia krwotoku po porodzie.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.