Brachycefalia – przyczyny, rozpoznanie i leczenie

Brachycefalia, czyli krótkogłowie, to termin medyczny odnoszący się do zniekształcenia główki dziecka. Jest to konsekwencja przedwczesnego zarośnięcia szwu strzałkowego. Mówi się o niej, gdy głowa jest nienaturalnie krótka, a czaszka z tyłu płaska i poszerzona. Patrząc od góry, kształtem przypomina trapez.

Z nieprawidłowościami w obrębie czaszki niemowlę może się urodzić, ale i nabyć w efekcie nieprawidłowej pielęgnacji. To jedna z najpowszechniejszych form deformacji, poza plagiocefalią ułożeniową oraz kraniostenozą. U dorosłych krótkogłowia nie obserwuje się często. Zdarza się ono u osób, które w dzieciństwie nie były leczone, leczono je niewłaściwie bądź nieprawidłowo układano je do snu. Badania nad brachycefalią prowadzono już w XIX wieku. Wówczas Gustaw Retzius, szwedzki anatom, sformułował nazwę choroby. Nazwał ją brachycefalią.

Przyczyną powstania krótkogłowia jest przedwczesne zrośnięcie szwu strzałkowego, co skutkuje nienaturalnym poszerzeniem czaszki i jej spłaszczeniem z tyłu. W konsekwencji mózg dziecka jest ściśnięty, nie może się prawidłowo rozwijać. Ryzyko powstania deformacji czaszki u niemowląt jest duże z uwagi na to, że w pierwszych miesiącach życia głowa jest bardzo podatna na zniekształcenia.

Jakie są przyczyny zniekształceń głowy? Może być ich wiele:

• w okresie ciąży. Deformacje u dziecka mogą powstać już w życiu płodowym. Najczęściej dochodzi do nich wtedy, gdy główka malucha uciskana jest przez miednicę matki. Może być to zarówno pozycja dziecka, jaką przybiera w łonie matki, jak i zbyt mała lub za duża ilość wód płodowych, duża masa ciała dziecka, ciąża mnoga,
• w okresie okołoporodowym może to być uszkodzenie mięśnia mostkowo-sutkowo- obojczykowego prowadzące do kręczu szyi,
• pierwsze miesiące życia dziecka: długotrwałe przebywanie w niezmienionej pozycji (tzw. strona preferowana lub pozycja wymuszona), zaburzenia ośrodkowej koordynacji nerwowej lub blokady ze strony mięśni lub stawów.

Brachycefalię można zdiagnozować już na etapie życia płodowego, choć przypadłość może się również ujawnić dopiero po urodzeniu. Rozpoznanie krótkogłowia u niemowlaka opiera się badaniu przedmiotowym, obserwacji zniekształceń oraz na pomiarach obwodu czaszki. Choć deformację łatwo dostrzec bez wykonywania badań, postawienie ostatecznej diagnozy zależy od wyniku tomografii komputerowej. Co ważne, każde zniekształcenie główki dziecka wymaga kontroli, ponieważ problem dotyczy zazwyczaj nie tylko ustawienia i kształtu głowy. Mogą mu towarzyszyć takie objawy jak: asymetria twarzy, tułowia czy miednicy, dysfunkcje w obrębie stawów biodrowych.

Deformacje główki zwykle traktuje się jako defekt kosmetyczny, który z czasem ustępuje samoistnie. Jeśli zostaje podjęta terapia, metoda leczenia jest uwarunkowana stopniem deformacji. Pomocne są opaski uciskowe i poduszki ortopedyczne, a także specjalne kaski. W sytuacji, gdy deformacja jest za duża, by można było ją skorygować w sposób nieinwazyjny, nie cofa się lub gdy zawiodą podstawowe metody leczenia – wymaga zabiegu korekcyjnego.

Główka noworodka jest bardzo delikatna, znajduje się w okresie intensywnego wzrostu, a szwy czaszkowe nie są jeszcze zarośnięte. To dlatego w sytuacji, kiedy maluch wciąż przyjmuje jedną pozycję ciała, pod wpływem długotrwałego ucisku głowa może ulec odkształceniu. Dlatego warto stosować poduszki ortopedyczne, zarówno w celach leczniczych, jak i profilaktycznie. Dzięki temu można uniknąć spłaszczenia głowy, a skorygować jej kształt i zapobiec pogłębianiu się deformacji. Warto też pamiętać o częstej zmianie pozycji ciała dziecka.

Terapia kaskowa polega na noszeniu specjalnie dobranej ortezy przez kilka tygodni lub miesięcy. Po zdjęciu dopasowanego, ściśle przylegającego do głowy kasku, czaszka ma prawidłowy kształt. Brachycefalia rzadko wymaga korekcji operacyjnej. Plastyka czaszki umożliwia nadanie dziecku prawidłowego kształtu głowy.

Konsekwencje zbagatelizowania problemu mogą być poważne, ponieważ dziecko może mieć nie tylko wady zgryzu czy skoliozę kręgosłupa. Nierzadkie są zaburzenia w rozwoju oraz problemy natury neurologicznej.