Chloramfenikol – działanie, wskazania i przeciwwskazania

Chloramfenikol, antybiotyk znany także jako detreomycyna, wyizolowano w 1947 roku z kultur bakterii Streptomyces venequelae. Wprowadzono go na rynek farmaceutyczny w 1950 roku. Obecnie otrzymuje się ją syntetycznie.

Substancję cechuje szerokie spektrum działania bakteriostatycznego. Chloramfenikol działa także bakteriobójczo i przeciwbakteryjnie. Ponieważ obszarem działania antybiotyku jest skóra i błony śluzowe, także narządy wzroku i słuchu, wykorzystują go różne specjalności medyczne: dermatologia i wenerologia, okulistyka i otolaryngologia.

Znane są różne postacie detreomycyny. To krople do oczu, maść, maść do oczu, maść do uszu, proszek do sporządzania roztworu do infuzji. Preparaty na rynku polskim zawierające chloramfenikol to maść Detreomycyna 1 proc. i Detreomycyna 2 proc. Chloramfenikol bez recepty nie jest dostępny.

Mechanizm działania przeciwbakteryjnego chloramfenikolu polega na odwracalnym wiązaniu z podjednostką 50S rybosomu bakteryjnego i wybiórczym hamowaniu aktywności enzymu peptydylotransferazy. Konsekwencją procesu jest blokowanie biosyntezy białka w rybosomach. Chloramfenikol działa również hamująco na biosyntezę lipidów.

Wskazaniem do stosowania leków zawierających chloramfenikol jest miejscowe leczenie ropnych, bakteryjnych chorób skóry, gałki ocznej i uszu, które są zakażone drobnoustrojami opornymi na leczenie innymi antybiotykami.

Gatunki wrażliwe na chloramfenikol to: H. influenzae, S. pneumoniae, S. pyogenes, E. coli, P. mirabilis, S. marcescens, B. fragilis (wobec tego gatunku chloramfenikol wykazuje umiarkowane działanie), P. acnes (wobec tego gatunku chloramfenikol wykazuje silne działanie), a także gatunki z rodzajów: Salmonella (chloramfenikol działa szczególnie silnie na S. typhi i S. paratyphi), Neisseria, Klebsiella, Staphylococcus, Shigella, Mycoplasma, Rickettsia, Chlamydia.

Bakterie niewrażliwe na chloramfenikol to: P. aeruginosa, bakterie rodzaju Mycobacterium, niektóre szczepy z rodzaju Bacillus.

Stosowana w leczeniu dawka detreomycyny zależna jest od jednostki chorobowej, wrażliwości patogenu oraz leczonej powierzchni.

Detreomycyna chloramfenikol stosuje się miejscowo. Substancję można stosować zewnętrznie w postaci 2-procentowej maści na skórę oraz maści 1-procentowej oraz 0,5-procentowych kropli do oczu. Dawka zależy od wielkości i umiejscowienia chorobowo zmienionego miejsca. Chloramfenikol doustnie, tak jak i domięśniowo, jest zwykle stosowany w dawce dobowej 2 g.

Jak aplikować maść? Odpowiednią porcję leku należy wycisnąć na gazę i nakładać na oczyszczoną, zmienioną chorobowo powierzchnię, od jednego do trzech razy dziennie, co 6-8 godzin. Stosując chloramfenikol należy pamiętać, by nie nakładać go na skórę dłużej niż to konieczne do ustąpienia objawów. Dłuższa – niż 2-tygodniowa kuracja – nie jest wskazana.

Przeciwwskazaniem do stosowania chloramfenikol maść jest:

• nadwrażliwość na jakikolwiek składnik preparatu; preparaty chloramfenikolu do stosowania miejscowego mogą zawierać olej arachidowy i lanolinę,
• schorzenia wątroby,
• schorzenia szpiku kostnego w wywiadzie,
• ciężkie zaburzenia czynności nerek,
• zaburzenia hemopoezy w wywiadzie,
• nieprawidłowy skład krwi w wywiadzie,
• ciąża, ponieważ lek przenika z osocza matki przez łożysko,
• karmienie piersią, ponieważ substancja przenika do pokarmu kobiecego,
• wiek; maści nie wolno stosować u dzieci do 11 roku życia,
• jednoczesne stosowanie leków, które mogą powodować zahamowanie czynności szpiku kostnego lub innych, które mogą wchodzić w interakcje z chloramfenikolem.

Ze stosowaniem chloramfenikolu wiąże się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Najczęściej obserwowane skutki uboczne, jakie wywołuje chloramfenikol maść, to: zaczerwienienie, kłucie, świąd, zapalenie skóry, skórne reakcje uczuleniowe (pokrzywka, rumień), obrzęki naczynioruchowy, nadkażenia drożdżakami.

Stosowanie preparatów chloramfenikolu dłużej niż 14 dni na dużą powierzchnię ciała zwiększa ryzyko ciężkich działań niepożądanych chloramfenikolu.