Choroba Hashimoto - objawy, przyczyny, diagnostyka, leczenie, dieta

Choroba Hashimoto, czyli przewlekłe zapalenie gruczołu tarczowego (tarczycy), to choroba, której objawy nie są charakterystyczne, dlatego jej diagnostyka nie jest łatwa. Podobnie jest z leczeniem, które sprowadza się głównie do usuwania skutków choroby, a nie jej przyczyny, ponieważ ta jest trudna do ustalenia. Pacjenci zmagający się z chorobą Hashimoto do końca życia muszą przyjmować specjalne leki i być pod kontrolą endokrynologa. Poza tym powinni stosować odpowiednią dietę, która jest ważnym elementem wspomagającym terapię.

1. Co to jest choroba Hashimoto

Choroba Hashimoto została odkryta i opisana w 1912 roku przez japońskiego lekarza Hakaru Hashimoto. Jest to choroba autoimmunologiczna, która powstaje na skutek błędu układu odpornościowego. Organizm rozpoznaje białka tarczycowe jako wrogie i próbuje je zniszczyć, uniemożliwiając aktywność enzymu, który odpowiada za syntezę hormonów tarczycy.

Choroba atakuje najczęściej kobiety po 45. roku życia, jednak w ostatnich latach odnotowuje się coraz więcej zachorowań wśród młodszych kobiet. Może pojawiać się też u kobiet, krótko po porodzie. Zwykle przechodzi w stan utajenia i daje o sobie znać dopiero w późniejszych latach. Zdarza się, że choroba Hashimoto pojawia się również u mężczyzn.

2. Przyczyny choroby Hashimoto

Dokładna przyczyna choroby Hashimoto nie jest znana. Wiadomo jednak, że jest chorobą autoimmunologiczną. Oznacza to, że organizm produkuje swoiste przeciwciała skierowane przeciwko zdrowym komórkom organizmu – w przypadku choroby Hashimoto są to przeciwciała anty-TPO-Ab skierowane przeciwko peroksydazie tarczycowej (TPO), która odpowiedzialna jest za przekształcenie jodków w jod. Zaburza to produkcję hormonów tarczycy, doprowadzając do niedoczynności tarczycy.

Chorobie Hashimoto mogą towarzyszyć inne choroby na tle autoimmunologicznym:

• reumatoidalne zapalenie stawów
• cukrzyca
• choroba lub zespół Addisona

W przypadku, gdy choroba Hashimoto współistnieje z chorobą Addisona, nazywana jest zespołem Schmidta, a gdy dodatkowo łącznie z nimi pojawia się cukrzyca typu 1, jest to zespół Carpentera.

Do innych czynników ryzyka choroby Hashimoto zalicza się także:

• stres
• choroby psychiczne
• płeć i wiek – częściej występuje u kobiet w wieku 45-60 lat
• podłoże genetyczne (polimorfizmy genów)
• środowiskowe (nadmiar jodu, infekcje bakteryjne i wirusowe, terapia z użyciem interferonu)

3. Objawy choroby Hashimoto

Sama choroba Hashimoto nie wywołuje żadnych objawów, jednak schorzenie to ma charakter postępowy i z czasem dochodzi do rozwoju innych schorzeń i związanych z nim objawów, np. niedoczynność tarczycy.

3.1. Najczęstsze objawy choroby Hashimoto

Do symptomów postępującej choroby Hashimoto zaliczamy:

• zmęczenie,
• osłabienie,
• przygnębienie i rozdrażnienie,
• suchość skóry,
• kłopoty z utrzymaniem wagi,
• zaparcia,
• przedłużony czas miesiączki,
• słabą tolerancję zimna,
• chrypkę,
• wypadanie włosów
• kłopoty z koncentracją i pamięcią,
• bóle mięśni
• bóle stawów,
• wole tarczycowe.

W cięższych przypadkach, gdy gruczoł tarczycowy ulega znacznemu powiększeniu, chorzy na chorobę Hashimoto mogą odczuwać ucisk lub uczucie pełności w gardle, czasami trudności w połykaniu pokarmów. W bardzo zaawansowanych przypadkach choroby Hashimoto (bardzo rzadko) pojawia się ból i tkliwość w okolicach tarczycy.

3.2. Tycie w chorobie Hashimoto

Jednym z zauważalnych objawów choroby Hashimoto jest przybieranie na wadze. Stan zapalny, który rozwija się w tarczycy sprawia, że cały organizm przestaje prawidłowo pracować.

Metabolizm zwalnia i zmniejsza się tempo spalania kalorii. Jeśli nie zmieniłaś nawyków żywieniowych, a mimo to tyjesz, może to oznaczać, że cierpisz na chorobę Hashimoto.

3.3. Psychika w chorobie Hashimoto

Choroba Hashimoto jest ściśle zwiazana z naszym stanem psychicznym. Badania dowodzą, że osoby, które żyją w ciągłym stresie częściej zapadają na chorobę Hashimoto.

Objawami choroby Hashoimoto mogą być też depresja i nadmierna pobudliwość. Oba te stany mogą występować, jeśli tarczyca pracuje nieprawidłowo. Jeśli problem utrzymuje się mimo stosowania terapii hormonalnej warto skonsultować się z psychologiem.

4. Diagnostyka choroby Hashimoto

Często chorzy na chorobę Hashimoto nie zdają sobie sprawy, że występuje u nich ta choroba tarczycy, ponieważ nie daje ona żadnych objawów. Dopiero gdy pojawiają się problemy z tarczycą, przeprowadzane są badania diagnozujące chorobę Hashimoto.

Rozpoznanie choroby Hashimoto zaczyna się od wywiadu lekarskiego, wywiadu rodzinnego (występuje 50 proc. prawdopodobieństwo pojawienia się choroby, jeżeli występowała w rodzinie).

Wykonywane jest badanie palpacyjne szyi, w którym wykrywa się niebolesne powiększenie gruczołu tarczowego, który ma twardą lub gumowatą konsystencję oraz guzowatą powierzchnię.

W badaniach biochemicznych krwi wykrywane jest podwyższone miano przeciwciał anty-TPO-Ab, a także przeciwciała antytyreoglobulinowe (anty-TgAb), jak również przeciwciała przeciw receptorom TSH (przeciwciała TRAb).

Wykonuje się także badanie hormonów tarczycy T3 i fT3 (trijodotyroniny) oraz T4 i fT4 (tyroksyny). Wykonywana jest także cienkoigłowa biposja aspiracyjna tarczycy (BAC), a następnie badanie histopatologiczne.

Niekiedy pomocniczo w diagnozie choroby Hashimoto wykonywane jest badanie USG tarczycy, w którym wykrywa się hypoechogeniczny miąższ tarczycy. Choroba Hashimoto powoduje postępującą niedoczynność tarczycy. W przebiegu tej choroby obserwuje się zmiany w wielkości tarczycy.

Konieczne jest ciągłe uzupełnianie hormonów, których nie może syntetyzować uszkodzona tarczyca. Zwykle podczas choroby gruczoł tarczycy się zmniejsza, czasem jednak może dojść do sytuacji, że zacznie się powiększać.

Podczas badania USG można wtedy zaobserwować miąższ i wyczuwalne guzki, ale rzadko kiedy w trakcie choroby Hashimoto dochodzi do zachorowania na chłoniaka tarczycy.

5. Leczenie choroby Hashimoto

Leczenie choroby Hashimoto polega na podawaniu leków immunosupresyjnych oraz sterydów (działanie przeciwzapalne), gdy jednak występuje już hipotyreoza, ich podawanie jest zbędne, a podawane są leki substytucyjne z hormonami tarczycy, głównie L-tyroksyną.

Leczenie substytucyjne choroby Hashimoto niestety może trwać przez całe życie. Podczas leczenia choroby Hashimoto ważne są systematyczne wizyty u endokrynologa i ciągłe obserwowanie organizmu, a także informowanie lekarza o jakichkolwiek pojawiających się zmianach. Należy także przestrzegać odpowiedniej diety stosowanej w chorobach tarczycy.

6. Dieta w chorobie Hashimoto

6.1. Zasady ogólne diety w chorobie Hashimoto

Dieta odgrywa niezwykle ważną rolę we wspomaganiu leczenia choroby Hashimoto. Ma za zadanie wspomóc pracę tarczycy oraz przeciwdziałać objawom niedoczynności tarczycy, należy dostarczać organizmowi w odpowiednich ilościach białko, błonnik, witaminy oraz sole mineralne.

Dieta w chorobie Hashimoto polega m.in. na tym, że ogranicza się ilość kalorii o około 500 w stosunku do zapotrzebowania (do około 1800 kcal). Ponadto zmniejsza się ilość produktów zwierzęcych bogatych w tłuszcze nasycone.

Zwiększa się za to spożycie warzyw i owoców, które są źródłem polifenoli wzmacniających organizm oraz usuwających wolne rodniki. Szczególną uwagę dieta w chorobie Hashimoto zwraca na błonnik, który ogranicza wchłanianie tłuszczów i cholesterolu w jelitach oraz zwiększa uczucie sytości.

Powinna także zawierać duże ilości witamin antyoksydacyjnych, takich jak witamina A, witamina C, witamina E. Usuwają one wolne rodniki tlenowe, które powstają w nadmiernych ilościach.

Cynk i mangan, których niedobory często towarzyszą chorobie Hashimoto znajdują się w mięsie wołowym, jajach oraz nasionach roślin strączkowych.

Ponadto niedoczynności tarczycy często towarzyszą zaburzenia gospodarki wapniowej, dlatego też dieta w chorobie Hashimoto powinna składać się z wybranych produktów bogatych w ten pierwiastek oraz w witaminę D (masło, tran).

Dieta w chorobie Hashimoto dla osób, u których schorzenie przybiera postać niedoczynności tarczycy powinna uzupełniać niedobory jodu, który jest niezbędny do syntezy hormonów tarczycy. Dobrym źródłem jodu są ryby morskie.

Ważna jest również odpowiednia ilość płynów. Zaleca się wypijanie około 2 litrów wody mineralnej (bogatej w wapń i magnez), a także zielonej herbaty.

6.2. Goitrogeny w chorobie Hashimoto

W jadłospisie osób chorych powinny znajdować się m.in. produkty zawierające goitrogeny. Mają one pozytywny wpływ na układ odpornościowy osób z chorobą Hashimoto. To substancje powszechnie zwane "złodziejami jodu". Ich bogatym źródłem są:

• chrzan
• bataty
• brokuły
• brzoskwinie
• truskawki
• jarmuż
• pędy bambusa
• kapusta pekińska
• kalafior
• kalarepa
• gorczyca
• gruszki

6.3. Błonnik w chorobie Hashimoto

Osoby chore na hashimoto powinny spożywać produkty bogate w błonnik. W przebiegu choroby dochodzi do spowolnienia ruchów jelit. Błonnik pobudza układ pokarmowy do pracy, pomaga też usuwać nagromadzone w jelitach toksyny. Produkty bogate w błonnik są sycące, dzięki czemu długo nie odczuwamy głodu.

Źródła błonnika:

• produkty pełnoziarniste
• jabłka
• buraki
• banany
• marchewka
• karczochy
• kiełki
• awokado

6.4. Białko w chorobie Hashimoto

W przypadku osób z chorobą Hashimoto ważny jest rodzaj białka, które spożywają. Z diety należy wykluczyć:

• mleko
• jogurty
• ser żółty
• twaróg

ponieważ choroba Hashimoto często idzie w parze z nietolerancją laktozy. Białko można czerpać z mięsa, jajek oraz produktów skrobiowych. Białko wpływa na budowę mięśni i pomaga w utrzymaniu odpowiedniej wagi.

6.5. Węglowodany w chorobie Hashimoto

Osoby chore powinny wykluczyć ze swojej diety węglowodany proste i zastąpić je węglowodanami złożonymi. W diecie osób z hashimoto poleca się kasze i nasiona roślin strączkowych, oprócz soi.

6.6. Kwasy omega-3 w chorobie hashimoto

Dieta w chorobie Hashimoto jest dietą niskokaloryczną o ograniczonej ilości tłuszczów nasyconych. Ma na celu przyspieszenie metabolizmu oraz zapewnienie dobrego samopoczucia.

Jak już wspomniano, dieta w chorobie Hashimoto ma pierwszorzędne znaczenie, istotną rolę odgrywają nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3, gdyż wzmacniają odporność, zmniejszają stan zapaln oraz objawy chorobowe. Najlepszym źródłem kwasów omega-3, które powinna zawierać dieta w chorobie Hashimoto, są:

• oleje (lniany, lniankowy, słonecznikowy), oliwa z oliwek
• sezam
• orzechy (włoskie, laskowe, migdały)

Dieta w chorobie Hashimoto dla osób, u których choroba Hasimoto przebiega w postaci niedoczynności tarczycy, może zawierać ryby morskie (tuńczyk, makrela, łosoś norweski).

Kwasy omega-3, które powinna zawierać wpływają również korzystnie na układ nerwowy, chroniąc przed depresją oraz wzmacniają koncentrację i zapamiętywanie.

6.7. Produkty zakazane w diecie przy chorobie Hashimoto

Osoby chore powinny wykluczyć ze swojego jadłospisu produkty zawierające soję, ponieważ niekorzystnie wpływa na ich zdrowie.

Z diety powinny zniknąć:

• gotowe wędliny i wysoko przetworzone produkty mięsne
• alkohol
• kawa
• czarna herbata
• orzechy
• ryż
• kukurydza
• pomidory
• papryka
• jagody goji

Ponadto, jak już wcześniej wspomniano, zmniejsza się ilość produktów zwierzęcych bogatych w tłuszcze nasycone, takich jak smalec, karkówka wieprzowa, golonka, kaszanka, pasztety, kaczki, gęsi na rzecz indyka, schabu (gotowany, duszony, pieczony), polędwicy wołowej czy cielęciny.

7. Choroba Hashimoto u mężczyzn

Choroba Hashimoto u mężczyzn jest znacznie rzadziej wykrywana niż u kobiet. Ze względu na skojarzenie z typowo kobiecą chorobą, diagnostyka hashimoto u mężczyzn jest trudniejsza. Najczęściej schorzenie dotyka mężczyzn w wieku ok. 40-50 lat.

Do typowych objawów choroby Hashimoto u mężczyzn należą nieprawidłowości w obrębie funkcji seksualnych, czyli spadek libido i zaburzenia erekcji.

Podczas diagnostyki bada się też poziom testosteronu. W przypadku chorych mężczyzn jest on znacznie obniżony.

Kolejnym symptomem jest słaba jakość plemników. Chorobę leczy się tymi samymi metodami, co u kobiet. Niezbędne jest unormowanie poziomu hormonów tarczycy.

8. Czy choroba Hashimoto utrudnia zajście w ciążę?

Choroba Hashimoto jest groźna, szczególnie wtedy, gdy nie jest leczona. Może zaburzać płodność kobiety i znacznie utrudnić zajście w ciążę. W przypadku, gdy hormony tarczycy nie są stale uzupełniane, może dojść do zaniku owulacji. Kobiety z nieleczonym hashimoto mają zwiększone ryzyko poronienia lub pojawienia się wad u płodu.

Prawidłowo leczona choroba Hashimoto nie przekreśla szans kobiety na zajście w ciążę i urodzenie zdrowego dziecka. Czasem zdarza się, że choroba ujawnia się w czasie ciąży lub połogu. Jeśli tylko kobieta odczuwa niepokojące objawy powinna jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.

9. Mity związane z chorobą Hashimoto

9.1. Choroba Hashimoto jest niebezpieczna dla życia

- Choroba Hashimoto występuje w świadomości pacjentów jako problem większy, niż na to rzeczywiście zasługuje. Tak naprawdę choroba Hashimoto (przewlekłe zapalenie tarczycy) nie jest groźna i nie powoduje żadnych objawów.

Objawy mogą się pojawić, jeśli w konsekwencji zapalenia pojawi się niedoczynność tarczycy - wyjaśnia dla WP abcZdrowie dr Anna Kępczyńska-Nyk. - Niedoczynność tarczycy w przebiegu choroby Hashimoto z kolei jest chorobą, którą możemy skutecznie leczyć.

Demonizowanie tej choroby nie ma uzasadnienia, chociaż jej obecność w mediach ma także swoje dobre strony, bo zwiększa świadomość i ludzie wiedzą, że taka choroba istnieje. Natomiast opowiadanie, że jest to bardzo ciężka i groźna choroba - to niepotrzebne straszenie ludzi - dodaje endokrynolog.

9.2. Chorobę Hashimoto można leczyć samą dietą

- Nie ma obecnie żadnych rzetelnych badań na to, żeby jakakolwiek specjalna dieta pomogła w leczeniu niedoczynności tarczycy w przebiegu choroby Hashimoto. Nie ma na to żadnych dowodów naukowych.

Oczywiście razem z chorobą Hashimoto, która jest chorobą autoimmunologiczną mogą współistnieć częściej niż w ogólnej populacji różne inne choroby autoimmunologiczne, jak np. celiakia i w takim przypadku jest zasadne zastosowanie diety bezglutenowej, w innych sytuacjach - nie.

• Nie należy na własną rękę bez odpowiedniej diagnostyki wykluczać glutenu, gdyż badania wskazują na to, że dieta bezglutenowa stosowana długofalowo powoduje przyrost masy ciała, może być czynnikiem ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2. Tak więc dieta, komponowana na własną rękę, może prowadzić do niepożądanych konsekwencji zdrowotynych wielu niedoborów.

9.3. To przez niedobory jodu coraz więcej osób choruje na Hashimoto

- To nie jest prawda. Obecnie w Polsce nie ma niedoboru jodu (od 1997 roku joduje się sól spożywczą). Suplementcji wymagają jedynie kobiety w ciąży oraz kobiety karmiące.

9.4. Na chorobę Hashimoto cierpią wyłącznie kobiety

- Na Hasimoto chorują również mężczyźni, ale zdecydowanie więcej jest kobiet. Na 7 kobiet chorych na Hashimoto przypada 1 mężczyzna, więc różnica jest znacząca.

9.5. Objawy Hashimoto są trudne do rozpoznania

- W chorobie Hashimoto nie ma określonych objawów, są objawy, które mogą wynikać z niedoczynności tarczycy, która może rozwinąć się właśnie w przebiegu choroby Hashimoto. I takie objawy to są: senność, osłabienie funkcji poznawczych, przyrost masy ciała, szorstka skóra, uczucie zimna, wypadanie włosów, ale to są objawy, które wiele pacjentów zauważa, ale należy pamiętać, że mogą one występować również przy innych chorobach. Dlatego najważniejsza jest diagnostyka i oznaczenie poziomu TSH.