Trwa ładowanie...

Choroby układu pokarmowego - objawy, przyczyny i leczenie

Avatar placeholder
21.12.2022 12:43
Choroby układu pokarmowego mogą mieć łagodny lub ostry przebieg.
Choroby układu pokarmowego mogą mieć łagodny lub ostry przebieg. (adobestock)

Choroby układu pokarmowego mają różne przyczyny i dają wiele objawów, które często są niespecyficzne. Wiele zależy od ich lokalizacji, to jest odcinka i organu przewodu pokarmowego, ale również podłoża, stopnia zaawansowania i charakteru schorzenia. Jakie są najczęstsze choroby przewodu pokarmowego? Jak je diagnozować i leczyć?

spis treści

1. Co to są choroby układu pokarmowego?

Choroby układu pokarmowego to liczna grupa różnorodnych schorzeń dających wiele objawów. Część z nich przebiega łagodnie i mija samoistnie. Inne mają charakter ostry, pozostałym dolegliwości towarzyszą stale (to choroby przewlekłe). Schorzenia obejmują zarówno niegroźne komplikacje zdrowotne, jak i niebezpieczne nowotwory, które zagrażają życiu.

Ma to związek z tym, że struktura ta jest zarówno złożona, jak i rozległa. Pełni przy tym wiele funkcji. Należy do niej zarówno przyjmowanie, rozdrabnianie i trawienie pokarmu, jak i wchłanianie substancji odżywczych oraz wydalanie ich resztek. To także miejsce, gdzie kształtuje się odporność.

Zobacz film: "Wiedza i świadomość pacjentów w dobie Internetu"

Układ pokarmowy, nazywany także układem trawiennym, składa się z przewodu pokarmowego, długiego na około 8 metrów oraz gruczołów dodatkowych. Przewód pokarmowy tworzy jama ustna, gardło, przełyk, żołądek, jelito cienkie, jelito grube oraz odbyt. Zaliczane do układu pokarmowego gruczoły zewnątrzwydzielnicze to:

  • wątroba, która wytwarza żółć zawierającą enzymy rozkładające tłuszcze,
  • trzustka, produkująca sok trzustkowy, który zawiera enzymy odpowiedzialne za rozkład tłuszczów, białek i węglowodanów,
  • ślinianki, które wytwarzają ślinę zawierającą enzymy rozkładające wstępnie węglowodany.

2. Przyczyny chorób układu pokarmowego

Na liście chorób układu pokarmowego znajdują się jednostki chorobowe dotyczące wielu narządów, ale i mające odmienną patogenezę oraz etiologię. Oznacza to, że ich przyczyny są bardzo różne.

Wskazuje się na ich podłoże genetyczne i autoimmunologiczne, dostrzega również znaczenie czynników środowiskowych, stylu życia i diety. Za wiele schorzeń odpowiadają patogeny: wirusy, bakterie czy grzyby, a także leki, toksyny czy pasożyty (układ pokarmowy może być zaatakowany przez pasożyty ludzkie, takie jak lamblie jelitowe, tasiemca, włośnicę, owsiki oraz glistę ludzką).

To dlatego choroby układu trawiennego obejmują zatrucia, nowotwory, zaburzenia, nietolerancje pokarmowe, zmiany anatomiczne, a także infekcje bakteryjne czy wirusowe. Choć wszystkie mają inne podłoże, wywołują wiele podobnych dolegliwości i objawów.

3. Objawy chorób układu pokarmowego

Choroby układu pokarmowego mogą dotyczyć różnych organów, w mniejszym bądź większym stopniu wpływając na zdrowie, komfort funkcjonowania i samopoczucie. Wiele zależy od lokalizacji, charakteru, podłoża, jak i powagi oraz stopnia zaawansowania.

Choroby układu pokarmowego wywołują wiele dolegliwości. Najbardziej typowe symptomy to:

  • bóle brzucha,
  • zgaga,
  • uczucie pełności,
  • wzdęcia i gazy, bulgotanie,
  • odbijanie,
  • nudności i wymioty,
  • dysfagia (utrudnione połykanie),
  • powiększenie wątroby i śledziony,
  • wodobrzusze,
  • zaparcia,
  • biegunki,
  • zmęczenie, osłabienie,
  • niedożywienie, niedobory pokarmowe,
  • krwawienie z odbytu, świąd odbytu,
  • zmieniony wygląd stolca,
  • krwawienie z przewodu pokarmowego.

4. Jakie są najczęstsze choroby układu pokarmowego?

Układ pokarmowy jest bardzo złożonym układem, stąd trudno wymienić wszystkie dotyczące go jednostki chorobowe. Najczęściej diagnozowana jest:

  • choroba refluksowa przełyku, eozynofilowe zapalenie przełyku (EZP), rak przełyku, uchyłki przełyku,
  • dyspepsja, czyli niestrawność,
  • choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,
  • marskość wątroby, polekowe uszkodzenia wątroby, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, ostra niewydolność wątroby, zapalenie wyrostka robaczkowego, WZW (ostre wirusowe zapalenie wątroby) typu A, B czy C, stłuszczenie wątroby,
  • zespół Budda-Chiariego (zakrzepica żył wątrobowych),
  • autoimmunologiczne metaplastyczne zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka (AMAG), rak żołądka, chłoniaki żołądka, zapalenie błony śluzowej wywołane przez H. pylori,
  • kamica żółciowa, zapalenie pęcherzyka żółciowego,
  • ostre i przewlekłe zapalenie trzustki, rak trzustki,
  • zespół jelita drażliwego, dysbioza jelitowa, niedrożność jelit, zespół rozrostu bakteryjnego,
  • choroba Wilsona,
  • zespół Zollingera i Ellisona,
  • ostra gastropatia krwotoczna (nadżerkowa), gastropatia żółciowa, gastropareza,
  • choroba Leśniowskiego i Crohna,
  • ostre zapalenie wyrostka robaczkowego,
  • uchyłki jelita grubego, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, rak jelita grubego,
  • szczelina odbytu, rak odbytu, żylaki odbytu,
  • choroby infekcyjne i pasożytnicze przewodu pokarmowego,
  • celiakia,
  • alergia IgG-zależna,
  • nadwrażliwość pokarmowa,
  • nietolerancje pokarmowe,
  • salmonelloza.

5. Diagnostyka chorób układu pokarmowego

Dolegliwości ze strony układu pokarmowego nie wolno bagatelizować, zwłaszcza jeśli pojawiają się często, są nasilone i dokuczliwe. To ważne, ponieważ zaniedbanie ich nie tylko odbija się na komforcie życia, ale i grozi poważnymi konsekwencjami.

Gdy dolegliwości ze strony układu pokarmowego są niepokojące bądź utrudniają prawidłowe funkcjonowanie, należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, gastroenterologa lub proktologa, który zajmuje się chorobami końcowej części układu pokarmowego, a więc jelita grubego, odbytnicy, kanału odbytu i odbytu.

Wizyta u specjalisty jest konieczna, ponieważ warunkiem wdrożenia odpowiedniego leczenia jest przeprowadzenie badań w celu rozpoznania problemu. Diagnostyka chorób układu pokarmowego obejmuje wiele aspektów, takich jak:

  • wywiad dotyczący charakteru objawów, częstości i okoliczności ich występowania, ewentualnego związku ze spożywanymi pokarmami,
  • badanie fizykalne,
  • badania laboratoryjne z krwi i kału, w tym morfologia, parametry stanu zapalnego (OB, CRP), próby wątrobowe, badania określające funkcje trzustki, badania stolca na krew utajoną i obecność pasożytów,
  • badania obrazowe, w tym USG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny lub klasyczne RTG,
  • badania endoskopowe, takie jak gastroskopia, kolonoskopia, najlepiej obrazujące wnętrze układu trawiennego.

6. Leczenie chorób układu pokarmowego

Metody terapii chorób układu pokarmowego zależą od przyczyny problemu. Większość może być leczona w sposób zachowawczy. Jeśli dolegliwości pojawiają się sporadycznie, zwłaszcza gdy wynikają ze złych nawyków żywieniowych, spożycia większej ilości alkoholu czy zatrucia, zwykle wystarczy odpowiednia, lekkostrawna dieta.

Pomocne są także preparaty na biegunkę czy zaparcia, bóle brzucha, zgagę, niestrawność czy wzdęcia (tabletki, krople) dostępne bez recepty. Warto sięgać po herbatki ziołowe o działaniu kojącym, rozkurczowym czy ułatwiające wypróżnianie.

Kołem ratunkowym są także domowe sposoby, takie jak napar z siemienia lnianego, suszone jagody czy ciepłe okłady bądź nasiadówki w naparze z kory dębu w przypadku hemoroidów.

Zaleca się także unikanie stresu i prowadzenie zdrowego trybu życia. Czasami, by szybko poczuć ulgę, wystarczy zmiana diety lub nawyków żywieniowych (podstawą leczenia każdej jednostki chorobowej układu pokarmowego jest odpowiednia dieta).

W przypadku niektórych schorzeń niezbędne jest włączenie leczenia farmakologicznego, a nawet postępowanie chirurgiczne. To zależy od rodzaju i źródła problemu, stadium zaawansowania choroby czy wrażliwości i podatności pacjenta na leki.

Jak wspomniano, metody leczenia chorób układu pokarmowego zależą od ich przyczyny. I tak na przykład w leczeniu żylaków odbytu wdraża się leki o działaniu przeciwbólowym, przeciwzapalnym i ściągającym.

W terapii wrzodów żołądka wykorzystuje się antybiotyki oraz inhibitory pompy protonowej, ograniczające wydzielanie kwasów żołądkowych.

Refluks żołądkowo-jelitowy leczy się za pomocą inhibitorów pompy protonowej, choć zastosowanie znajdują również leki prokinetyczne (przyspieszające opróżnianie żołądka oraz usztywniają dolny zwieracz przełyku) czy blokery receptorów histaminowych (hamujące wydzielanie soków żołądkowych).

Terapia zespołu jelita nadwrażliwego polega na działaniach profilaktycznych i doraźnym łagodzeniu objawów. Z kolei niedrożność jelit czy ostre zapalenie wyrostka robaczkowego leczy się głownie operacyjnie.

7. Higiena i choroby układu pokarmowego

Wielu chorobom układu pokarmowego można zapobiegać. W kontekście schorzeń infekcyjnych, za które odpowiadają wirusy, bakterie, pasożyty czy grzyby, szczególnie ważna jest higiena.

Kluczowe jest częste i dokładne mycie rąk: przed przygotowaniem i jedzeniem posiłku, po skorzystaniu z toalety czy po powrocie do domu. Ponadto osoby zdrowe powinny unikać kontaktu z wydzielinami i wydalinami osoby chorej.

Należy także zwracać uwagę na przechowywanie i przygotowywanie produktów. Co jest ważne?

  • Dokładne mycie przed spożyciem produktów świeżych.
  • Przechowywanie pokarmów w niskiej temperaturze. Wydzielenie osobnego miejsca w lodówce dla mięs, jajek, warzyw.
  • Unikanie zamrażania produktów wcześniej rozmrożonych.
  • Niejedzenie produktów zepsutych i po upływie terminu ważności do spożycia.

Rekomendowane przez naszych ekspertów

Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.

Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze