Depresja u osób starszych – objawy, przyczyny i leczenie

Depresja u osób starszych jest jednym z najczęściej rozpoznawanych zaburzeń psychicznych w wieku podeszłym. Szacuje się, że cierpi na nią około 30 % ludzi po 65. roku życia i 45% seniorów zmagających się z chorobą somatyczną.

Depresją to choroba psychiczna należąca do zaburzeń afektywnych, czyli zaburzeń nastroju.

Aby ją rozpoznać, podstawowe objawy, takie jak odczuwanie smutku, zmniejszenie poziomu energii oraz nieumiejętność cieszenia się tym, co sprawiało radość, muszą trwać minimum 2 tygodnie.

Wyróżnia się wiele przyczyn depresji seniorów. Duże znaczenie mają czynniki genetyczne, traumatyczne przeżycia, trudne i bolesne doświadczenia życiowe, choroba i kłopoty ze zdrowiem.

Kolejną przyczyną może być sytuacja społeczno-ekonomiczna: niedostatek materialny, poczucie samotności i izolacji, strata bliskiej osoby (np. małżonka). Nie bez znaczenia są objawy starzenia się, w tym starzenie się mózgu czy utrata sprawności.

Przebieg depresji u osób starszych zazwyczaj jest przewlekły. Na obraz kliniczny choroby składają się typowe cechy zaburzenia, takie jak:

• spadek nastroju, smutek, przygnębienie,
• apatia i otępienie,
• spadek sił fizycznych i intelektualnych, zmniejszenie poziomu energii,
• utrata lub zaniechanie hobby, nieumiejętność cieszenia się tym, co sprawiało radość (anhedonia),
• wycofanie z życia towarzyskiego,
• zaburzenia snu, głównie bezsenność,
• obniżenie samooceny, utrata poczucia własnej wartości,
• pesymistyczne postrzeganie przyszłości,
• myśli samobójcze.

Obserwuje się także mniej charakterystyczne symptomy, na przykład:

• drażliwość i skłonność do narzekania,
• silny niepokój psychoruchowy, pobudzenie psychoruchowe,
• silna ekspresja emocjonalna,
• skargi hipochondryczne,
• urojenia klęski materialnej,

Może się zdarzyć, że depresja manifestuje się jako symptomy somatyczne, takie jak:

• zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
• zawroty głowy,
• pogorszenie apetytu,
• wahania ciśnienia krwi, kołatanie serca, płytkie oddychanie,
• bóle różnego pochodzenia, najczęściej brzucha, głowy, stawów, mięśni czy kręgosłupa,
• spowolnienie psychoruchowe – wolne poruszanie się, chroniczne zmęczenie, osowiałość, cicha mowa,
• problemy z pamięcią i koncentracją,
• wrażenie niesprawności intelektualnej (mylone są z demencją starczą lub chorobą Alzheimera),

Maski depresji u osób starszych depresja u osoby starszej

Depresja często ukrywa się za objawami wskazującymi na inną chorobę. Charakterystyczne dla niej jest to, że objawy pod postacią obniżonego nastroju, zmniejszonej energii oraz niemożności cieszenia się tym, co wcześniej sprawiało przyjemność są mniej nasilone lub wcale nie występują, a na pierwszy plan wysuwają się różne zaburzenia. Wyróżnia się maski psychopatologiczne, maski psychosomatyczne i maski behawioralne.

Jak leczyć depresję u osób starszych? Wybór metod leczenia w dużej mierze zależy od przyczyn i nasilenia choroby. Łagodne i umiarkowane epizody depresyjne najskuteczniej leczy się za pomocą leków i psychoterapii (w depresji o niewielkim nasileniu jedyna forma leczenia to psychoterapia, przy większym nasileniu objawów terapia to leczenie wspomagające farmakoterapię).

Nie ma konieczności hospitalizacji, leczenie koordynuje lekarz rodzinny, psychiatra lub geriatra. Seniorzy z ciężkimi epizodami depresyjnymi należy leczyć w szpitalnych oddziałach psychiatrycznych.

Depresja starcza – leki

W leczeniu depresji u osób starszych stosuje się antydepresanty, przede wszystkich inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, które są lekami względnie bezpiecznymi.

Depresja starcza – psychoterapia

Jeśli chodzi o działania psychoterapeutyczne, prowadzone są zarówno indywidualne, jak i jako grupowe formy psychoterapii, tak bezpośredniej, jak i online.

Celem psychoterapii jest pogodzenie się z konsekwencjami procesu starzenia się, przywrócenie umiejętności podejmowania decyzji, otworzyć się na kontakty z ludźmi i wyjście z izolacji, dostrzeżenie jasnych stron starości i pogodzenie się ze specyfiką jesieni życia.

Jak pomóc seniorowi z depresją?

W leczeniu depresji u osób starszych duże znaczenie ma rodzina: jej obecność, zainteresowanie i wsparcie. To daje poczucia bezpieczeństwa. Nie mniej ważni są inni ludzie oraz aktywizacja – zarówno fizyczna, intelektualna, jak i społeczna osoby w podeszłym wieku.

Depresji u osób starszych można zapobiegać. Ważne, by senior nie był sam. Dobrze, jeśli może liczyć na pomoc i obecność bliskich krewnych. Kołem ratunkowym są Uniwersytety Trzeciego Wieku, gdzie można uczestniczyć w wykładach, konwersatoriach czy lektoratach, także warsztaty terapii zajęciowej oraz inne formy zajęć, takie jak na przykład kluby seniora czy koła zainteresowań.