Dializa otrzewnowa – techniki, wskazania, powikłania

Dializa otrzewnowa jest metodą leczenia nerkozastępczego, stosowaną u chorych z zaawansowaną niewydolnością nerek. Jej celem jest oczyszczenie krwi z nadmiaru wody oraz wszelkich zbędnych substancji. Do zabiegu wykorzystuje się jamę brzuszną pacjenta, która jest wyścielona otrzewną. Co warto wiedzieć?

1. Co to jest dializa otrzewnowa?

Dializa otrzewnowa (DO) jest metodą leczenia nerkozastępczego. Zabieg stosuje się u chorych w zaawansowanej, przewlekłej niewydolności nerek lub u osób z niewydolnością jedynej nerki, u których wartość przesączania kłębuszkowego jest mniejsza niż 15 ml/min. Istotą procedury jest wypełnianie jamy otrzewnej świeżym płynem dializacyjnym oraz wypuszczanie go po ustalonym czasie. Celem działania jest oczyszczanie krwi ze szkodliwych produktów metabolizmu oraz nadmiaru wody. Podczas zabiegu, jako błonę półprzepuszczalną, wykorzystuje się naturalną błonę ustrojową, czyli otrzewną. Przez nią przenikają związki drobnocząsteczkowe i woda. Otrzewna, która jest cienką błoną pokrywającą od wewnątrz ściany jamy brzusznej, działa jak filtr.

2. Na czym polega dializa otrzewnowa?

Zobacz film: "Niewydolność nerek w cukrzycy"

W celu przeprowadzenia dializy otrzewnowej do jamy otrzewnej zakłada się cewnik, przez który wlewa się sterylny płyn dializacyjny. Jest on wypuszczany po kilku godzinach. To umożliwia wymianę składników z krwią naczyń krwionośnych otrzewnej i usunięcie z organizmu różnych zbędnych substancji. To na przykład potas, mocznik czy fosforany. Z płynu do krwi przenikają substancje potrzebne do wyrównania kwasicy oraz woda. Taki cykl nazywa się wymianą. Czynność tę powtarza się kilka razy dziennie, w zaplanowanych odstępach czasu. Wymiany płynu nie są bolesne.

3. Techniki dializy otrzewnowej

Leczenie dializami otrzewnowymi zwykle odbywa się w domu i jest prowadzone przez chorego lub osobę, która się nim opiekuje. Ręczne wymiany płynu stosuje się w technice nazywanej ciągłą ambulatoryjną dializą otrzewnową (CADO, CAPD - Continuous Ambulatory Peritoneal Dialysis). Do wymian płynu można używać urządzenia, tak zwanego cyklera. Technika ta nazywa się automatyczną dializą otrzewnową (ADO).

Pacjent sam lub z pomocą osoby opiekującej się nim w domu dokonuje wymiany płynu najczęściej 3 lub 4 razy dziennie. To tak zwane wymiany krótkie. Pozostawienie jamy otrzewnowej wypełnionej płynem na noc to tak zwana wymiana nocna lub wymiana długa. Możliwe jest również pozostawianie w trakcie dnia jamy brzusznej bez płynu lub wykonywanie ręcznie jednej dłuższej wymiany. Mieszana technika (czyli w ciągu dnia wymiany ręczne, a nocami wykorzystywany cykler) nazywa się ciągłą cykliczną dializą otrzewnową (CCDO). Pozostałe schematy prowadzenia dializy otrzewnowej to:

• nocna dializa otrzewnowa (NADO),
• przerywana dializa otrzewnowa (PDO),
• dializa typu "tidal" (TDO),
• ciągła ekwilibracyjna dializa otrzewnowa (CEDO),
• ciągła przepływowa dializa otrzewnowa (CPDO).

Liczba wymian, rodzaj płynu oraz jego skład są dobierane przez lekarza do indywidualnych potrzeb chorego. Decyzję o wyborze techniki dializy otrzewnowej podejmuje lekarz wspólnie z chorym i jego bliskimi.

4. Jak się przygotować do leczenia?

Aby dializowanie otrzewnowe było możliwe, co najmniej 2 miesiące przed planowanym rozpoczęciem dializ niezbędne jest wszczepienie do jamy otrzewnej cewnika (metodą laparoskopową). To miękka, elastyczna rurka, która umożliwia wpuszczanie i wypuszczanie płynu. Ponieważ dializy odbywają się w domu, należy zadbać o przeszkolenie osoby ją wykonującej, a także przygotować pomieszczenie, które będzie przeznaczone wyłącznie do tego celu.

5. Powikłania

Z przeprowadzaniem dializy otrzewnowej wiąże się różne powikłania, które najczęściej są wynikiem zakażenia tkanek wokół cewnika lub zakażenia jamy otrzewnej (tzw. dializacyjne zapalenie otrzewnej). Zakażenie leczy się poprzez zastosowanie antybiotyków, czasem konieczne jest usunięcie cewnika otrzewnowego i rozpoczęcie leczenia hemodializami.

Możliwe również jest powikłanie w postaci zwiększonego ciśnienia w jamie brzusznej. Pojawiają się wówczas bóle krzyża, przepukliny brzuszne czy zacieki płynu dializacyjnego.

Warto wiedzieć, że wskutek stałego kontaktu z płynem dializacyjnym oraz przebytych zapaleń przepuszczalność błony otrzewnowej, z czasem może dojść do spadku wydajności dializ otrzewnowych. W takiej sytuacji niezbędna jest zmiana metody leczenia nerkozastępczego.

6. Przeciwwskazania do dializy otrzewnowej

Przeciwwskazaniem do dializy otrzewnowej są:

• liczne operacje na jamie brzusznej i rozległe blizny, zrosty i przetoki,
• duże zmiany zapalne na skórze brzucha,
• przepukliny brzuszne,
• otyłość,
• bardzo duże torbielowato zmienione nerki.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.