Drenaż ułożeniowy – na czym polega? Kiedy i jak się go stosuje?
Drenaż ułożeniowy to jeden z rodzajów fizjoterapii oddechowej, który wykorzystuje siłę grawitacji. Jest metodą bierną. Specjalne ułożenie ciała pozwala na usunięcie nagromadzonej w oskrzelach wydzieliny. To ułatwia oddychanie i funkcjonowanie, a także zapobiega zaostrzeniom choroby i niebezpiecznym powikłaniom. Co trzeba wiedzieć?
1. Co to jest drenaż ułożeniowy?
Drenaż ułożeniowy to bierna metoda rehabilitacji oddechowej, która obejmuje specjalne ułożenie ciała ułatwiające odpływ wydzieliny zalegającej głęboko w drogach oskrzelowych. To struktury, przez które powietrze dostaje i wydostaje się z płuc, a przechodząc przez nie zostaje oczyszczone, nawilżone oraz ogrzane.
Drogi oddechowe to elementy układu oddechowego. Składa się na nie:
Drenaż ułożeniowy stosuje się u chorych zmagających się z trudnościami w odkrztuszaniu dużych ilości zalegającej wydzieliny oskrzelowej. Zabieg prowadzi do zmniejszenia jej ilości w płucach u pacjentów leżących. Jest bardzo ważny, ponieważ jej nadmiar w drogach oddechowych osoby chorej może przekładać się na komfort oddychania i funkcjonowania, ale i prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zapalenie płuc czy zaostrzenie choroby płuc, a nawet śmierci.
Zabieg odciąża układ oddechowy: uwalnia go od nacisku wydzieliny, dzięki czemu spada nadciśnienie płucne oraz zmniejsza się obrzęk opłucnej. Tę metodę fizjoterapii oddechowej uzupełnia się oklepywaniem klatki piersiowej, masażem wibracyjnym i inhalacjami dróg oddechowych.
2. Wskazania do drenażu ułożeniowego
Głównym wskazaniem do drenażu ułożeniowego są rozstrzenia oskrzeli. Te mogą mieć charakter wrodzony lub nabyty. Wrodzone rozstrzenia to pochodna chorób uszkadzających oczyszczanie śluzowo-rzęskowe, zaś nabyte najczęściej są powikłaniami po ciężkich zakażeniach dróg oddechowych.
Drenaż ułożeniowy można również wykonywać w przebiegu zapaleń oskrzeli, POChP, niedodmy czy innych chorób z zaleganiem śluzu w drzewie oskrzelowym (sprawdza się na przykład drenaż ułożeniowy w mukowiscydozie).
Zabieg pomaga również w walce z powikłaniami po ciężkim zakażeniu dróg oddechowych. Drenaż ułożeniowy oskrzeli stosuje się także u chorych na zespół Kartagenera.
3. Na czym polega drenaż ułożeniowy płuc i oskrzeli?
Drenaż ułożeniowy polega na przyjmowaniu takiej pozycji, aby dany odcinek dróg oddechowych znajdował się powyżej tzw. wnęki płuca. To, w jakim ułożeniu powinno się znajdować ciało chorego w czasie zabiegu, warunkuje lokalizacja zalegającej wydzieliny.
Zastosowane pozycje drenażowe sprawiają, że kierunek drenowanego oskrzela jest zbieżny z przebiegiem oskrzela głównego. To sprzyja odpływowi wydzieliny przy wykorzystaniu siły ciężkości. Oznacza to, że zalegająca w chorej części płuc wydzielina może swobodnie spływać w wyniku działania siły grawitacji: z małych oskrzeli do dużych i do tchawicy. Potem jest wykrztuszana.
W drenażu ułożeniowym wykorzystuje się różne pozycje, tylko w postępowaniu przy mukowiscydozie opisano 6 podstawowych. Często wykorzystywana jest tak zwana pozycja Trendelenburga: pacjent leży na plecach, a jego górna część klatki piersiowej i głowa znajdują się poniżej poziomu kończyn dolnych.
4. Zasady drenażu ułożeniowego
Jakie są zasady drenażu ułożeniowego? Jest ich kilka. By zabieg był efektywny, należy pamiętać, że:
- drenaż ułożeniowy powinien trwać od 5 minut do pół godziny,
- zabieg przeprowadza się kilka razy w ciągu dnia, w zależności od ilości zalegającej wydzieliny i stanu pacjenta. Ważne, by przeprowadzać go 3 razy na dobę: zawsze przed posiłkiem lub snem,
- po zabiegu należy wykonać co najmniej 3 głębokie oddechy. Bardzo ważne jest również efektywne zakasłanie i odplucie wydzieliny.
Zabieg najlepiej przeprowadzić na specjalnych łóżkach drenażowych z możliwością regulacji pozycji chorego.
5. Przeciwwskazania do drenażu ułożeniowego
Choć drenaż ułożeniowy jest ważnym elementem rehabilitacji osób zmagających się z chorobami układu oddechowego, nie każdy może z niego korzystać. Przeciwwskazaniem do drenażu ułożeniowego jest:
- tętniak aorty,
- niestabilna choroba wieńcowa,
- obrzęk płuc,
- świeży udar mózgu niedokrwienny lub krwotoczny,
- świeży zawał serca,
- stan po operacjach neurochirurgicznych na czaszce,
- stan po operacjach zespolenia przełyku lub refluks żołądkowo-przełykowy,
- poważne zaburzenia rytmu serca,
- wodobrzusze,
- ścisłe unieruchomienie po zabiegach ortopedycznych,
- krwawienie z dróg oddechowych czy pokarmowych,
- ciąża.
Z drenażem ułożeniowym wiąże się ryzyko powikłań, takich jak krwioplucie, nasilenie duszności, niedotlenienie czy odma opłucnowa.
Zobacz także:
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.