Trwa ładowanie...

Cenimy Twoją prywatność

Kliknij "AKCEPTUJĘ I PRZECHODZĘ DO SERWISU", aby wyrazić zgodę na korzystanie w Internecie z technologii automatycznego gromadzenia i wykorzystywania danych oraz na przetwarzanie Twoich danych osobowych przez Wirtualną Polskę, Zaufanych Partnerów IAB (870 partnerów) oraz pozostałych Zaufanych Partnerów (403 partnerów) a także udostępnienie przez nas ww. Zaufanym Partnerom przypisanych Ci identyfikatorów w celach marketingowych (w tym do zautomatyzowanego dopasowania reklam do Twoich zainteresowań i mierzenia ich skuteczności) i pozostałych, które wskazujemy poniżej. Możesz również podjąć decyzję w sprawie udzielenia zgody w ramach ustawień zaawansowanych.


Na podstawie udzielonej przez Ciebie zgody Wirtualna Polska, Zaufani Partnerzy IAB oraz pozostali Zaufani Partnerzy będą przetwarzać Twoje dane osobowe zbierane w Internecie (m.in. na serwisach partnerów e-commerce), w tym za pośrednictwem formularzy, takie jak: adresy IP, identyfikatory Twoich urządzeń i identyfikatory plików cookies oraz inne przypisane Ci identyfikatory i informacje o Twojej aktywności w Internecie. Dane te będą przetwarzane w celu: przechowywania informacji na urządzeniu lub dostępu do nich, wykorzystywania ograniczonych danych do wyboru reklam, tworzenia profili związanych z personalizacją reklam, wykorzystania profili do wyboru spersonalizowanych reklam, tworzenia profili z myślą o personalizacji treści, wykorzystywania profili w doborze spersonalizowanych treści, pomiaru wydajności reklam, pomiaru wydajności treści, poznawaniu odbiorców dzięki statystyce lub kombinacji danych z różnych źródeł, opracowywania i ulepszania usług, wykorzystywania ograniczonych danych do wyboru treści.


W ramach funkcji i funkcji specjalnych Wirtualna Polska może podejmować następujące działania:

  1. Dopasowanie i łączenie danych z innych źródeł
  2. Łączenie różnych urządzeń
  3. Identyfikacja urządzeń na podstawie informacji przesyłanych automatycznie
  4. Aktywne skanowanie charakterystyki urządzenia do celów identyfikacji

Cele przetwarzania Twoich danych przez Zaufanych Partnerów IAB oraz pozostałych Zaufanych Partnerów są następujące:

  1. Przechowywanie informacji na urządzeniu lub dostęp do nich
  2. Wykorzystywanie ograniczonych danych do wyboru reklam
  3. Tworzenie profili w celu spersonalizowanych reklam
  4. Wykorzystanie profili do wyboru spersonalizowanych reklam
  5. Tworzenie profili w celu personalizacji treści
  6. Wykorzystywanie profili w celu doboru spersonalizowanych treści
  7. Pomiar efektywności reklam
  8. Pomiar efektywności treści
  9. Rozumienie odbiorców dzięki statystyce lub kombinacji danych z różnych źródeł
  10. Rozwój i ulepszanie usług
  11. Wykorzystywanie ograniczonych danych do wyboru treści
  12. Zapewnienie bezpieczeństwa, zapobieganie oszustwom i naprawianie błędów
  13. Dostarczanie i prezentowanie reklam i treści
  14. Zapisanie decyzji dotyczących prywatności oraz informowanie o nich

W ramach funkcji i funkcji specjalnych nasi Zaufani Partnerzy IAB oraz pozostali Zaufani Partnerzy mogą podejmować następujące działania:

  1. Dopasowanie i łączenie danych z innych źródeł
  2. Łączenie różnych urządzeń
  3. Identyfikacja urządzeń na podstawie informacji przesyłanych automatycznie
  4. Aktywne skanowanie charakterystyki urządzenia do celów identyfikacji

Dla podjęcia powyższych działań nasi Zaufani Partnerzy IAB oraz pozostali Zaufani Partnerzy również potrzebują Twojej zgody, którą możesz udzielić poprzez kliknięcie w przycisk "AKCEPTUJĘ I PRZECHODZĘ DO SERWISU" lub podjąć decyzję w sprawie udzielenia zgody w ramach ustawień zaawansowanych.


Cele przetwarzania Twoich danych bez konieczności uzyskania Twojej zgody w oparciu o uzasadniony interes Wirtualnej Polski, Zaufanych Partnerów IAB oraz możliwość sprzeciwienia się takiemu przetwarzaniu znajdziesz w ustawieniach zaawansowanych.


Cele, cele specjalne, funkcje i funkcje specjalne przetwarzania szczegółowo opisujemy w ustawieniach zaawansowanych.


Serwisy partnerów e-commerce, z których możemy przetwarzać Twoje dane osobowe na podstawie udzielonej przez Ciebie zgody znajdziesz tutaj.


Zgoda jest dobrowolna i możesz ją w dowolnym momencie wycofać wywołując ponownie okno z ustawieniami poprzez kliknięcie w link "Ustawienia prywatności" znajdujący się w stopce każdego serwisu.


Pamiętaj, że udzielając zgody Twoje dane będą mogły być przekazywane do naszych Zaufanych Partnerów z państw trzecich tj. z państw spoza Europejskiego Obszaru Gospodarczego.


Masz prawo żądania dostępu, sprostowania, usunięcia, ograniczenia, przeniesienia przetwarzania danych, złożenia sprzeciwu, złożenia skargi do organu nadzorczego na zasadach określonych w polityce prywatności.


Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień Twojej przeglądarki oznacza, że pliki cookies będą umieszczane w Twoim urządzeniu końcowym. W celu zmiany ustawień prywatności możesz kliknąć w link Ustawienia zaawansowane lub "Ustawienia prywatności" znajdujący się w stopce każdego serwisu w ramach których będziesz mógł udzielić, odwołać zgodę lub w inny sposób zarządzać swoimi wyborami. Szczegółowe informacje na temat przetwarzania Twoich danych osobowych znajdziesz w polityce prywatności.

Epigenetyka - czym jest? Jaki mamy wpływ na nasze geny?

Avatar placeholder
07.05.2021 13:44
Matka i córka
Matka i córka (GettyImages)

Czym jest epigenetyka? Czy mamy jakikolwiek wpływ na nasze geny? Czy geny możemy dokarmiać? Czy możemy liczyć, ze wkrótce powstaną cudowne leki na choroby genetyczne? Na te i inne pytania odpowiada dr n med. Ewa Wietrak, Dyrektor ds. Badań i Rozwoju NutroPharma.

Anna Krzyżanowska, WP abcZdrowie: Czym zajmuje się epigenetyka?

Dr n med. Ewa Wietrak: Epigenetyka zajmuje się zmianami ekspresji (czyli odczytywania) genów niewynikającymi bezpośrednio z mutacji sekwencji DNA. Mówiąc prościej – nauka ta bada wszelkie czynniki pozagenowe, które mają wpływ na to, jak informacja zawarta w genie jest odczytywana. Genetykę i epigenetykę porównać można do komputera – nasz niezmienny kod DNA to hardware, sprzęt komputerowy, epigenetyka zaś to software, od którego zależy, które geny są wykorzystywane i w jaki sposób, a które z nich pozostaną w uśpieniu.

Tradycyjne podejście do tematu dziedziczenia opiera się w dużym uproszczeniu na twierdzeniu, że rodzimy się z pełnym kompletnym zestawem genów i to, jak wyglądamy albo na co chorujemy, nie zależy od nas, ale od naszych przodków. Epigenetyka temu zaprzecza?

Zobacz film: "#dziejesienazywo: Dlaczego warto robić screening?"

Dziś mówimy, że za funkcjonowanie naszego organizmu tylko w około 20 proc. odpowiadają same geny, 80 proc. to wpływ środowiska zewnętrznego. Epigenetycy starają się odkryć, które czynniki zewnętrzne mają największy wpływ na człowieka – co powoduje, że niektóre geny pozostają nieaktywne, a inne są uwypuklone.

Dobrze obrazuje to przykład bliźniąt jednojajowych, które na starcie mają identyczne DNA, jednak to, w jaki sposób się odżywiają i w jakim środowisku żyją, ma ogromny wpływ na ekspresję ich genów i powoduje, że w późniejszym wieku może się ona znacząco różnić, a zatem warunkować na przykład to, że jedno z bliźniąt zachoruje na nowotwór a drugie nie. Bliźnięta jednojajowe są identyczne genetycznie, ale nie epigenetycznie - mogą zatem mieć odmienny fenotyp, mogą być podatne na inne choroby, różnić się charakterem czy budową ciała.

Badaniem wpływu odżywiania na ekspresję genów zajmuje się nutrigenomika, stosunkowo nowa, ale bardzo ciekawa gałąź epigenetyki, która udowadnia, że to, co jemy, oprócz dostarczenia nam wartości odżywczych, wpływa na funkcjonowanie naszego organizmu na poziomie genetycznym.

Czyli – jesteśmy tym, co jemy?

Powiedziałabym raczej – jesteśmy tym, co jedli nasi rodzice, a nawet ich dziadkowie. Dziecko powstaje z połączenia pojedynczych nici DNA pochodzących od matki i ojca i to jest fakt. Niemniej, już na bardzo wczesnych etapach rozwoju zarodka, mamy do czynienia z procesem kompletnego czyszczenia genomu ze znaczników epigenetycznych, a następnie ustawienia ich na nowo.

To właśnie ten etap jest najbardziej newralgiczny i ma dalekosiężne skutki dla dalszego rozwoju płodu, a nawet funkcjonowania człowieka w wieku dorosłym. Dlatego przygotowując się do ciąży bardzo ważne jest, żeby dostarczyć mu jak największą ilość tych dobrych składników, które długofalowo wpłyną na jego zdrowie.

O jakie składniki chodzi?

Znaczniki epigenetyczne modulujące ekspresję dostarczane są z pożywieniem. W diecie przyszłej mamy powinny się znaleźć produkty takie jak jaja i rośliny zielone, zawierające kwas foliowy, lub jeszcze lepiej – jego aktywowaną (metylowaną) wersję, witaminy z grupy B, nienasycone kwasy tłuszczowe i cholina. Ta ostatnia uznawana jest przez epigenetyków za "magiczną cząsteczkę", ponieważ zawiera aż trzy tzw. reszty metylowe, które, przyłączając się do konkretnych genów, dezaktywują je, wzmacniając tym samym siłę innych.

Cholina obniża u matki poziom kortyzolu, czyli hormonu stresu, a to z kolei ma wpływ na zmniejszenie ryzyka występowania u dziecka chorób układu krążenia i nadciśnienia w dorosłym życiu. Ostatnio pojawił się również nowy ważny trop w badaniach epigenetycznych – publikacja wskazująca na związek zaburzeń metabolizmu choliny z podziałem komórek zarodka na bardzo początkowym etapie embriogenezy, co z kolei może być powiązane z występowaniem u dziecka zespołu Downa.

Czy możemy "karmić" geny dziecka tylko na etapie ciąży?

Nie, równie ważnym etapem jest czas karmienia piersią. Okres ciąży i karmienia piersią to okres tzw. okna plastyczności genomu dziecka, kiedy istnieje o wiele większa możliwość wpłynięcia na jego garnitur genowy właśnie poprzez właściwe odżywianie. Okres ten nazwać można programowaniem żywieniowym zdrowia, trwającym przez 1000 pierwszych dni życia.

Powszechnie wiadomo, że mleko matki jest nie do zastąpienia, odżywia i dostarcza dziecku wszystkich niezbędnych składników. Ale okazuje się, że zawiera ono również składniki o właściwościach epigenetycznych, co ma ogromny wpływ na zdrowie i życie dziecka, na funkcjonowanie jego narządów, na możliwość wystąpienia lub niewystąpienia w jego dorosłym życiu poważnych chorób.

Co więcej - mleko kobiece ma taką epigenetyczną moc, że może też zmieniać epigenom samej matki – im kobieta dłużej karmi piersią, tym więcej jej organizm wytwarza tych składników, które ''blokują'' w jej genach m.in. wystąpienie otyłości czy nowotowrzenia.

Czy to oznacza, że my, dorośli ludzie, możemy również wpływać na nasze geny?

Niestety dowodów na to, że w dorosłym życiu możemy sami wpłynąć na nasze geny i ich odczytywanie, jest zdecydowanie mniej. Plastyczność samego genomu również się zmienia i nie jest on już tak podatny na zmiany, jak na etapie pierwszych podziałów komórkowych.

Nie umiemy skutecznie "wyłączyć'' tego czy innego genu, badania pokazują już pewne zależności, choć sam ich mechanizm nie jest jeszcze do końca poznany. Przykładem może być tu wapń – wiemy, że jego spożycie zmniejsza ryzyko wystąpienia raka jelita grubego, ale nie wiemy jeszcze, czy zmienia on ekspresję genów odpowiedzialnych za nowotworzenie. Myślę, że na tego typu dowody musimy jeszcze poczekać.

Istnieją za to badania z pogranicza epigenetyki i biochemii, dotyczące np. modnych ostatnio sirtuin (dieta sirtfood), które opóźniają procesy starzenia i wspomagają redukcję tkanki tłuszczowej, czy też związków zawartych w gorzkiej czekoladzie lub czerwonym winie, działających na wydłużanie telomerów (struktur ochronnych na końcu chromosomów), co ma bezpośredni wpływ na długość życia komórki.

Zaawansowany wiek wiąże się z naturalnie postępującymi procesami neurodegeneracyjnymi, niemniej młodsze osoby także mogą borykać się z procesem demielinizacji, migrenami oraz innymi zmianami wpływającymi negatywnie na prawidłowe funkcjonowanie pamięci i przewodzenie impulsów nerwowych.

Głównymi czynnikami osłabienia pracy i funkcji mózgu są oprócz stresu oksydacyjnego, wysokiego poziomu homocysteiny, także mutacje oraz zmiany na poziomie metylacji genomu.

Inne badania wskazują na to, że osoby z chorobą Alzheimera mają niższy poziom metylacji genów, które mają negatywny wpływ na funkcje pamięci, zatem zwiększenie w diecie podaży choliny, folianów i witamin z grupy B może być jedną z lepszych praktyk wczesnego zapobiegania niekorzystnym zmianom w funkcjonowaniu mózgu oraz ekspresji genów odpowiedzialnych za jego prawidłowe działanie.

Warto jednak zwrócić uwagę na jeszcze inną kwestię – jeśli mamy w planach dziecko, powinniśmy dużo wcześniej zacząć się przygotowywać i dbać o to, co chcemy przekazać mu w genach. Dotyczy to w równej mierze i kobiet, i mężczyzn.

Badania pokazują, że w ostatnich latach, z powodu niehigienicznego trybu życia, jakość nasienia młodych mężczyzn drastycznie się pogorszyła, zwiększyła się w nim ilość tak zwanych wolnych rodników tlenowych, które odpowiadają za niestabilność materiału genetycznego w plemnikach i, w późniejszym etapie, możliwość wystąpienia u dziecka groźnych chorób. Popularne hasła propagujące zdrowy tryb życia, sport czy prawidłowe odżywianie, są więc wciąż aktualne, a nawet kluczowe również z punktu widzenia epigenetyki.

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.

Oceń jakość naszego artykułu: Twoja opinia pozwala nam tworzyć lepsze treści.
12345
Polecane dla Ciebie
Pomocni lekarze