Mania - przyczyny, objawy, leczenie. Czym jest epizod maniakalny

Mania to rodzaj zaburzeń nastroju. Objawia się zwykle wzmożonym nastrojem i zwiększoną aktywnością psychofizyczną. Na zespół maniakalny składać się będzie nie tylko podwyższony nastrój, ale także zaburzenia napędu psychoruchowego (podniecenie maniakalne), zaburzenia emocji (dysforia) oraz zaburzenia niektórych procesów fizjologicznych, metabolicznych oraz rytmów biologicznych.

Pierwszy napad manii pojawia się najczęściej pomiędzy 15. a 30. rokiem życia, ale może również wystąpić w każdym okresie życia, począwszy od późnego dzieciństwa, a skończywszy na siódmej lub ósmej dekadzie.

Rodzaje manii

Wyróżnia się 3 podstawowe rodzaje zaburzeń maniakalnych. Są to:

• hipomania – mania o mniejszym nasileniu, bez urojeń i omamów. Zmiany nastroju są zbyt długotrwałe, by uznać je za przejaw cyklotymii. Przez co najmniej kilka dni utrzymuje się łagodnie podniesiony nastrój, zwiększona energia i aktywność oraz wyraźnie dobre samopoczucie. Chory odczuwa większą potrzebę kontaktów społecznych, jest gadatliwy, chętnie spoufala się z ludźmi i wykazuje się ogromną dobrodusznością. Pojawia się także zmniejszona potrzeba snu, a czasem zachowania prostackie, ale funkcjonowanie jednostki nie zaburza w sposób poważny pracy ani relacji społecznych
• mania bez objawów psychotycznych – epizod utrzymuje się co najmniej tydzień, uniemożliwiając wykonywanie codziennej pracy i zaburzając aktywność w środowisku. Tok myśli jest porozrywany, nastrój nieadekwatny do sytuacji. Pojawiają się: jowialność, niekontrolowane podniecenie, wzmożona energia, nadmierna aktywność, słowotok, brak snu (hiposomnia), zniesienie zahamowań, znaczne roztargnienie, zaburzenia koncentracji uwagi, zawyżona samoocena, oceny wielkościowe, zaburzenia percepcji, bezkrytyczny optymizm, ekstrawaganckie wyczyny, zalotność, krotochwilność, drażliwość i podejrzliwość;
• mania z objawami psychotycznymi – epizod należy różnicować ze schizofrenią. Pojawiają się: drażliwość, podejrzliwość, urojenia wielkościowe lub posłannictwa religijnego, urojenia prześladowcze, gonitwa myśli i słowotok, zachowania agresywne, a nawet przemoc, samozaniedbanie, słyszenie głosów.

Tak naprawdę etiologia zaburzeń maniakalnych nie jest do końca znana. Uznaje się, że epizod maniakalny pojawia się wskutek wzrostu produkcji serotoniny i noradrenaliny.

Czasami nastrój euforyczny mogą indukować narkotyki (np. amfetamina, kokaina, psychodeliki) albo niektóre leki (np. leki cholinolityczne). Ponadto, wzmożony nastrój towarzyszy wielu stanom organicznym, np. w otępieniu, zatruciu alkoholowym, guzach mózgu. Do rozwoju manii mogą przyczynić się także niektóre choroby somatyczne, jak: nadczynność tarczycy, pelagra, padaczka skroniowa czy zespół Cushinga.

Ponadto wyróżnia się 3 grupy czynników:

• przyczyny psychologiczne (etiologia reaktywna)
• przyczyny somatyczne (pierwotne choroby, leki i zmiany naczyniowe, choroby organiczne ośrodkowego układu nerwowego)
• przyczyny endogenne

Objawy manii

Zespół maniakalny obejmuje zaburzenia czterech sfer funkcjonowania człowieka: zaburzenia nastroju (podwyższony nastrój), zaburzenia napędu psychoruchowego (pobudzenie ruchowe, podniecenie maniakalne), zaburzenia emocji (dysforia) oraz zaburzenia niektórych procesów fizjologicznych, metabolicznych i rytmów biologicznych. Epizod maniakalny charakteryzuje się wystąpieniem takich objawów, jak:

• wzrost aktywności psychoruchowej, ekspansja, podniecenie,
• podniesiony nastrój, zwykle w postaci irytacji, a nawet gniewu, agresji słownej i dysforii
• zawyżona samoocena, przekonania wielkościowe, zmniejszenie samokrytycyzmu
• gonitwa myśli, przymus mówienia, słowotok
• obniżona potrzeba snu lub całkowity jego brak
• trudności w koncentracji uwagi
• beztroska, skłonność do żartów, euforia, optymizm, uczucie permanentnego szczęścia i zadowolenia z siebie
• brak reakcji na przykre wydarzenia, przekonanie o nieograniczonych możliwościach,
• nadaktywność, nadmiar energii, odhamowanie seksualne
• nadmierne angażowanie się w przyjemności, które niosą potencjalnie ryzyko niemiłych konsekwencji, np. robienie wielkich zakupów, nie licząc się z kosztami, seks z różnymi partnerami, lekkomyślne inwestowanie w nowe przedsięwzięcia biznesowe
• zachowania prowokacyjne, agresywne, zaczepne

Aby postawić diagnozę epizodu maniakalnego, okres ekspansji i nadmiernie podniesiony nastrój lub irytacja muszą trwać co najmniej tydzień lub/i wymagać hospitalizacji chorego. Ponadto zaburzenia nastroju powinny być na tyle nasilone, by powodować znaczące zakłócenia funkcjonowania zawodowego, społecznego lub w kontaktach międzyludzkich. Osoba w manii może być groźna dla siebie lub innych także ze względu na obecność objawów psychotycznych (omamów i urojeń). Objawy maniakalne nie mogą być skutkiem zażycia psychoaktywnych (np. narkotyków lub leków) ani wynikiem innej choroby somatycznej (np. niedoczynności tarczycy) – to wyklucza możliwość diagnozy epizodu maniakalnego.

Leczenie manii

Mocno nasilone epizody maniakalne wymagają hospitalizacji, gdyż zaburzenie afektywne powoduje zwykle znaczące zakłócenia funkcjonowania zawodowego, społecznego lub w relacjach z ludźmi. Pacjent, u którego pojawiają się objawy psychotyczne, może być niebezpieczny dla siebie i innych. Leczenie manii polega na stosowaniu leków stabilizujących nastrój oraz leków przeciwpsychotycznych, np. soli litu, neuroleptyków. By opanować podniecenie, podaje się leki uspokajające i wyciszające, leki przeciwlękowe, np. pochodne benzodiazepiny.