Fenotyp – definicja, czym różni się od genotypu, przykłady
Z pewnością wiele osób zapytanych o to czym jest fenotyp miało by problem z udzieleniem poprawnej odpowiedzi. Definicja pojęcia Fenotyp jest typowo biologiczna i obejmuje dziedziczne cechy organizmu, które można zaobserwować i zmierzyć. W poniższym artykule postaramy się wyjaśnić czym jest fenotyp oraz podać konkretne przykłady jego wykorzystania.
1. Co to jest fenotyp
Fenotyp to uwarunkowany zestaw cech organizmu, które można zaobserwować i skategoryzować. Słowo "fenotyp" pochodzi z greki i jest połączeniem słów: phaínomai co oznacza „pojawiam się” oraz słowa týpos co oznacza „wzór, norma”. W definicji biologicznej fenotyp jest to zewnętrzny przejaw aktywności genów, które możemy dostrzec i je opisać. Tak więc najprościej można fenotyp określić jako wygląd zewnętrzny organizmu. Należy przy tym pamiętać, że fenotyp jest zespołem wszystkich cech organizmu, jakie możemy zobaczyć, przykładami są: morfologia, płodność, budowa fizyczna, sposób zachowania, czy zachodzące w organizmie przemiany. Fenotyp kształtowany jest więc przez geny oraz czynniki środowiskowe. Do czynników środowiskowych można zaliczyć takie elementy jak: jakość oraz ilość pożywienia, klimat, zagrożenie ze strony innych osobników, stopień zanieczyszczenia powietrza, narażenie na stres. U ludzi cechy fenotypowe to: wzrost, kolor włosów, kolor oczu, grupa krwi, sylwetka, temperament, waga, skłonność do chorób. U człowieka zmiany fenotypowe nie następują tak szybko jak u innych organizmów jednak to one sprawiają, że kazdy jest wyjątkowy.
2. Czym fenotyp różni się od genotypu
Różnica pomiędzy genotypem i fenotypem polega na tym, że genotyp to zespół wszystkich genów organizmu. I to właśnie te geny wpływają na fenotyp, czyli właściwości fizyczne organizmów. Genotyp jest więc – w wielkim uproszczeniu – pojęciem szerszym.
Jak widać fenotyp zależy od genotypu, gdyż zestaw genów organizmu wpływa na jego wygląd zewnętrzny oraz cechy charakteru. Czynniki środowiskowe mogą doprowadzić do zmiany cechy zewnętrznej oraz charakterologicznej. Tak więc genotyp i fenotyp sprawiają, że każdy organizm żywy jest indywidualny i niepowtarzalny.
W przypadku kiedy z tego samego genotypu powstają różne rodzaje mówi się wówczas o plastyczności fenotypowej. W jej wyniku możliwe są dwa scenariusze. Pierwszy z nich zakłada, że dwa organizmy zupełnie różne pod względem fenotypu, mają bardzo podobne genotypy. Drugi zaś dopuszcza możliwość kiedy dwa organizmy bardzo podobne fenotypowo, mogą mieć całkiem różne genotypy.
Wspomniana plastyczność fenotypowa jest podstawowym mechanizmem adaptacji organizmu do środowiska w którym żyje. W jej wyniku może dojść do wytworzenia kilku odmiennych fenotypów na bazie jednego genotypu.
3. Jakie są przykłady fenotypów
Przykłady fenotypu występujące w przyrodzie możemy zaobserwować na kilku przykładach. Zacznijmy od psów. Rasy psów mają wspólny genotyp, jednak różnią się one diametralnie pod kątem fenotypu. Wygląd zewnętrzny psów i inne cechy fenotypowe są bardzo odmienne, choć możemy mówić o zbliżonym genotypie. I odwrotnie – psy o bardzo podobnych cechach zewnętrznych, np. identycznym kolorze sierści, mogą być genotypowo odmienne.
Innym przykładem plastyczności fenotypowej jest kształtowanie się cech u rodzeństwa. Bracia i siostry, ponieważ pochodzą od tych samych rodziców, mają podobne geny, lecz mogą wykazywać zupełnie różne fenotypy – choć podobieństwo jest widoczne (np. w rysach twarzy), mogą się oni różnić kolorem włosów, wzrostem, budową ciała, tendencją do przybierania na wadze, stopniem owłosienia itd. Najpewniej będą też różnili się pod względem osobowości.
Ciekawym przypadkiem są natomiast bliźnięta jednojajowe, które posiadają taki sam genotyp, ale ich fenotyp może pozostać jedynie podobny lub zmodyfikowany przez warunki środowiskowe.
Z kolei rośliny muszą dostosować się do panujących warunków, na przykład mogą być zdolne do ograniczonych ruchów, mogą mieć inną budowę liści albo inaczej reagować obronnie na roślinożerców lub przybierać inne kształty w zależności od panujących warunków atmosferycznych.
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.