Fuga dysocjacyjna – przyczyny, objawy, rozpoznanie i leczenie

Fuga dysocjacyjna jest rodzajem dysocjacyjnego zaburzenia nerwicowego. Polega ono na nagłej ucieczce od dotychczasowego życia: z miejsca zamieszkania, pracy, od rodziny. Osoby w stanie fugi mają całkowitą amnezję wsteczną. Epizod trwa zazwyczaj od kilku godzin do nawet kilku tygodni. Co warto wiedzieć?

1. Co to jest fuga dysocjacyjna?

Fuga dysocjacyjna (ang. dissociative fugue, fugue state) nazywana również ucieczką histeryczną to rodzaj dysocjacyjnego zaburzenia nerwicowego. Polega na ucieczce z dotychczasowej sytuacji. Jej istotą jest utrata kontroli nad własną tożsamością oraz pamięcią wskutek przeżycia długotrwałego konfliktu emocjonalnego lub silnego urazu psychicznego. To jeden ze skrajnych mechanizmów obronnego psychiki.

Termin fuga pochodzi z języka łacińskiego i oznacza ucieczkę. W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 fuga dysocjacyjna otrzymała kod F44.1.

Zobacz film: "Polacy żyją aż 7 lat krócej niż Szwedzi"

Fuga jest zjawiskiem dość rzadkim, nie do końca zgłębionym, a i intrygującym. Jej temat podejmują nie tylko naukowcy, ale i artyści. Kwestię przybliża na przykład film Agnieszki Smoczyńskiej pt. „Fuga".

2. Przyczyny fugi dysocjacyjnej

Objawy fugi dysocjacyjnej obserwuje się u osób, które są narażone na bardzo silny stres, przekraczający możliwości adaptacyjne bądź przeżywają problemy emocjonalne, z którymi przez dłuży czas nie mogą sobie dać rady.

Do najczęstszych przyczyn fugi dysocjacyjnej zalicza się:

• bycie ofiarą gwałtu lub innego rodzaju przemocy seksualnej,
• bycie uczestnikiem poważnego wypadku komunikacyjnym
• bycie świadkiem śmierci bliskich osób,
• przeżycie tortur psychicznych lub fizycznych,
• doświadczenie wojny,
• bycie świadkiem śmierci ludzi podczas katastrofy naturalnej lub ataku terrorystycznego,
• śmierć dziecka.

Czynniki ryzyka, które znacząco wpływają na pojawienie się fugi dysocjacyjnej to:

• zaburzenia osobowości,
• zaburzenia dysocjacyjne w przeszłości,
• nadużywanie środków psychoaktywnych, także alkoholu i narkotyków,
• uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego,
• traumatyczne przeżycia w przeszłości,
• pochodzenie z rodziny dysfunkcyjnej,
• predyspozycje genetyczne.

3. Objawy fugi dysocjacyjnej

Fuga dysocjacyjna może się pojawić, gdy stres związany z daną sytuacją lub wydarzeniem jest tak duży, że nie sposób sobie z nim poradzić. Jej objawem jest ucieczka z dotychczasowej sytuacji. W dużym uproszczeniu to zmiana osobowości wskutek traumatycznych przeżyć.

Charakterystyczna dla zaburzenia jest spontaniczna, niezaplanowaną podróż. Epizod fugi dysocjacyjnej trwa najczęściej od kilku godzin do nawet kilku tygodni. W skrajnych przypadkach może utrzymywać się przez kilka miesięcy. To dlatego długotrwała fuga może objawiać się zmianą miejsca zamieszkania, pracy zawodowej czy daleką podróżą.

Nagła utrata pamięci i własnej tożsamości, a także niespodziewane oraz niewytłumaczalne opuszczenie swojego miejsca zamieszkania lub pracy czasem ma poważne konsekwencje. Może się zdarzyć, że osoba w stanie fugi nie tylko zmienia tożsamość i miejsce zamieszkania, ale i zakłada nową rodzinę.

Ponieważ chorzy mają zdolność reagowania na różne bodźce i sytuacje, zaburzenie rzadko jest dostrzegane przez innych. Zachowanie osoby w stanie fugi oraz jej wypowiedzi są logiczne i nie wzbudzają podejrzeń otoczenia. Ona sama również nie zdaje sobie sprawy z tego, że coś jej dolega.

Fuga dysocjacyjna cechuje się amnezją dotyczącą wcześniejszego życia, dlatego chorzy sprawiają wrażenie nieświadomych własnej przeszłości. Oznacza to, że osoba chora może nie pamiętać jak się nazywa, gdzie mieszka i ile ma lat, nie rozpoznałaby na ulicy ludzi, których kocha. Nie wie, kim jest.

Powrót pamięci następuje zwykle samoistnie, a okres fugi objęty zostaje amnezją. Po powrocie do pierwotnej tożsamości pacjenci nie potrafią przypomnieć sobie okresu fugi. W momencie jej ustąpienia odczuwają lęk, ale także gniew i wstyd.

4. Rozpoznanie i leczenie

Fuga dysocjacyjna powinna być rozpoznawana po wykluczeniu schorzeń somatycznych oraz chorób psychicznych, na przykład schizofrenii czy atypowej depresji.

Pojawienie się bądź utrzymywanie fugi dysocjacyjnej jest wskazaniem do psychoterapii. Podczas spotkań ze specjalistą osoba chora otrzymuje pomoc i wsparcie, co ma umożliwić jej uporanie się z traumatycznymi doświadczeniami, które mogły wpłynąć na wystąpienie zaburzenia dysocjacyjnego. W niektórych przypadkach wskazane jest leczenie farmakologiczne.

Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.