Mikrobiota jelitowa – funkcje, zaburzenia i badanie
Mikrobiota jelitowa to specyficzny dla każdego człowieka zbiór drobnoustrojów, głównie bakterii, ale również grzybów, wirusów, archeowców i eukariota, zasiedlających dolny odcinek przewodu pokarmowego. Jakie pełni funkcje? Jak o nią dbać i co robić, gdy pojawia się dysbioza?
1. Co to jest mikrobiota jelitowa?
Mikrobiota jelitowa to ogół mikroorganizmów w obrębie przewodu pokarmowego: wszystkich bakterii, archeonów, eukariontów i wirusów. Inne pojęcia, jakie pojawiają się w tym kontekście, to mikroflora (dawne określenie, które nie powinno być stosowane) i mikrobiom (zbiór genomów drobnoustrojów zasiedlających organizm człowieka).
Do głównych przedstawicieli mikroflory przewodu pokarmowego należą Firmicutes i Bacteroidetes, w mniejszym stopniu Proteobacteria, Actinobacteria i Fusobacteria. Mikrobiota jelitowa nie jest jednak statyczna. To układ dynamiczny. Oznacza to, że odpowiada na zmieniające się warunki i bodźce zewnętrzne. Dostosowuje swój skład i funkcjonowanie do sytuacji ustroju.
Mikrobiota jelitowa zaczyna kształtować się już podczas narodzin dziecka. W dużej mierze zależy od sposobu zakończenia ciąży. Gdy dziecko pokonuje kanał rodny podczas porodu naturalnego, zostaje zasiedlona mikrobiota matki. Tym samym cesarskie cięcie wpływa na nieprawidłową kolonizację mikrobioty jelitowej dziecka.
2. Funkcje mikrobioty jelitowej
Mikrobiota jelitowa jest bardzo ważna dla utrzymania zdrowia. Pełni wiele funkcji, a mikroorganizmy zasiedlające przewód pokarmowy mają istotny wpływ na ich podstawowe procesy fizjologiczne. Zasiedlenie przewodu pokarmowego przez drobnoustroje ma związek z wytwarzaniem przez nie specyficznych metabolitów, które wpływają na funkcjonowanie układu pokarmowego, nerwowego czy immunologicznego.
Podstawową funkcją mikrobioty jelitowej jest metabolizowanie substancji z pożywienia (białek, węglowodanów, tłuszczów). Ale to nie wszystko, ponieważ również:
- zwiększa wchłanianie składników mineralnych, wspiera wytwarzanie witamin K i z grupy B,
- stymuluje dojrzewanie i pracę układu odpornościowego, zapobieganiu kolonizacji jelita przez bakterie chorobotwórcze,
- inaktywuje toksyny powstające w jelitach, wycisza procesy zapalne w jelicie,
- chroni przed rozwojem nowotworów,
- bierze udział w procesach metabolicznych (cholesterolu, bilirubiny).
3. Przyczyny zaburzenia mikrobioty jelitowej
Niezakłócone funkcjonowanie mikrobioty i organizmu jest warunkowane niezaburzonym składem ilościowym i jakościowym drobnoustrojów. Gdy brak równowagi mikrobiologicznej w jelicie, pojawia się dysbioza jelitowa.
Co niszczy florę bakteryjną jelit? Nie bez znaczenia są predyspozycje genetyczne oraz inne czynniki, takie jak:
- nieprawidłowa dieta,
- wiek,
- choroby przewlekłe, przewlekły stan zapalny,
- przewlekły stres,
- zakażenia,
- niektóre leki, na przykład antybiotyki.
4. Badanie mikrobioty jelitowej
W celu stwierdzenia dysbiozy jelitowej warto wykonać test kału. Badania mikroflory jelitowej polegają na ocenie obecności w próbce wybranych bakterii i grzybów, takich jak bakterie probiotyczne, bakterie stymulujące odporność czy mikroflora potencjalnie chorobotwórcza.
Gdy badanie potwierdza dysbiozę, a udostępnia raport z zaleceniami, mikrobiotę jelitową można wesprzeć w sposób celowany: tak dobrać składniki diety, probiotyki i prebiotyki, by uzupełnić niedobory konkretnych grup mikroorganizmów lub zahamować ich przerost. U jednych pacjentów obniżony może być bowiem na przykład poziom Lactobacillus, u innych Bifidobacterium czy Enterococcus.
5. Jak poprawić florę bakteryjną jelit?
Zarówno gdy dojdzie do dysbiozy jelitowej, jak i w celu jej zapobiegania, ważne jest dbanie o równowagę mikrobiologiczną w jelicie. Najbardziej skutecznym narzędziem jest odpowiednia dieta, ale i dostarczanie probiotyków (to dobre bakterie jelitowe).
Właściwemu składowi mikrobioty jelitowej sprzyja dieta przeciwzapalna, bogata w żywność o właściwościach prebiotycznych, zawierająca prozdrowotne bakterie i drożdże oraz substancje przeciwutleniające. Kluczowe znaczenie mają warzywa, zwłaszcza fermentowane, ale także owoce oraz naturalne oleje roślinne tłoczone na zimno – oliwa z oliwek, olej lniany, olej z wiesiołka.
Bardzo ważny jest również higieniczny tryb życia:
- zrezygnowanie ze spożycia produktów przetworzonych, żywności typu fast food, napojów gazowanych, słonych przekąsek i słodyczy,
- codzienna aktywność fizyczna,
- optymalna ilość godzin snu, który zapewnia odpoczynek i regenerację,
- wyeliminowanie przewlekłego stresu,
- wygospodarowanie czasu na odpoczynek.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.