Gorączka okopowa – przyczyny, objawy i leczenie
Gorączka okopowa, inaczej gorączka pięciodniowa, to choroba zakaźna wywoływana przez bakterie z gatunku Bartonella quintana. Patogeny są roznoszone przez wesz ludzką. Choroba charakteryzuje się nawracającą gorączką, trwającą za każdym razem około pięciu dni. Co warto wiedzieć?
1. Co to jest gorączka okopowa?
Gorączka okopowa jest wywołana przez bakterię Bartonella quintana. Po raz pierwszy opisano ją podczas I wojny światowej. Wówczas zapadł na nią milion żołnierzy walczących na frontach Europy Zachodniej i Wschodniej. Obecnie najczęściej spotyka się ją u osób bezdomnych.
Inne nazwy gorączki okopowej (ang. trench fever) to:
- gorączka pięciodniowa (łac. febris quintana), z uwagi na nawracającą gorączką, trwającą za każdym razem około pięciu dni,
- gorączka bolesnych goleni (ang. shin bone fever), w związku z jednym z objawów choroby, to jest bólami kończyn dolnych,
- gorączka wołyńska (Wołyń to kraina historyczna na Ukrainie),
- gorączka Mozy (Mroza to rzeka we Francji),
- choroba Hisa-Wernera (od nazwisk odkrywców zespołu: Wilhelma Hisa Jr. i Heinricha Wernera),
- miejska gorączka okopowa (ang. urban trench fever). Nazwa nawiązuje do pojawiania się jej wśród bezdomnych w amerykańskich metropoliach.
2. Przyczyny gorączki okopowej
Czynnikami ryzyka, związanymi z zakażeniem bakterią Bartonella quintana i zachorowaniem na gorączkę okopową, są złe warunki socjoekonomiczne i higieniczne oraz alkoholizm. Ma to związek z tym, że głównym wektorem przenoszącym zakażenie na człowieka jest wesz. Źródłem zakażenia mogą być również hipotetycznie kleszcze z rodzaju Ixodes oraz pchły. To dlatego najważniejszym sposobem zapobiegania chorobie jest dbałość o higienę osobistą oraz zwalczanie wszawicy.
Dla Bartonella quintana typowym wektorem jest wesz ludzka (Pediculus humanus corporis). To powszechnie występujący owad, który przy niedostatecznych warunkach sanitarnych łatwo przenosi się z człowieka na człowieka.
3. Objawy gorączki pięciodniowej
Bakterie wywołujące gorączkę okopową przenikają do krwi poprzez otarcia czy miejsca ukłuć, ale również bezpośrednio podczas żerowania na ciele gospodarza. Następnie patogeny obecne w odchodach wszy, przenikają do czerwonych krwinek oraz komórek śródbłonka naczyń. Okres inkubacji wynosi od 5 do 20 dni.
Pierwszym objawem bakteriemii są napady dreszczy poprzedzających gorączkę. Później choroba może mieć różny przebieg. Opisano cztery charakterystyczne typy:
- pojedynczy epizod gorączki. W najkrótszej formie pojedynczy atak gorączki kończy się po 4–5 dniach. Wirus obumiera, a chory wraca do pełnego zdrowia,
- krótki okres gorączki trwającej typowo poniżej tygodnia. Zwykle pacjent doświadcza kilku napadów gorączkowych, a każdy z nich trwa około 5 dni. Oznacza to, że epizody gorączki trwające około 5 dni są przeplatane okresami bezobjawowymi trwającymi również około 5 dni,
- przetrwała i wyniszczająca choroba gorączkowa, która trwa nawet dłużej niż miesiąc. Charakteryzuje się nieustępującą, podwyższoną temperaturą ciała przez kilka tygodni. Pojawiają się cyklicznie bóle głowy. Choroba jednak najczęściej mija samoczynnie, bez konsekwencji i powikłań,
- rzadko, ale zdarza się, że objawy gorączkowe w ogóle nie występują.
Gorączce pięciodniowej towarzyszą takie objawy jak:
- ból głowy,
- sztywność karku,
- światłowstręt, zapalenie spojówek,
- duszność,
- ból brzucha, nudności, wymioty, biegunka,
- bóle kończyn dolnych,
- plamista wysypka.
U wielu chorych stwierdza się bakteriemię, czyli obecność bakterii w krwi. Sporadycznie dochodzi do zapalenia wsierdzia. U nosicieli HIV pojawiają się nieswoiste objawy wycieńczenia, bóle ciała, utrata wagi.
4. Rozpoznanie i leczenie
Rozpoznanie gorączki okopowej najczęściej opiera się na badaniach serologicznych lub izolacji Bartonella quintana z krwi. Chorobę sugeruje obecność czynników sprzyjających zakażeniu w wywiadzie i typowy przebieg.
Rozpoznanie ostateczne można wykonać na podstawie posiewu metodą zmodyfikowaną, hodowli tkankowej patogenu, badań serologicznych, immunocytochemicznych lub wykorzystujących metody molekularne (głównie PCR).
Choroba najczęściej nie ma poważnych konsekwencji i nie zagraża życiu. W jej leczeniu stosuje się antybiotyki oraz leczenie objawowe. Przy wdrożeniu odpowiedniej antybiotykoterapii rokowanie u osób bez upośledzonej odporności jest zwykle pomyślne. Dobrą odpowiedź kliniczną uzyskano stosując antybiotyki z grupy makrolidów, tetracyklin oraz ryfampicyny.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.