Hemoroidy – charakterystyka, przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Żylaki odbytu określa się również terminami: hemoroidy, krwawnice i guzki krwawnicze. Występują u każdego człowieka jako anatomiczne struktury naczyniowe położone w kanale odbytu. Hemoroidy odbytu bywają jednak bardzo często przyczyną różnych objawów chorobowych, do których zalicza się: krwawienie z odbytu, świąd w odbycie, wypadanie guzków krwawniczych i ból związany z tworzeniem się w nich zakrzepów.

1. Charakterystyka hemoroidów

Hemoroidy powstają z poszerzonych splotów żył okołoodbytniczych. Guzki krwawnicze to poszerzone żyły odbytu lub odbytnicy. Hemoroidy są położone podśluzówkowo w dolnej części odbytnicy oraz w kanale odbytu. W zależności od ich umiejscowienia określa się je hemoroidami zewnętrznymi oraz hemoroidami wewnętrznymi. Oba rodzaje hemoroidów często współistnieją ze sobą. Wewnętrzne hemoroidy odbytu pokryte są błoną śluzową odbytnicy pozbawioną unerwienia bólowego.

Dlatego też rozwojowi tego typu hemoroidów rzadko towarzyszy ból. Hemoroidy zewnętrzne wywołane są przez pofałdowanie skóry w okolicach odbytu. Położone są pod błoną śluzową kanału odbytu zwaną anodermą. Hemoroidom zewnętrznym często towarzyszy ból.

Okołoodbytnicze fałdy skórne niekiedy rozpoznaje się jako zewnętrzne żylaki odbytu, a w rzeczywistości są one pozostałością po zakrzepach powstających z zewnętrznych hemoroidów odbytu lub następstwem rozciągnięcia i uszkodzenia skóry odbytu, związanym z wypadaniem guzków krwawniczych. Wewnętrzne i zewnętrzne hemoroidy są połączone wieloma żyłami. Krew z hemoroidów odbytu odpływa do żyły głównej dolnej.

Nie tylko na nogach - 5 miejsc, w których mogą pojawić się żylaki [6 zdjęć]

Żylaki powstają w wyniku nadmiernego poszerzenia żył. Najczęściej są wynikiem chorób związanych z układem...

zobacz galerię

Wewnętrzne żylaki odbytu można podzielić na IV stopnie zaawansowania - od tych widocznych jedynie w badaniu anoskopowym (I stopień), do tych najcięższych, tzw. hemoroidów nieodprowadzalnych (stopień IV). Hemoroidy ostatniego stopnia mają skłonność do obrzęków, przekrwienia, a nawet do martwicy.

2. Powikłania hemoroidów

Do najczęstszych powikłań hemoroidów należą:

• niedokrwistość (anemia) w wyniku niedoboru żelaza w przypadkach ze znacznym krwawieniem,
• zakrzepy w świetle żylaka powodujące silne dolegliwości bólowe,
• infekcje bakteryjne lub owrzodzenia guzka krwawniczego.

3. Przyczyny hemoroidów

Do podstawowych przyczyn wewnętrznych hemoroidów zalicza się: zaawansowany wiek, stosowanie środków przeczyszczających, biegunki, ciążę, seks analny, choroby wątroby, nadciśnienie wrotne, guzy miednicy, siedzący tryb życia, otyłość, dietę z małą ilością błonnika, częste parcie na stolec i zaparcia.

Najbardziej upowszechnione teorie powstawania hemoroidów:

• zanikanie utrzymującej hemoroidy w odpowiednim miejscu tkanki łącznej.
• wzrost napięcia lub przerost mięśnia zwieracza wewnętrznego odbytu powoduje rozwój objawowych hemoroidów. W trakcie parcia dochodzi do rozciągania splotów żylnych tworzących hemoroidy w obecności nierozciągliwego mięśnia zwieracza.
• obrzęk i zbyt duży napływ krwi do splotów żylnych, które odpowiadają za tworzenie żylaków wewnętrznych.

4. Pacjenci z hemoroidami

Pacjenci z hemoroidami najczęściej skarżą się na krwawienia w trakcie oddawania stolca, wypadanie żylaków, świąd odbytu. Również trudności w utrzymaniu higieny osobistej dokuczają chorym na hemoroidy. Krwawienie z odbytu u osób z hemoroidami występuje w czasie defekacji. Świeża, czerwona krew pojawia się na stolcu lub jest widoczna na papierze toaletowym. W niektórych wypadające z odbytu hemoroidy są przyczyną intensywnego krwawienia. Częstym objawem hemoroidów jest podrażnienie lub swędzenie odbytu i otaczającej go skóry.

Ból towarzyszący hemoroidom ma związek z zakrzepami powstającymi w żylakach. Zakrzep rozciąga błonę śluzową odbytnicy lub odbytu i wywołuje stan zapalny. Chory odczuwa przeszywający ból w odbycie. Stan ten może trwać od kilkunastu godzin do nawet kilku dni.

Niestety, symptomy te nie pozwalają na jednoznaczne postawienie diagnozy hemoroidów. Konieczne jest badanie proktologiczne, gdyż choroby takie jak: szczelina odbytu, kłykciny kończyste, wypadanie odbytnicy, rak odbytu, choroba Leśniewskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego charakteryzują się podobnymi objawami.

5. Diagnostyka

Rozpoznanie choroby rozpoczyna się od zebrania wywiadu z chorym. Lekarz wykonuje też podstawowe badanie odbytu (łac. per rectum). To, jak wcześnie hemoroidy zostaną rozpoznane, wpływa na sposób leczenia hemoroidów.

Aby ocenić stopień zaawansowania hemoroidów, wykonuje się badania endoskopowe. Należą do nich przede wszystkim:

• Anoskopia – wziernikowanie kanału odbytu i końcowego odcinka odbytnicy. To podstawowe badanie proktologiczne wykonywane, gdy zachodzi podejrzenie hemoroidów. Nie jest to badanie bolesne.
• Rektoskopia – wziernikowanie odbytnicy. Wykonuje się je u chorych obserwujących krwawienie z żylaków odbytu. Rektoskopia pozwala wykluczyć inne przyczyny krwawienia z odbytu ( np. rak odbytnicy). Badanie nie jest długie, trwa około 10-15 minut. Może wiązać się z nieprzyjemnym uczuciem w podbrzuszu.

• Sigmoidoskopia – wziernikowanie odbytnicy i esicy. To kolejne badanie, które pozwala wykluczyć przyczyny krwawienia niezwiązane z hemoroidami. Sigmoidoskopia trwa również około 10-15 minut..
• Kolonoskopia – badanie jelita grubego. Badanie to wykonuje się u chorych po 50. roku życia, którzy zgłaszają się z krwawieniami z odbytu. Badanie trwa od 30-45 minut. Chory odczuwa dosyć moce dolegliwości bólowe. Z tego powodu przy wykonaniu kolonospokii stosuje się coraz częściej krótkotrwałe znieczulenie ogólne.

6. Sposoby na hemoroidy

Istnieje wiele sposobów na hemoroidy. Głównie kuracja oparta jest na postępowaniu zachowawczym. Jeżeli to nie przynosi efektów, stosuje się małoinwazyjne chirurgiczne metody leczenia hemoroidów. Niekiedy, w najcięższych przypadkach, konieczne jest operacyjne leczenie hemoroidów.

Zachowawcze leczenia hemoroidów ma na celu zlikwidowanie przyczyn, które wpływają na pojawienie się choroby. Do przyczyn tych zaliczamy np. zaparcia, niewłaściwą dietę czy siedzący tryb życia. Postępowanie zachowawcze pozwala też wyeliminować symptomy takie jak krwawienie czy świąd.

Maści, czopki, żele, nasiadówki, środki zmiękczające stolec to preparaty proktologiczne, które stosuje się w postępowaniu zachowawczym. Działają przeciwzapalnie, przeciwbólowo, przeciwświądowo. Miejscowe preparaty proktologiczne stosuje się w czasie zaostrzenia objawów. Należy ich używać nie dłużej niż 7 do 10 dni.

W przypadku niepowodzenia opisanych powyżej sposobów na hemoroidy, konieczne może się okazać operacyjne leczenie hemoroidów. W przypadku takiego leczenia hemoroidów wykonywane są zabiegi chirurgiczne, takie jak: zaciśnięcie hemoroidów za pomocą specjalnych gumowych opasek zakładanych u ich podstawy, skleroterapia) (wstrzyknięcie do wnętrza hemoroidów substancji powodującej ich zarastanie), zabiegi kriochirurgiczne) (zamrożenie żylaków ciekłym azotem), koagulacja (wypalenie żylaków laserem lub promieniowaniem podczerwonym) oraz haemoroidektomia, czyli operacyjne wycięcie hemoroidów.