HPV - typy, mechanizmy zakażenia, profilaktyka, szczepienia
HPV, czyli wirus brodawczaka ludzkiego (Human Papillomavirus) jest jedną z przyczyn zachorowania na raka szyjki macicy. Wirus występuje powszechnie, jednak zakażenia następuje głównie podczas współżycia seksulanego, zarówno genitalno-genitalnego, jak i analno-genitalnego czy oralno-genitalnego.
Istnieje około 100 typów tego wirusa, z których część powoduje łagodne zmiany w postaci brodawek na skórze (kurzajki, brodawki stóp) oraz kłykcin kończystych, czyli kalafiorowatych guzków na narządach płciowych i w okolicach odbytu. Zdecydowanie najniebezpieczniejsze są jednak te, które wywołują nowotwory szyjki macicy.
1. HPV - typy wirusa o niskim poziomie ryzyka onkologicznego
To grupa typów wirusa HPV wywołująca kurzajki, brodawki stóp, inne brodawki naskórne, łagodne zmiany brodawkowe na narządach płciowych, kłykciny kończyste. Objawy te mogą wystąpić nawet kilka miesięcy po kontakcie z osobą zakażoną. U kobiet pojawiają się najczęściej na wargach sromowych, w pochwie, na szyjce macicy i w okolicach odbytu. U mężczyzn natomiast zmiany brodawkowe występują zazwyczaj na napletku, u ujścia cewki moczowej, na trzonie prącia, w odbycie i odbytnicy. Mogą przyjmować postać miękkich, różowych brodawek. Powikłaniem kłykcin u mężczyzn jest stulejka.
Zdarza się, że zmiany brodawkowe pojawiają się także na błonie śluzowej jamy ustnej bądź gardła. W takim przypadku po pewnym czasie z reguły dochodzi do nawrotu dolegliwości.
2. HPV - typy wirusa o wysokim poziomie ryzyka onkologicznego (typu onkogennego)
Do tej grupy zalicza się te typy wirusa HPV, które prowadzą do niekontrolowanych podziałów komórkowych nabłonka szyjki macicy, co w następstwie skutkuje rakiem szyjki macicy. Ryzykiem zarażenia onkogennym typem wirusa obarczone są najczęściej kobiety, począwszy od inicjacji seksualnej, przez całe życie aktywności płciowej. Obserwuje się wzmożoną ilość występowania nowotworów szyjki macicy u kobiet w wieku 16-26 lat. Zwykle zakażenia mają charakter przemijający i samoistnie ustępują podczas zastosowania odpowiedniej terapii leczniczej.
Zarażenie wirusem HPV onkogennym jest tym niebezpieczniejsze, im starsza jest kobieta. Obniżona odporność pozwala wirusowi się rozwijać, a w porę niewykryty szybko przeradza się w raka szyjki macicy.
3. HPV - mechanizmy zakażenia wirusem
Wirus rozprzestrzenia się bardzo szybko i stosunkowo łatwo podlega zogniskowaniu. Zakłada się, że nawet około 50% populacji ludzkiej w ciągu swojego życia było choć raz zakażonych wirusem HPV. Wirus ten rozprzestrzenia się poprzez kontakt z naskórkiem (co powoduje pojawienie się tzw. kurzajek lub brodawek stóp) oraz drogą płciową u osób aktywnych seksualnie. Zdarza się, że do zakażenia wirusem HPV typowym dla narządów rodnych dochodzi w czasie porodu, kiedy to matka zaraża dziecko. U większości osób wirus HPV znajduje się w fazie latencji, czyli pozostaje nieujawniony ze względu na działanie mocnego układu immunologicznego, a po pewnym czasie zakażenie samoistnie ustępuje. U osób o obniżonej odporności (szczególnie u osób przewlekle chorych oraz kobiet w ciąży) może dojść do przewlekłego zakażenia HPV, a w efekcie do powstania nowotworów.
4. HPV - profilaktyka zakażeń
Wirus HPV pod postacią kurzajek i brodawek stóp jest łatwy do dostrzeżenia u osoby zarażonej. Ona sama powinna uczynić wszystko, by nie rozprzestrzeniać wirusa i tym samym nie narażać innych na te dolegliwości. Najskuteczniejszą profilaktyką zakażenia kurzajkami jest unikanie bezpośredniego kontaktu, głównie uścisku dłoni z osobami z widocznymi brodawkami oraz dotykania przedmiotów ogólnodostępnych, które sprzyjają przetrwaniu wirusa (np. skórzane uchwyty w publicznych środkach transportu). W przypadku profilaktyki zakażenia brodawkami stóp należy bezwzględnie zabezpieczać stopy obuwiem własnym lub ochronnym w miejscach o podwyższonym ryzyku, czyli w szatniach, pływalniach, natryskach i łaźniach.
Uważa się, że brodawki i kłykciny są stanem przednowotworowym raka macicy i innych narządów. Dlatego niezwykle ważne jest profilaktyczne stosowanie prezerwatyw w czasie odbywania stosunków seksualnych oraz podjęcie natychmiastowego specjalistycznego leczenia w momencie zaobserwowania pierwszych oznak choroby.
Zapobieganie zakażeniu wirusem HPV drogą płciową wymaga wzmożonej czujności osób aktywnych seksualnie. Zasada pierwsza i bezwzględna: stosowanie prezerwatywy, szczególnie w przypadku, kiedy nie możemy być pewni, czy s seksualny jest zakażony, czy też nie. Zasada druga: regularne wykonywanie badań cytologicznych, które pozwalają na szybkie zidentyfikowanie zmian komórkowych. W kolejnych etapach wykonuje się badania PCR, które z dużą czułością wykrywają DNA wirusa i określają jego typ (typowanie HPV).
5. HPV - szczepienia
Od kilku lat w Polsce dostępna jest szczepionka przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego. Szczepionka ta jest skierowana przeciwko najpopularniejszym typom HPV wywołującym kłykciny kończyste (HPV 6, HPV 11) oraz raka szyjki macicy (HPV 16, HPV 18). HPV 16 i 18 to typy wirusa, które wywołują ponad 70% przypadków raka szyjki macicy. Co najmniej pięcioletnią ochronę gwarantuje przyjęcie 3 dawek szczepionki (dawki przypominające po 2 i 6 miesiącach od pierwszego zastrzyku). Koszt jednej dawki szczepionki wynosi ok. 500 zł. Badania dowodzą, że szczepionka przeciwko wirusowi HPV ma największą skuteczność, jeśli podaje się ją dziewczynkom, które jeszcze nie miały kontaktu z HPV. Szczepionka przeciw HPV zalecana jest także chłopcom, których chroni przed zakażeniem wirusem i wystąpieniem brodawek płciowych. W Polsce szczepionka dostępna jest od 2006 roku. Obecnie coraz większy nacisk kładziony jest na profilaktykę raka szyjki macicy, właśnie poprzez szczepienie. W wybranych miastach, w tym w Lublinie, wykonywane są bezpłatne szczepienia dla dziewczynek w wieku 12 lat, które nie zaczęły współżycia seksualnego oraz nie miały kontaktu z wirusem brodawczaka.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.