Immunologia - działy, historia, badania i choroby autoimmunologiczne

Immunologia to dział nauki z pogranicza biologii i medycyny zajmujący się reakcją obronną organizmu na patogeny oraz substancje toksyczne. W centrum jej zainteresowania znajduje się funkcjonowanie mechanizmów obronnych przed czynnikami zewnętrznymi, takimi jak bakterie, wirusy, grzyby oraz toksyny, a także prawidłowość oraz ewentualne zaburzenia reakcji obronnej.

Obiektem badań immunologii jest system immunologiczny i procesy chemiczne oraz biochemiczne powiązane z rozpoznaniem i zwalczaniem patogenu. Taki proces to reakcja lub odpowiedź immunologiczna.

Immunologia zajmuje się więc kwestią układu odpornościowego, także jego zaburzeniami i niedoborami odporności: zarówno pierwotnymi, jak i wtórnymi. Immunolog prowadzi także profilaktykę zakażeń poprzez szczepienia ochronne osób zdrowych oraz z grup ryzyka.

Najstarsze wzmianki natury immunologicznej pochodzą z roku 430 p.n.e. Wówczas zaobserwowano, że wyłącznie ci, którzy przeżyli chorobę, mogą opiekować się pozostałymi chorymi.

Z kolei pierwsze informacje o profilaktycznym „szczepieniu” pochodzą z przełomu I i II w. p.n.e. z Chin. Mowa o wariolacji, prewencyjnym zakażaniu ospą, która polegała na przenoszeniu za pomocą igły ropnej wydzieliny osób lekko chorych na osoby zdrowe.

Jednym z najbardziej znanych badań i odkryć była praca Louis Pasteura, który doprowadził do wynalezienia szczepionek skutecznych w leczeniu ludzi i zwierząt. Rozwój immunologii był szczególnie dynamiczny w XX wieku.

Za przełomowe odkrycia w tej dziedzinie wielu naukowców otrzymało Nagrody Nobla. Dziś niemal na całym świecie, w większych ośrodkach akademickich można ukończyć stosowne studia (w Polsce to np. immunologia WUM - Warszawski Uniwersytet Medyczny czy UMP w Poznaniu).

Immunologię tworzą takie działy jak:

• immunobiologia,
• immunochemia,
• immunodiagnostyka,
• immunogenetyka,
• immunologia kliniczna,
• immunologia transfuzjologiczna,
• immunofarmakologia,
• immunoonkologia,
• serologia,
• transplantologia,
• immunopatologia.

Niekiedy przy zaburzeniach układu immunologicznego reakcje odpornościowe są nieprawidłowe. Pojawiają się choroby autoimmunologiczne, czyli takie, w przebiegu których dochodzi do niszczenia organizmu przez nieprawidłowo funkcjonujący układ odpornościowy.

Choroba pojawia się, kiedy organizm atakuje swoje tkanki, traktując je jak obce i nieprawidłowe. Do chorób autoimmunologicznych zalicza się:

• reumatoidalne zapalenie stawów,
• chorobę Hashimoto,
• nieswoiste zapalenia jelit,
• toczeń,
• sarkoidozę,
• miastenię.

Immunologia odgrywa bardzo ważną rolę w zapobieganiu, diagnostyce i leczeniu wielu chorób, a badania immunologiczne znajdują zastosowanie w diagnostyce niepowodzeń położniczych (konflikt serologiczny, poronienia nawykowe), transfuzjologii czy problematyce chorób autoimmunologicznych.

Badania immunologiczne oceniają mechanizmy obronne układu odpornościowego. Ich celem jest wykrycie we krwi przeciwciał przeciwko określonemu patogenowi lub antygenów: bakterii, wirusów i grzybów, a także czynników zewnętrznych, które organizm traktuje jak obce, co mobilizuje układ odpornościowy.

Immunolog zwykle zleca zazwyczaj określenie stężenia określonych przeciwciał oraz ich klasę. Najczęściej oznacza się przeciwciała:

• IgM – produkowane na początku zakażenia,
• IgG – które świadczą o tym, że oacjent miał kontakt z chorobą. W organizmie mogą utrzymywać się bardzo długo,
• IgE – przede wszystkim związane z występowaniem alergii,
• IgA – oznaczane w przypadku dolegliwości jelitowych lub podejrzeniem chorób autoimmunologicznych.

Badania autoimmunologicznych przeprowadza się, gdy pada podejrzenie choroby zakaźnej czy autoimmunologicznej, a także w przypadku pierwotnych, jak i wtórnych niedoborów odporności.

Objawami niedoboru odporności są najczęściej nawracające zakażenia, zwłaszcza w obrębie układu oddechowego i przewodu pokarmowego.

Badania autoimmunologiczne są bardzo ważne również dla kobiet planujących ciążę i w niej będących. Są także wykorzystywane w diagnostyce takich chorób jak borelioza, toksoplazmoza, wirusowe zapalenie wątroby, cytomegalia, różyczka, mononukleoza, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń układowy czy układowe zapalenia naczyń.