Jak rozpoznać socjopatę przy wigilijnym stole? Manipulacja to tylko jedna z cech

Dla wielu z nas wigilijna wieczerza to niełatwy czas. Wówczas przy stole ścierają się różne światopoglądy, wizje świata i komentarze na temat życia. Powodować to może konflikt i stresujące sytuacje, zwłaszcza jeśli przy stole siedzi osoba o szkodliwym charakterze. Jak rozpoznać, że mamy do czynienia z socjopatą?

1. Zachowania socjopaty i osoby toksycznej

Osoba socjopatyczna i taka o toksycznym typie osobowości mają wiele wspólnych cech. Są nimi m.in. chęć manipulacji innymi i niezwracanie uwagi na ich uczucia. Na takie sytuacje jesteśmy szczególnie narażeni siedząc przy świątecznym stole.

Chociaż święta mają być rodzinnym czasem wolnym od trosk, niektóre osoby mogą tego nie rozumieć i skupiać się tylko na własnym komforcie, interesach i poczuciu dumy. Za nic mają sobie ciepło rodzinnego ogniska. Jak ich rozpoznać, aby móc skutecznie bronić się przed zepsuciem świątecznej atmosfery?

Zobacz film: "Świąteczne rośliny, które są toksyczne dla zwierząt"

- Trudności z Wigilią zaczynają się nierzadko jeszcze zanim w ogóle usiądziemy do świątecznego stołu. Mogą się one pojawić np. już przy ustalaniu terminu przyjazdu na święta, czy domowych obowiązkach. Przychodzą do mojego gabinetu pacjenci z trudnymi doświadczeniami z poprzednich świąt, pełnych napięcia, nieporozumień, kontrolowania, także z czasów dzieciństwa - tłumaczy Radosław Krąpiec, psycholog i psychoterapeuta z Warszawy.

Urazy z dzieciństwa mogą narastać niekiedy jak kula śnieżna, co skutkuje przejawami niechęci do rodzinnego domu już w życiu dorosłym.

- Z powyższego powodu, dziś, w dorosłym życiu, mieszkając czasem z dala od rodzinnego domu, nie chcą do niego wracać na okres świąteczny. Słyszą wtedy całą lawinę słów budujących np. poczucie winy. To właśnie jedna z rodzinnych strategii stosowanych czasem przy wigilijnym stole. Warto tu zauważyć, że mogą to być dawno sprawdzone sposoby, bo ich użytkownicy prawdopodobnie stosowali je w relacji z nami nawet już w dzieciństwie. Dlatego tak ważna jest umiejętność stawiania granic. Zwykłe "mamy inne plany", albo że np. jak zajdę w ciążę lub znajdę sobie dziewczynę to wujkowi czy cioci powiem, ale informacje o zarobkach są tajne - objaśnia psycholog.

Świąteczne nieporozumienia i dyskusje często przyjmują formę konfliktu pokoleń. Starsi krewni i dziadkowie zaczynają sypać z rękawa garścią "złotych rad" w kierunku młodszych uczestników wieczerzy. Często nie zdają sobie sprawy, że (czasem pomimo szczerych chęci) ich rady mogą być nietrafne. Tego rodzaju ożywione dyskusje dotyczą nierzadko modelu rodziny, roli mężczyzny i kobiety w świecie, ambicji zawodowych i edukacyjnych, a nawet sytuacji politycznej.

2. Cechy socjopaty

Czasem to bardzo trudne, aby "zdemaskować" osobę o socjopatycznej osobowości. Są to często ludzie bardzo inteligentni i wyrachowani.

Tym, co wyróżnia socjopatę, może być:

• lekceważenie norm i łamanie reguł, przestrzeganych w danej grupie społecznej czy wspólnocie,

• brak empatii lub bardzo ograniczone jej odczuwanie,

• egocentryzm - osoba nie widzi w sobie żadnej winy, nie dostrzega swoich błędów, zamiast tego doszukuje się uchybień w zachowaniu innych,

• traktowanie ludzi w sposób instrumentalny - skłonność do kontroli i manipulowania innymi,

• brak szczerej czułości i ciepła w ich relacjach rodzinnych - chociaż mogą to maskować przyjemną powierzchownością, wraz z budowaniem relacji wychodzi na jaw ich nieumiejętność zaangażowania się w życie rodzinne,

• brak wstydu i wyrzutów sumienia jako skutków działań niekorzystnych dla innych,

• socjopata potrafi działać bardzo gwałtownie, nie licząc się z innymi. Niekiedy przekłada się to na sukces zawodowy, jednak w życiu rodzinnym może prowadzić do kumulujących się problemów.

Cechy charakteru osób z socjopatycznym zaburzeniem osobowości często czynią z nich "ludzi sukcesu". Relacja z koleżankami i kolegami z pracy nie pozwala na odkrycie ich pełnej osobowości. Są to osoby zdeterminowane, kalkulujące swoje działania, aby osiągnąć zamierzone cele.

Istnieje teoria mówiąca, że zaburzenia z tego spektrum skorelowane są podwyższonym poziomem testosteronu u mężczyzn i obniżonym poziomem progesteronu u kobiet. Przyjmuje się jednak, że najważniejszy jest tu czynnik wychowania. Najwięcej socjopatów pochodzi z rodzin dysfunkcyjnych, w których mogły pojawiać się zachowania patologiczne lub kryminalne. Także "zimny wychów", w którym nie zwraca się uwagi na potrzeby emocjonalne dziecka, a tylko stawia mu się wymagania, sprawia, że wyrastają z nich osoby zaburzone.

To przez to, już jako dorosły człowiek, socjopata nie czuje więzi z innymi ludźmi. Wykorzystuje ich i nie potrafi zbudować z nimi zdrowych relacji opartych na współczuciu, szczerości i otwartości.

3. Jak się bronić?

Istnieje kilka tematów, których warto unikać, aby nie wywołać przy wigilijnym stole konfliktu. Dyskusje krążące wokół tych zagadnień są pożywką dla osób toksycznych i socjopatycznych. Jednym z przedmiotów takich rozmów jest polityka – polskie społeczeństwo jest pod tym względem bardzo podzielone. Do pozostałych tematów mogących być punktami zapalnymi świątecznego konfliktu, należy tematyka związków i zakładania rodziny oraz wygląd. Zwłaszcza nieprzychylne komentarze o tym ostatnim mogą dotkliwie ranić, bez względu na wiek i płeć.

Jak jednak można się bronić przed szkodliwą osobą? Bo nie zawsze samo omijanie tematu wystarczy. Czy istnieją inne skuteczne narzędzia, aby nie doprowadzić do eskalacji konfliktu i uniknąć niepotrzebnego stresu?

- Warto pamiętać, że trudne pytania, które bywają ograniczaniem nam prywatności, mogą mieć pozytywne intencje. Że w ten sposób rodzic czy inny członek rodziny może okazywać troskę. Oczywiście nasz odbiór tych informacji będzie zależny od relacji, w której jesteśmy z autorem kontrowersyjnych słów. W niektórych będzie nam łatwiej odebrać te informacje ze spokojem, albo np. obrócić je w żart, dzięki naszym przekonaniom, że ich źródłem nie jest wścibstwo, czy kontrolowanie. Dlatego zanim odpowiemy, warto zastanowić się nad prawdopodobną intencją autora - twierdzi ekspert.

Należy pamiętać, że nie ma strategii uniwersalnej. Uniknięcie konfliktu i rozładowanie napiętej atmosfery będzie inne, zależnie czy mamy do czynienia z nieco zgorzkniałym dziadkiem, czy wścibską ciocią. To tym trudniejsze, że celem jest deeskalacja sytuacji, a nie wygranie kłótni. Gdy rozmowa wkracza na temat, który może nas zranić, często w emocjach sami o tym zapominamy.

4. Takie osoby to wciąż rodzina

Brytyjski myśliciel, Thomas Hobbes, stworzył wizję, według której człowiek jest z natury zły. To jednak nie musi być prawdą. Członkowie rodziny o osobowości socjopatycznej lub toksycznej są tacy z konkretnych przyczyn. Mogła to być ciężka przeszłość, która ich zraniła. Mogła to też być nagła zmiana, do której musieli się dostosować, przez co zmienił się ich charakter. Nie możemy zapominać, że to wciąż rodzina i jeśli to tylko możliwe - warto żyć z nimi w zgodzie, a więc i starać się ich zrozumieć.

- W nawale obowiązków, świątecznej gonitwie za prezentami, sprzątaniem i gotowaniem, wszyscy możemy siadać do wigilijnego stołu w napięciu. W takim stanie naszego organizmu reakcje na trudne pytania mogą być bardziej ostre i zwiększać tym samym ryzyko konfliktu, na chwilę po połamaniu się opłatkiem. Oczywiście nie zawsze jest to możliwe, ale jednym ze sposobów obniżenia napięcia może być popołudniowy spacer, posłuchanie relaksacyjnej muzyki czy uspokajająca rozmowa z zaufaną i "sprawdzoną" w kryzysowych sytuacjach osobą - zaleca specjalista z zakresu psychologii i psychoterapii.

Maciej Rugała, dziennikarz Wirtualnej Polski

Masz newsa, zdjęcie lub filmik? Prześlij nam przez dziejesie.wp.pl

Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.