Jak wyglądają zmiany w grzybicy skóry gładkiej?

Wśród grzybic skóry gładkiej możemy wyróżnić:

• grzybicę drobnozarodnikową skóry gładkiej,
• grzybicę strzygącą skóry gładkiej,
• przewlekłą grzybicę skóry gładkiej,
• grzybicę goleni,
• grzybicę pachwin.

Dwa gatunki grzybów drobnozarodnikowych pochodzenia ludzkiego (Microsporum ferrugineum i Microsporum audouini) wywołują powierzchowne zmiany grzybicze na skórze gładkiej. Zmiany spowodowane przez grzyb odzwierzęcy (Microsporum canis) na skórze gładkiej zdarzają się częściej i charakteryzują się ostrzejszym stanem zapalnym. Microsporum ferrugineum to patogen występujący w zasadzie jedynie w przypadku grzybic skóry gładkiej u dzieci. Objawy zarażenia to:

• wykwity plamisto-złuszczające o koncentrycznie ułożonych pierścieniach,
• niewielki stan zapalny,
• minimalne łuszczenie zmian,
• charakterystyczne rogowacenie mieszkowe.

Zakażeniom M. audouinii na skórze gładkiej mogą towarzyszyć zwykle nieliczne ogniska rumieniowo-złuszczające, co zdarza się prawie wyłącznie u dzieci. Schorzenie ustępuje bowiem całkowicie w wieku pokwitania.

Grzybem pochodzenia zwierzęcego, który w obrębie skóry gladkiej powoduje zwykle największe odczyny, jest Microsporum canis. Zmiany są to zwykle ogniska obrączkowate, rumieniowe, nieco wyniosłe z grudkami, pęcherzykami, nawet drobnymi krostami na obwodzie, które tworzą z czasem współśrodkowe pierścienie. Grzybica ta, przeniesiona zazwyczaj od zwierząt domowych, najczęściej kota lub psa, rozwija się głównie na szyi, karku, klatce piersiowej, barkach i kończynach górnych.

Grzybica ta, podobna pod względem przebiegu do mikrosporii, powodowana jest przez 2 grupy grzybów:

• pochodzenia ludzkiego – Trichophyton violaceum, Trichophyton tonsurans, w Europie południowo zachodniej także Trichophyton megnini,
• pochodzenia zwierzęcego – Trichophyton verrucosum i Trichophyton mentagrophytes var. granulosum oraz var. gypseum.

Grzyby antropofilne powodują postać łagodniejszą. Ogniska tej grzybicy:

• są rumieniowe na obwodzie,
• rozrastają się odśrodkowo,
• w centralnej części wykwitu odczyn zapalny zanika pozostawiając nieznaczne łuszczenie na bladym podłożu.

Częściej jednak czynnikiem etiologicznym rozsianej grzybicy strzygącej skóry gładkiej są grzyby zoofilne. Wywołują one większe odczyny zapalne, z pęcherzykami na obwodzie, nierzadko z pojawieniem się kręgów współśrodkowych, świadczących o nawrotowej aktywizacji procesu w „wygasłym” obszarze.

Wśród grzybic skóry gładkiej na omówienie zasługuje także grzybica strzygąca o głębszym skórnopodskórnym umiejscowieniu, zajmująca pozycję pośrednią między grzybicami powierzchownymi a kerion Celsi. Jej objawy to ogniska głęboko nacieczone o brzegach wyniosłych, pokryte na całej powierzchni bądź na obwodzie pęcherzykami lub większymi krostami przywłośnymi, spowodowane przez wyżej wymienione grzyby odzwierzęce.

Czynnikiem etiologicznym tej często niecharakterystycznej grzybicy jest przede wszystkim Trichophyton rubrum, znacznie rzadziej inne dermatofity. Występuje ona wyłącznie u ludzi dorosłych, niekiedy w związku z zaburzeniami mechanizmów odpornościowych lub zaburzeniami ukrwienia kończyn dolnych. W jej przebiegu zmiany występują najczęściej na skórze:

• kończyn dolnych,
• okolicy zgięć kolanowych,
• pachwin,
• pośladków.

Mają one różne i zmienne objawy zapalenia skóry, często obejmujące rozległe przestrzenie o niezbyt ostrym odgraniczeniu, bez grudek i pęcherzyków na obwodzie, raczej miernie rumieniowe lub sinawe i łuszczące się, z różnie nasilonym świądem. Wtórne zakażenia ropne i zliszajowacenie mogą trwać latami.

Wśród drobnoustrojów będących przyczyną grzybicy goleni wyróżnić można Trichophyton rubrum oraz Trichophyton mentagrophytes var. interdigitale. Jest to postać grzybicy o wieloletnim przebiegu, spotykana prawie wyłącznie u kobiet z upośledzonym ukrwieniem kończyn dolnych. Rozpoczyna się zwykle od zmian rumieniowych. Rozpoznania dokonuje się na podstawie:

• obecności przewlekle utrzymujących się grudek przywłośnych z ułamanymi włosami,
• współobecności innych postaci grzybicy na kończynach dolnych u kobiet, na przykład grzybicy stóp,
• wyniku posiewu.

Grzybica pachwin to schorzenie zaliczane dawniej do wyprysku. Po wykryciu etiologii grzybiczej i jej głównej przyczyny, jaką jest Epidermophyton floccosum, nazywana bywa także grzybicą obrębną pachwin. Epidermophyton floccosum nie atakuje włosów i poza pachwinami dość rzadko powoduje zmiany w innych dużych fałdach skóry, wyjątkowo w paznokciach. Grzybica ta, występująca głównie wśród mężczyzn, wykazuje względnie małą zakaźność. Schorzenie rozpoczyna się zwykle w głębi fałdu pachwinowego i szerząc się obwodowo zajmuje obszar przylegania worka mosznowego do ud, niekiedy przesuwa się na wzgórek łonowy oraz w kierunku okolicy krocza.

Ogniska początkowo są rumieniowe, potem czerwonobrunatne z żywym odcieniem na obwodzie, staje się z czasem nieaktywne w części środkowej. Okrągłe obrysy odgraniczają ostro od otoczenia wałowaty, nieznacznie wyniosły brzeg, pokryty drobnymi grudkami, niekiedy pęcherzykami i strupami. Wykwit, wykazujący przeważnie tylko otrębiaste łuszczenie w centrum, bywa na skutek zadrapań pokryty przeczosami i strupami.

Rozpoznanie przeprowadza się na podstawie:

• umiejscowienia zmian w pachwinach,
• występowania zmian u mężczyzn,
• wyraźnie odgraniczonego i aktywnego obrzeża,
• długotrwałego przebiegu,
• obecności grzybów w badaniu mikroskopowym i wyniku posiewu.

Znajomość objawów grzybicy pozwala na szybkie rozpoznanie choroby i podjęcie decyzji o leczeniu.

Źródła

1. Szepietowski J. Grzybice skóry i paznokci, Medycyna Praktyczna, Kraków 2001, ISBN 83-88092-48-0
2. Elewski B. Grzybicze zakażenia skóry, Alfa Medica Press, Bielsko-Biała 2000, ISBN 83-86019-86-1
3. Błaszczyk-Kostanecka M., Wolska H. Dermatologia w praktyce, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009, ISBN 978-83-200-3715-9
4. Campbell J.L., Chapman M.S., Dinulos J.G.H., Habif T.P., Zug K.A. Dermatologia - diagnostyka różnicowa, Urban & Partner, Wrocław 2009, ISBN 978-83-7609-039-9