Kapnografia – zalety, rola i normy prezentacji zmian stężenia CO2

Kapnografia, czyli prezentacja zmian stężenia CO2 w czasie oraz kapnometria, czyli pomiar stężenia CO2, umożliwiają rejestrację zawartości dwutlenku węgla w wydychanym przez pacjenta powietrzu. Dostarczają danych, które w nieinwazyjny sposób pozwalają określić skuteczność wentylacji płuc, a także wyciągać wnioski co do stanu układu krążenia.

Aby w pełni zrozumieć tę kwestię, warto zapamiętać, że:

• kapnometria to nieinwazyjna metoda pomiaru stężenia i ciśnienia parcjalnego CO2, czyli dwutlenku węgla w wydychanym przez pacjenta powietrzu,
• kapnografia jest prezentacją zmian stężenia CO2 w czasie,
• dwutlenek węgla to produkt powstający w tkankach i wydalany z wydychanym powietrzem,
• kapnograf pozwala na ocenę zmian stężenia CO2 w czasie cyklu oddechowego. Norma wynosi 34-45 mmHg,
• kapnometr to urządzenie mierzące i wyświetlające aktualny stan stężenia CO2,
• kapnograf to urządzenie mierzące i prezentujące wykres zmian stężenia w czasie CO2,
• kapnogram jest wykresem zmian stężenia CO2 w czasie.

Kapnografia jest wykorzystywana częściej w intensywnej terapii, zaś kapnometria - ze względu na niewielkie rozmiary kapnometru i szybkość zastosowania - w ratownictwie medycznym (np. w karetkach pogotowia).

Kapnograf jest urządzeniem, które mierzy i prezentuje poziom stężenia CO2 w wydychanym powietrzu. Umożliwia tworzenie wykresu stężenia CO2 w czasie oraz uzyskanie bardzo dokładnych wyników badań metodą nieinwazyjną. Jest tym samym alternatywą do wykonywanej w laboratoriach lub szpitalach gazometrii krwi (gazometria krwi jest określana poprzez jednorazowe lub wielorazowe pobranie krwi).

Zasada działania kapnografu wykorzystuje zjawisko absorpcji promieniowania podczerwonego przez dwutlenek węgla. Jak działa? Urządzenie pomiarowe podłącza się do rurki dotchawiczej lub układu respiratora. Przy stałej wentylacji minutowej wynik pomiaru ściśle koreluje z rzutem serca.

Kapnografia i kapnometria to metody monitorowania pacjenta, które podwyższają standard diagnostyki i pozwalają na zwiększenie bezpieczeństwa pacjenta. Ma to związek z tym, że sposób nieinwazyjny pozwalają:

• ustalić skuteczność wentylacji oraz stanu układu krążenia,
• monitorować stężenie CO2,
• potwierdzać i monitorować położenie rurki intubacyjnej, a także zmiany w jej świetle,
• określać jakość prowadzonych uciśnięć klatki piersiowej podczas resuscytacji krążeniowo-oddechowej,
• monitorowanie częstości wentylacji pacjenta zaintubowanego,
• monitorowanie poziomu zwiotczenia,
• rozpoznanie powrotu spontanicznego oddechu.

Poprzez określenie stężenia końcowo-wydechowego dwutlenku węgla i obserwację chorego można rozpoznać wiele stanów zagrożenia życia, co umożliwia działanie pracownikom służby zdrowia.

Kapnometr to urządzenie mierzące i wyświetlające aktualny stan stężenia CO2. Mierzenie końcowo-wydechowego dwutlenku węgla CO2 (etCO2 – end tidal carbon dioxide) ilustrowane jest w postaci krzywej (kapnografia) lub wartości (kapnometria) zmian stężenia CO2 w zależności od fazy oddechu wyświetlanych na kapnometrze. Tym samym kapnografia to wartości przedstawiane graficznie tj. krzywe, a kapnometria - wartości przedstawiane liczbowo.

Kapnogram składa się z kilku faz:

• linia zerowa (odcinek A-B),
• wzrost CO2 po rozpoczęciu wydechu (odcinek B-C),
• kontynuacja wydechu (odcinek C-D – faza plateau),
• punkt końcowo-wydechowy (punkt D), czyli najwyższe stężenie dwutlenku węgla, które pojawia się na końcu wydechu,
• gwałtowny spadek wartości CO2, zaraz po rozpoczęciu wdechu (odcinek D-E).Stężenie dwutlenku węgla zaczyna się od zera, rośnie, a później do niego wraca.

Wzrost CO2 w zapisie kapnografu pojawia się, gdy obserwuje się:

• zmniejszenie wentylacji,
• nagłe zwolnienie mankietu,
• wzrost produkcji CO2,
• dożylne podawanie wodoroweglanów,
• nagły wzrost minutowego rzutu serca.

Spadek CO2 wywołuje:

• zbyt wysoka wentylacja,
• spadek zużycia tlenu na obwodzie,
• spadek przepływu płucnego,
• zator płucny,
• rozłączenie respiratora,
• nagły spadek rzutu minutowego serca,
• zatkanie rurki intubacyjnej.

Kapnografia wymaga na uwzględnienie całego przebiegu wykresu, a nie pojedynczego wyniku.