Kapsaicyna – właściwości, zastosowanie i działanie
Kapsaicyna jest organicznym związkiem chemicznym przypisywany do grupy alkaloidów. Jest obecna w ostrych papryczkach. Odpowiada za ich pikantny, wyrazisty smak. Substancji przypisuje się jej wiele właściwości prozdrowotnych i leczniczych. Warto jednak wiedzieć, że wykazuje je wyłącznie stosowana w bardzo małych dawkach. W większych ilościach staje się substancją toksyczną.
1. Co to jest kapsaicyna?
Kapsaicyna to organiczny związek chemiczny zaliczany do grupy alkaloidów. Jest wytwarzany przez rośliny z rodziny Capsicum (pieprzowiec). Substancja po raz pierwszy została wyodrębniona i opisana przez amerykańskiego chemika Johna Clougha Thresha w 1876 roku.
Gdzie występuje kapsaicyna? Naturalnie w papryce chili. Zawierają ją także jej odmiany. W jakich warzywach jest kapsaicyna? To papryka jalapeño, piri-piri, Habanero i tabasco.
Zadaniem kapsaicyny jest ochrona roślin przed roślinożercami oraz grzybami. Substancja odpowiada za ostry, piekący smak. Im wyższa zawartość związku, tym papryczka jest ostrzejsza.
Ilość kapsaicyny, czyli ostrość potrawu czy produktu jest mierzona w skali Scoville’a (w skrócie: SHU) i dla czystej kapsaicyny wynosi 16 000 000 SHU. Przyjmuje się, że jeden gram kapsaicyny odpowiada 15-16 milionom jednostek SHU.
W zdecydowanie mniejszych ilościach kapsaicyna znajduje się również w przyprawach. Dla celów przemysłowych pozyskuje się ją głównie z papryki chili. Czysta kapsaicyna występuje w postaci bezwonnego, białego, krystalicznego proszku.
2. Właściwości kapsaicyny
Kapsaicynie przypisuje się właściwości prozdrowotne: antyoksydacyjne, odchudzające, przeciwbólowe, przeciwbakteryjne oraz termoregulacyjne. Dzięki nim substancja:
- może zmniejszać ryzyko rozwoju nowotworów i chorób układu krążenia (choroby wieńcowej oraz zawałów mięśnia sercowego),
- stosowana miejscowo działa przeciwbólowo,
- pomaga regulować poziom cukru we krwi, obniża ciśnienie krwi,
- zapobiega pojawieniu się wrzodów żołądka,
- w formie sprayu do nosa znajduje zastosowanie w niealergicznego nieżytu nosa,
- przyspiesza spalanie tłuszczów, stymuluje termogenezę, zmniejsza apetyt, stad zawierają ją różne tabletki na odchudzanie.
3. Działanie kapsaicyny
Właściwości kapsaicyny opierają się głównie na jej oddziaływaniu z receptorami waniloidowymi TRPV1, które są zlokalizowane na zakończeniach neuronów czuciowych oraz w mózgu, wątrobie, nerkach, pęcherzu moczowym.
Jak działa kapsaicyna? Uczucie palenia i bólu związane z jej spożywaniem to skutek bezpośredniej interakcji z neuronami układu nerwowego. Substancja wpływa na neurony odpowiedzialne za uczucie ciepła i bólu.
Choć po spożyciu papryczki pojawia się wrażenie ciepła i parzenia, kontakt z nią nie powoduje trwałych uszkodzeń tkanek. Jak zneutralizować kapsaicyny, czyli co robić, by złagodzić palący smak po konsumpcji ostrej papryczki?
Ponieważ substancja jest rozpuszczalna w alkoholu i tłuszczach, a nie w wodzie, pomóc może wypicie szklanki tłustego mleka lub kieliszek alkoholu. Można też przepłukać usta olejem roślinnym.
4. Zastosowanie kapsaicyny
Kapsaicyna jest związkiem, który znajduje zastosowanie w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym oraz kosmetycznym. To dodatek nadający żywności pikantny smak oraz barwnik.
Czysta kapsaicyna, z uwagi na jej toksyczność w większych dawkach, jest jedynie dodawana w niewielkiej ilości do różnych produktów: przypraw, sosów czy gotowej żywności. Kapsaicyna jest stosowana również w medycynie. To substancja dodawana do różnych preparatów w formie ekstraktu z papryki chili.
Stosuje się je zewnętrznie jako lek rozgrzewający stawy i mięśnie (głównie pod postacią maści, kremów i plastrów stosowana jako środek przeciwbólowy w bólach przewlekłych, dolegliwościach wywołanych neuropatią cukrzycową, w chorobie zwyrodnieniowej stawów, w reumatoidalnym zapaleniu stawów oraz dolegliwościom związanych z łuszczycą).
Ekstrakt z papryki chili jest dodatkiem do pomadek do ust, których zadaniem jest ich powiększenie. Substancja bywa stosowana do produkcji broni chemicznej. Zawierają ją proszki i aerozole wykorzystywane do samoobrony (np. gaz pieprzowy). Ich użycie wywołuje łzawienie, pieczenie, ból, zaczerwienienie skóry, podrażnienie nosa i kaszel.
5. Szkodliwość kapsaicyny – skutki uboczne
Kapsaicyna stosowana w niedużych stężeniach jest nieszkodliwa, może także przynosić korzyści zdrowotne. Nadużywana może być toksyczna i groźna. Maksymalna dopuszczalna dawka kapsaicyny wynosi 50-5000 mg/kg masy ciała.
Po spożyciu dużej ilości kapsaicyny mogą pojawić się różne działania niepożądane, takie jak bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka, a także kaszel, zawroty i bóle głowy czy podrażnienie gardła. Symptomy jej przedawkowania to problemy z oddychaniem, sinienie skóry praz konwulsje. Przyczyną zgonu są zaburzenia oddychania.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.