Kwas arachidonowy – źródła, właściwości i rola, niedobór i nadmiar
Kwas arachidonowy jest organicznym związkiem chemicznym zaliczanym do kwasów tłuszczowych omega-6. Jego źródłem są orzeszki arachidowe, tłuste mięsa czy jaja. W organizmie stanowi prekursor eikozanoidów oraz hormonów tkankowych - prostagladyn. Dlaczego jego niedobór, ale i nadmiar może być szkodliwy?
1. Co to jest kwas arachidonowy?
Kwas arachidonowy (AA) to organiczny związek chemiczny i kwas tłuszczowy omega-6, odpowiednik obecnego w orzeszkach ziemnych nasyconego kwasu arachidowego. Jego wzór sumaryczny: C20H32O2. Co o nim wiadomo?
Kwas AA składa się z 20 atomów węgla oraz 4 wiązań podwójnych. Posiada łańcuch nierozgałęziony. Jest prekursorem prostaglandyn (odpowiada za kurczliwość naczyń krwionośnych i krzepliwość krwi) oraz prostacyklin. Pod wpływem cyklooksygenazy (COX) z kwasu arachidonowego powstają eikozanoidy dienowe:
- tromboksan A2 - TXA2 (w płytkach krwi - trombocytach), który jest silnym czynnikiem proagregacyjnym. Co ważne, zwiększa napływ jonów wapnia do komórek mięśniówki naczyń i serca, nasila ich kurczliwość, wpływa na zwężenie światła naczyń krwionośnych,
- prostaglandyna E2 - PGE2, która działa silnie prozapalnie i immunosupresyjnie,
- prostacyklina I2 - PGI2 (głównie w śródbłonku naczyń), która wpływa ona na rozszerzenie światła naczyń krwionośnych wskutek rozkurczu ich mięśni gładkich, a także wykazuje działanie antyagregacyjnie.
Kwas arachidonowy – źródła
Kwas arachidonowy może powstawać w tkankach większości ssaków z kwasu linolowego. Jest też ważnym składnikiem pokarmu człowieka. Gdzie go znaleźć?
W największych ilościach kwas AA występuje w orzeszkach arachidowych oraz w innych orzechach. Zawierają go także jaja, zwłaszcza żółtka, także nabiał, mięso drobiowe (głównie indyk), smalec wieprzowy, tłuste mięso, algi i wodorosty (tak nori, jak i spirulina).
2. Kwas arachidonowy – właściwości i rola
Kwas arachidonowy to budulec fosfolipidów błon komórkowych neuronów mózgu i fotoreceptorów siatkówki oka. Jego odpowiednie ilości poprawiają pamięć i koncentrację.
Są bardzo ważne dla prawidłowego rozwoju mózgu dziecka na etapie życia płodowego, zwłaszcza w 3. trymestrze ciąży, w fazie intensywnego wzrostu mózgu. Warto wiedzieć, że kwas AA znajduje się w mleku modyfikowanym dla wcześniaków i niemowląt karmionych pokarmem sztucznym, ponieważ odpowiada za prawidłowy rozwój funkcji poznawczych, ostrość widzenia oraz prawidłowe tempo wzrostu dziecka.
To jednak nie wszystko, ponieważ kwas AA wpływ na różne układy organizmu, zwłaszcza na układ sercowo-naczyniowy. Umożliwia prawidłowe przekaźnictwo nerwowe, ale i gojenie się uszkodzeń tkankowych (kwas arachidonowy jest odpowiedzialny za wytwarzanie leukotrienów, czyli substancji odpowiedzialnych za gojenie ran i skaleczeń), ma pozytywny wpływ na kondycję skóry oraz parametry krwi.
W suplementach dla sportowców ceniony jest jako produkt wspomagający procesy anaboliczne, w tym zwiększa masę mięśniową oraz siłę mięśni. To składnik wspomagających produkcje testosteronu. Jeśli chodzi o dawkowanie kwasu arachidowego w suplementach, zaleca się maksymalnie 6 g na dobę.
3. Kwas arachidonowy – niedobór i nadmiar
Odpowiedni poziom kwasu arachidonowego jest kluczowy dla zachowania zdrowia fizycznego i sprawności umysłowej. Oznacza to, że dla organizmu niekorzystny jest zarówno jego niedobór, jak i nadmiar, przy czym wydaje się, że większy problem stanowi sytuacja, gdy kwas AA występuje w organizmie w większych ilościach.
Dla diety współczesnego człowieka typowe jest nadmierne spożycie kwasów omega-6 w stosunku do omega-3 (powinien wynosić 2:1-5:1). Z tego powodu można odczuwać negatywne działanie kwasu arachidonowego.
Kwas AA, choć jest cennym związkiem, w nadmiernych ilościach może być szkodliwy. Dlaczego? W leukocytach z kwasu arachidonowego, pod wpływem lipooksygenazy, tworzy się leukotrien LTB4.
To silny mediator procesu zapalnego i reakcji anafilaktycznych. W rezultacie nadmiar kwasu AA może prowadzić do silnych reakcji zapalnych i alergicznych, proliferacji komórek i rozrostów nowotworowych (zwłaszcza w obrębie sutka, jelita grubego i prostaty), zwężenia światła naczyń krwionośnych i progresji zmian zakrzepowych.
Kwas arachidonowy jest jednym z przekaźników najsilniej wzmagających zapalenie. Co robić, by uniknąć problemów ze zdrowiem? Przede wszystkim pamiętać, że dieta powinna być zbilansowana, a spożycie kwasów omega-6 umiarkowane. Wskazana jest także suplementacja kwasów Omega-3.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Nie czekaj na wizytę u lekarza. Skorzystaj z konsultacji u specjalistów z całej Polski już dziś na abcZdrowie Znajdź lekarza.