Łagodny rozrost prostaty - przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie
Łagodny przerost prostaty jest powszechnym zaburzeniem w oddawaniu moczu u mężczyzn po 50. roku życia. Schorzenie to jest traktowane jako naturalna konsekwencja starzenia się organizmu męskiego, a jego częstość wzrasta wraz z wiekiem. Szacuje się, że około 50% mężczyzn w wieku do 60 lat i 90% mężczyzn w wieku do 85 lat ma zmiany w gruczole o typie rozrostu. Oznacza to, że problem ten dotyczy ponad 2 milionów Polaków, a co drugi z nich odczuwa objawy prowadzące do znacznego pogorszenia jakości życia. Etiologia rozrostu nie została w pełni wyjaśniona, ale sugeruje się współzależność od wieku chorego oraz udział testosteronu w powstawaniu przerostu.
1. Gruczoł krokowy
Gruczoł krokowy (stercz, prostata) jest nieparzystym narządem, należącym do układu męskich narządów płciowych. Znajduje się on w miednicy mniejszej, bezpośrednio poniżej pęcherza moczowego. Przez miąższ stercza przechodzi cewka moczowa. Wydzielina gruczołu krokowego wchodzi w skład nasienia i zawiera wiele związków niezbędnych do zapłodnienia. Struktura narządu nie jest jednorodna.
W jego obrębie można wyznaczyć cztery strefy różniące się morfologicznie i czynnościowo:
- strefę obwodową,
- strefę przejściową,
- strefę środkową (centralną),
- spoidło przednie, zbudowane jako jedyne wyłącznie ze zrębu włóknisto mięśniowego.
Pozostałe strefy stercza mają budowę gruczołowo-zrębową. Część obwodowa stanowi ok. 75% masy prawidłowego stercza, strefa srodkowa ok. 23%, a najmniejsza strefa przejściowa zajmuje 2% i stanowi miejsce wyjścia rozrostu. Prowadzi to do powstania płatów bocznych, a rozrost strefy środkowej do płata środkowego gruczolaka.
2. Przyczyny łagodnego rozrostu prostaty
Przyczyny łagodnego rozrostu prostaty nie są do końca znane. Dostrzega się jego związek z procesem starzenia. W tym czasie zwiększa się wydzielanie jednego z męskich hormonów (dihydrotestosteronu). Naukowcy twierdzą, że być może wzrost wydzielania tego hormonu wpływa na rozrost prostaty. Prostata zwiększa swoją objętość w wyniku narastania komórek gruczołowych. Komórki te nie mają jednak złośliwego charakteru. Przerost powoduje ucisk na cewkę moczową, przez co utrudnione jest oddawanie moczu. Zalega on w cewce i przyczynia się do stanu zapalnego dróg moczowych. Gromadząc się, rozciąga pęcherz moczowy, powoduje nadciśnienie w obrębie pęcherza. Dopiero podwyższenie ciśnienia w pęcherzu umożliwia przeciśnięcie się małej ilości moczu przez cewkę na zewnątrz. Zauważono, że przerost gruczołu krokowego najczęściej dotyka mężczyzn rasy czarnej, najrzadziej zaś mężczyzn rasy żółtej. Być może zatem przyczyny choroby tkwią także w stylu życia oraz w sposobie odżywiania się.
Choroba wpływa negatywnie na jakość życia chorego oraz na jego stan psychiczny. Częste oddawanie moczu sprawia, że chorzy unikają wyjść z domu, stronią od towarzystwa, cierpi na tym także ich życie seksualne (spadek libido, problemy ze wzwodem i wytryskiem). Pojawiają się niepokój, rozdrażnienie, zniechęcenie. Strach przed diagnozą sprawia, że mężczyźni odwlekają wizytę u lekarza.
3. Objawy łagodnego rozrostu prostaty
Zespół objawów, składający się na kliniczny obraz łagodnego rozrostu stercza jest efektem współistnienia czterech procesów patologicznych:
- powiększenia gruczołu krokowego (BPE-benign prostatic emlargement),
- przeszkody podpęcherzowej, czyli wzmożenia napięcia mięśni gruczolaka, cewki moczowej oraz szyi pęcherza moczowego (BPO- Benin prostatic obstruction),
- dolegliwości ze strony dolnych dróg moczowych (LUTS- lower urinary tracts symptoms), będące zasadniczym klinicznym wyrazem rozrostu,
- dysfunkcji mięśnia wypieracza pęcherza.
Najczęściej występujące objawy i dolegliwości towarzyszące łagodnemu rozrostowi stercza można podzielić ze względu na przyczynę ich występowania.
Wśród objawów bardziej dokuczliwych, związanych z fazą napełniania pęcherza wyróżnia się:
- częstomocz dzienny i nocny,
- uczucie gwałtownego parcia na pęcherz moczowy,
- okresowe trudności w powstrzymywaniu mikcji, tak zwane parcia naglące,
- nietrzymanie moczu z parcia,
- ból lub pieczenie w trakcie oddawania moczu.
Do objawów przeszkodowych, wiążących się z fazą opróżniania pęcherza zalicza się z kolei:
- trudności w rozpoczęciu mikcji,
- zwężenie strumienia moczu,
- wydłużenie czasu mikcji,
- przerywany strumień moczu,
- oddawanie moczu kroplami,
- wykapywanie moczu po mikcji,
- uczucie niecałkowitego opróżniania pęcherza moczowego.
Dolegliwości związane z pierwszą grupą objawów spowodowane są rozciągnięciem trójkąta pęcherza, uniesionego przez powiększony gruczoł krokowy oraz nadmierną stymulację receptorów alfa1-adrenergicznych zlokalizowanych w dnie pęcherza, ujściu wewnętrznym cewki moczowej oraz w prostacie.
Objawy związane z opróżnianiem pęcherza spowodowane są z kolei powiększeniem gruczołu krokowego oraz zwiększeniem napięcia mięśni gładkich szyi pęcherza moczowego, prostaty oraz jej torebki w wyniku pobudzenia wyżej wspomnianych receptorów. Oprócz powyżej wymienionych dolegliwości część pacjentów uskarża się na bóle okolicy spojenia łonowego, jąder oraz krocza.
4. Diagnostyka łagodnego przerostu prostaty
Chorobę diagnozuje się przez przeprowadzenie badania per rectum (badanie przez odbytnicę), dzięki któremu możliwe jest stwierdzenie, czy nie występują guzy, oraz zbadanie ogólnego stanu gruczołu krokowego. Ponadto wykonuje się badanie USG, umożliwiające określenie stopnia zalegającego moczu. Możliwe jest także wykonanie uroflowmetrii, która pozwala zbadać strumień moczu (objętość oddanego moczu, maksymalny przepływ przez cewkę moczową). Zaleca się również zbadanie poziomu PSA (Prostate Specific Antigen) – u zdrowego mężczyzny PSA występuje w śladowych ilościach we krwi, podwyższony poziom PSA we krwi wskazuje na zmiany chorobowe (łagodny przerost prostaty bądź rak prostaty).
5. Leczenie łagodnego rozrostu prostaty
Łagodny przerost prostaty leczy się farmakologicznie oraz zabiegowo. Środki farmakologiczne zaleca się w pierwszej fazie choroby, gdy dolegliwości nie są jeszcze nasilone. Choremu przepisuje się wówczas tzw. „alfa-blokery” – substancje, które zmniejszają napięcie mięśniowe, umożliwiając tym samym swobodne oddawanie moczu, lub cholinolityki. Leczenie zabiegowe stosuje się, gdy nastąpił przerost prostaty. Współcześnie w leczeniu łagodnego rozrostu prostaty coraz częściej stosuje się laseroterapię oraz termoterapię mikrofalową.
5.1. Usuwanie gruczolaka
Strefa obwodowa wraz ze spoidłem przednim są spychane wówczas na zewnatrz i stanowią torebkę chirurgiczną gruczolaka. Ta właśnie część gruczołu jest pozostawiana w czasie chirurgicznego usuwania gruczolaka i jest najczęstszym punktem wyjścia raka gruczołu krokowego. Oznacza to, że usunięcie gruczolaka stercza nie wyklucza możliwości rozwoju nowotworu złośliwego, a sam rozrost stercza polegający na przeroście elementów gruczołowych i włókien mięśniowych pozostawia komórki prawidłowymi, nie zmieniając ich charakteru na złośliwy.
6. Powikłania łagodnego przerostu stercza
Objawy przemęczenia, osłabienia, stanów podgorączkowych oraz ból okolicy lędźwiowej mogą świadczyć o powikłaniach łagodnego rozrostu prostaty, którymi najczęściej są:
- zakażenie dróg moczowych,
- kamica pęcherza moczowego,
- moczenie paradoksalne, bezwiedne wykapywanie moczu,
- niewydolność nerek.
Ich występowanie spowodowane jest zastojem moczu w pęcherzu i górnych drogach moczowych. Kolejnym powikłaniem, które może pojawić się na każdym etapie choroby jest całkowite zatrzymanie moczu. Jest to sytuacja, w której pomimo wypełnionego pęcherza oraz uczucia parcia na mocz, niemożliwe jest jego oddanie.
U niektórych pacjentów może to być wyrazem stopniowego narastania przeszkody podpęcherzowej, a u innych następstwem przetrzymywania moczu w pęcherzu lub obrzęku gruczołu krokowego, który z kolei może być spowodowany nadmiernym przekrwieniem lub zastojem krwi żylnej. Taka sytuacja ma najczęściej miejsce w przebiegu zapalenia gruczołu krokowego lub po spożyciu alkoholu. Tak różnorodny obraz kliniczny łagodnego rozrostu gruczołu krokowego wymaga bardzo wnikliwej diagnostyki oraz dobrania jak najkorzystniejszej dla chorego metody leczenia prostaty.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.