Laktaza, laktoza i nietolerancja laktozy – co warto wiedzieć?
Laktaza jest enzymem wydzielanym w jelicie cienkim, którego zadaniem jest rozkładanie laktazy, czyli cukru mlecznego, na glukozę i galaktozę. Gdy jest jej za mało, pojawiają się różne dokuczliwe objawy ze strony układu pokarmowego. Jak sobie radzić z nietolerancją laktozy? Co warto wiedzieć?
1. Co to jest laktaza?
Laktaza to enzym wytwarzany w nabłonku jelita cienkiego, który jest niezbędny do trawienia laktozy. Odpowiada za hydrolizę, czyli rozkład laktozy do cukrów prostych. Laktoza to dwucukier zawarty w mleku, składający się z dwóch monocukrów: glukozy i galaktozy, które mogą zostać wchłonięte do krwioobiegu. Stamtąd są transportowane do wątroby. Ulegają wielu procesom metabolicznym.
W czym jest laktoza? Okazuje się, że zawiera ją nie tylko mleko, ale także jego przetwory, takie jak śmietana, jogurt, kefir, maślanka, ser czy lody. Cukier mleczny w mniejszych ilościach jest obecny także w artykułach spożywczych, do których dodano nabiał.
To na przykład czekolada, chleb czy wyroby mięsne. Laktoza bardzo często pojawia się również w lekach. Proces trawienia laktozy jest konieczny dla jej właściwego działania w organizmie. Żeby jednak do tego doszło, niezbędny jest enzym laktaza, który rozkłada dwucukier na mniejsze cząsteczki.
Brak produkcji lub niska produkcja laktazy sprawia, że ludzki organizm ma problem z trawieniem laktozy. Bez laktazy zawarta w mleku laktoza pozostaje nierozłożona i niewchłonięta. Pojawiają się problemy w obrębie flory jelitowej, będące objawem nietolerancji laktozy.
2. Czym jest nietolerancja laktozy?
Nietolerancja laktozy, inaczej niedobór laktazy lub hipolaktazja to nadwrażliwość pokarmowa wywołana przez niedostateczne trawienie laktozy, wskutek zbyt małej aktywności laktazy.
Wyróżnia się nietolerancję laktozy:
- wrodzoną (to alaktazja). Wówczas dziecko od urodzenia nie ma zdolności wytwarzania enzymu laktazy,
- pierwotna, która dotyka osoby dorosłe (hipolaktazja dorosłych). Jest dziedziczona autosomalna recesywnie. To najczęstsza forma genetycznie uwarunkowanego niedoboru laktazy,
- wtórna (nabyta), która ma charakter przejściowy lub utrwalony, w zależności od rodzaju i czasu działania czynnika uszkadzającego błonę śluzową jelita cienkiego.
Zobacz także:
3. Przyczyny i objawy nietolerancji laktozy
Podstawową przyczyną nietolerancji laktozy jest brak lub niedobór laktazy. U większości ssaków, także u człowieka, przewód pokarmowy wraz z wiekiem produkuje coraz mniejsze jej ilości.
Jak można się domyślać, najwięcej enzymu jest wydzielane w okresie niemowlęcym. Ma to związek z tym że laktoza ma duże znaczenie dla rozwoju niemowlęcia, ponieważ wpływa na wchłanianie składników mineralnych, dostarcza energii potrzebnej do wzrostu i budowy, stymuluje rozwój flory bakteryjnej jelit i ma pozytywny wpływ na perystaltykę.
Z czasem, w miarę zastępowania mleka w diecie innymi produktami, aktywność laktazy maleje. To dlatego wiele osób cierpi na nietolerancję laktozy, czyli brak możliwości trawienia laktozy.
Gdy brakuje laktazy, laktoza dostaje się w całości do jelita grubego, gdzie jest pożywką dla bakterii mikroflory jelitowej. Te fermentują, wytwarzając duże ilości gazów. Dochodzi również do zmiany pH i ciśnienia osmotycznego treści jelitowej.
Jakie są objawy nietolerancji laktozy u dorosłych i dzieci? U osób zmagających się z nią po spożyciu mleka lub jego przetworów pojawiają się wzdęcia, a gromadzenie się gazów wywołuje zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, takie jak nasilenie perystaltyki jelit, dyskomfort w jamie brzusznej, wiatry, bóle brzucha czy biegunka. Nietolerancja laktozy u niemowląt często wywołuje kolkę.
4. Leczenie
Dolegliwości wywołane brakiem aktywności laktazy pojawiają się w ciągu 1 do 3 godzin po posiłku, a ich nasilenie zależy od ilości spożytej laktozy i stopnia niedoboru laktazy. Stwierdzona nietolerancja laktozy najczęściej oznacza, że należy rezygnować bądź ograniczać produkty, które ją zawierają.
Czasem trzeba zrezygnować wyłącznie z mleka, ponieważ laktoza w przetworach mlecznych jest częściowo rozłożona, przez co produkty te mogą być zdecydowanie lepiej traktowane przez osoby cierpiące na nietolerancję niż samo mleko.
Można również kupować produkty bez laktozy. To mleko, masło, jogurty czy sery bezlaktozowe. Dla niemowląt i dzieci z nietolerancją laktozy dostępne są preparaty mlekozastępcze.
Osoby, które cierpią z powodu nietolerancji laktozy, mogą także sięgać po tabletki z laktazą. To suplement dostępny w aptece, który zawiera laktazę. Enzym rozkłada laktozę, dzięki czemu u chorych z niedoborem laktazy zapobiega gromadzeniu się laktozy w jelicie cienkim i jej rozkładowi przez bakterie z wytworzeniem kwasu mlekowego, dwutlenku węgla i wodoru.
Skorzystaj z usług medycznych bez kolejek. Umów wizytę u specjalisty z e-receptą i e-zwolnieniem lub badanie na abcZdrowie Znajdź lekarza.