Mastektomia - przygotowanie, przebieg zabiegu, powikłania
Mastektomia całkowita, czyli amputacja piersi, to radykalna operacja raka piersi. Polega ona na usunięciu całego gruczołu piersiowego, zazwyczaj razem z brodawką i jej otoczką. W zależności od stopnia zaawansowanie nowotworu, jego cech histologicznych (mikroskopowych), wykonuje się kilka różnych rodzajów amputacji. Co warto wiedzieć o mastektomii?
1. Rodzaje mastektomii
Wyróżnia się kilka rodzajów usunięcia piersi. Najpowszechniejsze z nich to:
- mastektomia prosta
- mastektomia radykalna
- mastektomia radykalna zmodyfikowana
1.1. Mastektomia prosta
Jest to usunięcie piersi wraz z powięzią (błoną pokrywającą mięśień) mięśnia piersiowego większego, który znajduje się pod gruczołem piersiowym, ale z pozostawieniem samego mięśnia. Można ją połączyć z procedurą węzła wartowniczego, jeśli mamy do czynienia z wczesnym rakiem inwazyjnym. Wskazaniem do wykonania tego typu zabiegu są:
- rak wewnątrzprzewodowy wieloogniskowy (czyli nowotwór, który nie jest ograniczony do jednego ogniska),
- nawrót po operacji oszczędzającej, czyli po wycięciu samego guza, z oszczędzeniem piersi; nazywamy to „operacją ratującą”,
- zaawansowany nowotwór, o dużych rozmiarach i z przerzutami. Jest to wtedy operacja paliatywna, czyli pozwalająca polepszyć jakość życia chorej.
W zależności od zakresu, w jakim usuwana jest skóra piersi, prosta amputacja piersi dzieli się na kilka typów:
- tradycyjna - oprócz samego gruczołu, usuwana jest skóra wraz z brodawką i otoczką. Jest to najczęściej wykonywany typ mastektomii. Jeśli pacjentka nie życzy sobie jednoczesnej rekonstrukcji piersi lub wykonanie jej jest niemożliwe, to w miejscu po usunięciu piersi pozostaje płaska, poprzeczna blizna o długości ok. 20 cm;
- z oszczędzeniem skóry - usunięty cały gruczoł piersiowy oraz brodawka wraz z otoczką, oszczędzona jest pozostała skóra pokrywająca pierś. Chirurg wykonuje okrężne cięcie wokół brodawki;
- z oszczędzeniem brodawki - nacięcie wykonywane jest wokół brodawki, otoczka pozostaje nienaruszona;
- z całkowitym oszczędzeniem skóry (mastektomia podskórna) - nacięcie wykonywane jest pod piersią lub wokół brodawki.
- Aby możliwe i bezpieczne było pozostawienie skóry piersi, część chirurgów uważa, że guz nie może mieć wymiarów większych niż 2 cm i powinien być oddalony o co najmniej 2 cm od brodawki. Zazwyczaj operacje oszczędzające skórę połączone są z natychmiastową rekonstrukcją piersi. Dzięki temu pacjentka unika przykrego doświadczenia braku piersi.
Rekomendowane przez naszych ekspertów
Odtworzenie sztucznego gruczołu jest też w tej metodzie prostsze, bo chirurg dysponuje od razu „luźnym” płatem skóry, gotowym do wykorzystania poprzez wszczepienie pod niego implantu. Nie trzeba zatem specjalnie rozciągać skóry. Z zabiegami tego typu wiąże się nieznacznie zwiększone ryzyko nawrotu choroby nowotworowej. Zwykle wybierane są w przypadku jeszcze zdrowych kobiet, u których rak piersi występował w rodzinie i które mają mutacje genetyczne, predysponujące do tego nowotworu (mastektomia profilaktyczna, zapobiegająca wystąpieniu raka).
1.2. Mastektomia radykalna metodą Halsteda
Ten rodzaj mastektomii wykonuje się obecnie rzadko, za to bardzo popularny był w przeszłości. Mastektomii radykalna to usunięcie całej piersi, węzłów chłonnych pachowych oraz mięśnia piersiowego większego, znajdującego się pod chorą piersią. Jedynym wskazaniem do tego zabiegu jest dziś naciekanie przez guz nowotworowy mięśnia piersiowego większego.
1.3. Mastektomia radykalna zmodyfikowana
Jest to najczęściej obecnie wykonywany rodzaj mastektomii. Wyróżniamy tu dwie metody:
- metoda Maddena - usunięcie gruczołu piersiowego wraz z powięzią mięśnia piersiowego większego (ale z oszczędzeniem samego mięśnia) i węzłami chłonnymi pachowymi;
- metoda Pateya - jak wyżej, plus usunięcie mięśnia piersiowego mniejszego (co daje lepszy dostęp do węzłów chłonnych, znajdujących się pod tym mięśniem).
Mastektomia radykalna zmodyfikowana wyparła we współczesnej onkologii prawie całkowicie stosowaną wcześniej powszechnie amputację radykalną. Wskazaniem do tego rodzaju amputacji jest rak naciekający, który nie dał jeszcze przerzutów odległych (czyli rak w I lub II stopniu zaawansowania). Nie jest możliwe przeprowadzenie tego rodzaju zabiegu, jeśli stwierdzono:
- przerzuty odległe (np. w płucach czy mózgu; przerzutami odległymi nie są ogniska naciekania tkanek bezpośrednio sąsiadujących z piersią) lub do węzłów chłonnych zamostkowych,
- gdy guz ma ponad 5 cm średnicy,
- gdy guz charakteryzuje się szybkim wzrostem,
- gdy guzowi towarzyszy obrzęk ramienia,
- wyraźnie wyczuwalny pakiet węzłów chłonnych.
Jeśli guz jest duży, nacieka struktury ściany klatki piersiowej lub skóry, to przed operacją lekarz może zdecydować o przeprowadzeniu chemioterapii i/lub radioterapii.
2. Przygotowanie do mastektomii
Przygotowanie do mastektomii składa się z kilku kroków. Kilka dni przed mastektomią wykonuje się badania oceniające ogólny stan zdrowia kobiety. Należy poinformować lekarza i anestezjologa o przyjmowanych lekach oraz alegiach.
Przed zabiegiem warto zaniechać stosowania niektórych ziołowych suplementów, na przykład z ginkgo, ponieważ mogą zwiększać ryzyko krwawienia. Jeśli mastektomia ma się odbyć rano należy być na czczo. Kobieta może otrzymać zalecenie umycia się antybakteryjnym mydłem w wieczór przed operacją.
3. Przebieg mastektomii
Funkcje serca są monitorowane przez urządzenie EKG. Do ręki kobiety przypina się mankiet ciśnieniomierza, aby móc monitorować ciśnienie krwi w trakcie operacji.
Operowane miejsce zostaje umyte i wysterylizowane. Pacjentce podaje się znieczulenie ogólne, a także w niektórych przypadkach dawkę antybiotyku, aby zapobiec infekcji. Chirurg wykonuje nacięcie i usuwa pierś.
Tkanka zostaje następnie wysłana do laboratorium w celu zbadania pod mikroskopem, czy zmiany są łagodne czy złośliwe. Ponadto zwykle wprowadza się rurki odprowadzające nadmiar krwi i płynów z tkanek po zamknięciu rany.
Następnie chirurg zszywa skórę. Mastektomia trwa zwykle 1-2 godziny, nie licząc operacji usunięcia węzłów chłonnych lub rekonstrukcji piersi.
4. Rekonwalescencja po mastektomii
Po mastektomii pacjentka jest przewieziona na salę, gdzie monitoruje się jej ciśnienie krwi, puls i oddychanie. Ponadto kobiecie podaje się leki przeciwbólowe.
Zwykle pacjentka zostaje w szpitalu przez 1-7 dni, w zależności od rodzaju wykonywanego zabiegu i jej stanu zdrowia. Po tygodniu od amputacji piersi kobieta pojawia się na wizycie w celu sprawdzenia, czy miejsce nacięcia dobrze się goi.
Wówczas lekarz omawia z nią także dalsze leczenie, na przykład radioterapię lub chemioterapię. Jeśli w trakcie mastektomii zostały użyte nici, które nie rozpuszczają się samoistnie, w trakcie następnej wizyty lekarz je usuwa.
Dreny odprowadzające krew i płyny z miejsca nacięcia są zwykle usuwane w ciągu dwóch tygodni od operacji, kiedy ilość płynu zmaleje do akceptowalnego poziomu. Po mastektomii w miejscu piersi kobiety mają założony bandaż i jedną lub dwie rurki, które odprowadzają płyny z okolicy rany.
Jeśli w chwili wyjścia ze szpitala rurki będą pozostawione na miejscu, pielęgniarka pokaże kobiecie, jak się z nimi obchodzić. Do czasu wyjęcia szwów nie należy brać prysznica ani kąpieli, dozwolone jest jedynie mycie się za pomocą zwilżonej gąbki.
W szpitalu terapeuta może pokazać kobiecie po mastektomii jak ćwiczyć ramię. Przez kilka tygodni po operacji należy unikać wysiłku fizycznego.
5. Powikłania po mastektomii
Jeśli po mastektomii pojawią się następujące objawy, należy skontaktować się z lekarzem:
- gorączka,
- oznaki infekcji (mocno czerwony odcień w miejscu nacięcia),
- zwiększone wydzielanie płynu,
- rozejście się szwów.
Większość kobiet po mastektomii wraca do zdrowia po operacji bez komplikacji, jednak istnieje ryzyko infekcji, krwawienia, problemów związanych ze znieczuleniem ogólnym i reakcją na leki.
Może także pojawić się drętwienie i martwica skóry piersi. Drętwienie nie wymaga leczenia, ale przy martwicy może być konieczna ponowna operacja. W przypadku mastektomii, kiedy usuwa się węzły chłonne, może pojawić się opuchnięcie ręki i uszkodzenie nerwu w okolicy pach
Jeśli rak piersi został wykryty we wczesnym stadium, leczenie w postaci mastektomii jest skuteczne u ponad 90% kobiet. Dodatkowe leczenie, na przykład terapia hormonalna, radioterapia i chemioterapia, zwiększają szanse na uniknięcie nawrotu choroby i długie życie.
Zobacz także:
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.