Maź płodowa – skład i rola. Pierwsza kąpiel noworodka

Maź płodowa (łac. vernix caseosa) to substancja, która pokrywa skórę płodu i noworodka. Jest śliska, tłusta i biało-żółta, ma mazistą substancję. Składa się z wydzieliny komórek owodni (błony otaczającej płód, która tworzy pęcherz płodowy), złuszczonych komórek nabłonka, włosków meszku płodowego i wydzieliny gruczołów łojowych płodu. Składnikami mazi płodowej są między innymi cholesterol, laktyferyna, lizozym, antyoksydanty.

Wytwarzanie mazi płodowej rozpoczyna się w 3 trymestrze ciąży. Powstaje ona wskutek działania gruczołów łojowych skóry dziecka. Jej ilość zwiększa się stopniowo wraz z wiekiem ciążowym, a pod koniec 7. miesiąca ciąży ilość mazi płodowej zmniejsza się. Vernix caseosa nazywana bywa także mazidłem płodowym.

Maź płodowa na etapie życia płodowego dziecka pełni ważną rolę:

• chroni skórę płodu, izolując ją od wszelkich czynników infekcyjnych obecnych w płynie owodniowym. Tworzy tym samym barierę immunologiczną, która chroni dziecko przed infekcjami i stanami zapalnymi. Uniemożliwia rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych,
• stanowi barierę oddzielającą płód od otaczających je wód płodowych, co sprawia, że jego skóra jest chroniona przed maceracją, może się prawidłowo rozwijać. Zapobiega wysuszaniu skóry,
• chroni skórę płodu przed zanieczyszczeniami,
• zapewnia prawidłowe zakwaszenie skóry,
• zawiera duże stężenie przeciwciał,
• podczas porodu ułatwia przechodzenie dziecka przez kanał rodny, co zmniejsza ryzyko powstania urazów pochwy i kanału rodnego u matki oraz dziecka, skraca czas porodu.

Maź płodowa pokrywa skórę noworodków po urodzeniu. Stanowi fizjologiczną barierą niezbędną dla prawidłowego funkcjonowania skóry dziecka, ponieważ:

• pełni funkcję ochrony mechanicznej ciała dziecka przed utratą ciepła,
• chroni skórę dziecka przed wnikaniem patogenów (bakteryjnych, wirusowych), działa przeciwbakteryjnie,
• pozwala zachować prawidłowe pH skóry,
• zabezpiecza skórę przed wzmożoną utratą wody i wpływem czynników zewnętrznych,
• ma działanie antyoksydacyjne,
• działa regeneracyjnie. Goi rany i podrażnienia skóry związane z porodem.

Maź płodowa wykorzystywana jest do oceny wieku płodowego narodzonego dziecka. I tak donoszone dzieci urodzone o czasie są pokryte mazią w mniejszym stopniu niż wcześniaki. Skrajne wcześniaki prawie w ogóle nie będą pokryte mazią, z kolei w przypadku noworodka urodzonego po terminie porodu może wystąpić tak zwany zespół przenoszenia. Cechuje się on zmniejszoną ilością tkanki podskórnej, brakiem meszku płodowego oraz mazi płodowej.

Ponieważ maź płodowa u noworodka pełni ważną rolę, nie zaleca się, by kąpiel dziecka odbyła się bezpośrednio po porodzie. Nie jest także wskazane dokładne usuwanie jej podczas pierwszej kąpieli. Po urodzeniu dziecka maź płodowa wchłonie się samoistnie w ciągu kilku dni. Według specjalistów zachowanie jej może mieć pozytywny wpływ na jego dobrostan. Ma to związek z tym, że stanowi naturalną barierę ochronną.

Kiedy zatem pierwsza kąpiel noworodka? Wiele zależy od stanu medycznego dziecka. Według zaleceń WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) noworodka powinno się najwcześniej kąpać 6 godzin po urodzeniu (gdy jest ubrudzone krwią lub smółką), a najlepiej minimum 24 godziny po porodzie. Pierwsza kąpiel może odbyć się nawet po dwóch dniach od przyjazdu ze szpitala, gdy dziecko oswoi się już z nowym środowiskiem. Bezpośrednio po narodzinach kąpie się wyłącznie noworodki, których matki są nosicielkami wirusów: HIV, WZW typu C.

Co ważne, pierwsza kąpiel noworodka powinna odbyć się najlepiej z użyciem jedynie wody. Dobrym sposobem na pozbycie się zaschniętej mazi płodowej i wydzielin jest dokładne wytarcie delikatnym płatkiem kosmetycznym nasączonym oliwką. Dzięki mazi płodowej skóra noworodka jest miękka i delikatna. Po wchłonięciu się mazi staje się sucha i może się łuszczyć. Naskórek łatwo ulega uszkodzeniu i podrażnieniu. To dlatego trzeba o nią dbać w sposób szczególny.

Wielu rodzicom problem sprawia maź płodowa w wargach sromowych dziewczynek. Zaraz po urodzeniu gromadzi się tzw. mastka, czyli biaława maź produkowana przez gruczoły płciowe. Nie należy jej usuwać. Podczas pierwszych kąpieli wystarczy delikatnie przemywać okolice intymne, pozbywając się zabrudzeń, ale nie naruszając mastki.