Metoda Bobath – ćwiczenia, efekty i wskazania
Metoda Bobath to koncepcja usprawniania ruchowego wykorzystywana u niemowląt, dzieci i dorosłych zmagających się z różnymi deficytami. Realizowane w jej ramach ćwiczenia wpływają na napięcie mięśniowe, hamują patologiczne odruchy, a i wyzwalają te, które są jak najbardziej zbliżone do prawidłowych. Co warto wiedzieć?
1. Co to metoda Bobath?
Metoda Bobath (w przypadku dzieci znana także pod nazwą NDT lub NDT-Bobath) to metoda rehabilitacji neurologicznej, obejmująca zarówno ocenę, jak i leczenie dzieci oraz dorosłych z deficytami neurologicznymi.
Koncepcja Bobath powstała w latach 40. XX wieku. Jej nazwa pochodzi od nazwiska twórców: Karela (psychiatry i neuropsychologa) oraz Berty (fizjoterapeutki) Bobath, którzy zajmowali się rehabilitacją pacjentów po udarach z mózgowym porażeniem dziecięcym.
Pierwotna koncepcja została zmodyfikowana w latach 50. XX w. przez Elisabeth Kong i Mary Quinton, które opracowały metodę NDT-Bobath dla niemowląt.
2. Założenia metody Bobath
U podstaw metody Bobath leży założenie, że istotą deficytu ruchowego są zaburzenia odruchów postawy. Zakłada także, że pacjenci z dysfunkcjami ruchowymi lub zmianami w ośrodkowym układzie nerwowym inaczej odbierają wrażenia czuciowe, a ich odruchy fizjologiczne są nieprawidłowe.
Ponieważ metoda Bobath ma na celu usprawnienie ruchowe poprzez eliminowanie nieprawidłowych odruchów i właściwy wpływ na napięcie mięśniowe, uwzględnia się takie formy terapii jak:
- fizjoterapia,
- terapia zajęciową,
- terapia logopedyczna.
3. Efekty i cele metody Bobath
Celem metody Bobath, rozumianej jako rodzaj usprawniania ruchowego pacjentów neurologicznych, jest:
- wypracowanie odpowiedniej kontroli motorycznej,
- eliminacja nieprawidłowych odruchów ciała,
- stymulowanie odruchów – jak najbardziej zbliżonych do prawidłowych,
- wykorzystanie utrwalonych prawidłowych wzorców ruchowych w codziennym życiu,
- normalizowanie i usprawnienie napięcia mięśniowego, stymulowanie strony objętej deficytem, co przyczynia się do poprawy napięcia mięśniowego. Modyfikacja napięcia mięśniowego polega na obniżaniu wzmożonego i podwyższanie obniżonego.
Głównym celem metody Bobath u dzieci jest zminimalizowanie deficytów i wykorzystanie możliwości na tyle, na ile pozwala uszkodzenie OUN (ośrodkowy układ nerwowy). To ma pomóc pacjentowi w rozwoju i uzyskaniu niezależności.
U osób dorosłych metoda Bobath ma na celu odzyskiwanie funkcji utraconych po udarach mózgu lub innych urazach mózgowo-czaszkowych. Celem jest odzyskanie częściowej lub całkowitej samodzielności.
Efektem terapeutycznym metody Bobath jest:
- poprawa dystrybucji napięcia mięśniowego,
- zwiększenie siły mięśniowej,
- poprawa liniowości działania mechanizmów dźwigniowych,
- aktywacja strony porażonej,
- poprawa zakresu ruchów,
- samodzielność, aktywność i poprawa komfortu życia.
4. Wskazania do stosowania metody Bobath
Metodę Bobath stosuje się u dzieci (również niemowląt), ale i dorosłych z zaburzeniami neurologicznymi, ortopedycznymi czy ogólnorozwojowymi, z zaburzeniami napięcia, ruchu i funkcji będących skutkiem uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.
Wskazanie do rehabilitacji metodą Bobath stanowi:
- mózgowe porażenie dziecięce,
- asymetria,
- obniżone lub wzmożone napięcie mięśniowe (problemy z dystrybucją napięcia),
- zaburzenia rozwoju psycho-ruchowego,
- uszkodzenia splotów nerwowych,
- przepuklina oponowo–rdzeniowa,
- choroby nerwowo-mięśniowe,
- zaburzenia koordynacji,
- zaburzenia karmienia,
- wady rozwojowe, opóźniony rozwój motoryczny,
- wady genetyczne,
- wcześniactwo.
W przypadku niemowląt, wcześniaków i małych dzieci istotne jest rozpoczęcie procesu terapii najwcześniej, jak to możliwe (najlepiej przed ukończeniem przez dziecko 6. miesiąca życia).
5. Metoda NDT Bobath – przykłady ćwiczeń
W metodzie Bobath ćwiczenia oparte są o proces „motor learningu”, to jest nauczania poprzez ruch. Bobath to ćwiczenia całego ciała, nie ograniczające się do kończyn. Działanie jest wielotorowe: wykorzystuje się różne pozycje ułożeniowe, modyfikuje wzorce i zachowania, wprowadza zmiany w środowisku rodzinnym.
By pozbyć się nieodpowiednich wzorców ruchowych, a wypracować i utrwalić odpowiednie, konieczne są specjalistyczne ćwiczenia. Przydaje się także sprzęt: wałki, stoły rehabilitacyjne czy piłki (jednym z przykładowych ćwiczeń jest aktywne przenoszenie ciężaru ciała na piłce oraz stymulowanie unoszenia i kontroli głowy poprzez odpowiednia pozycję i wsparcie).
Tempo ćwiczeń oraz ich rodzaj są dobierane indywidualnie do dziecka. Ważne i konieczne są nie tylko ćwiczenia w gabinecie fizjoterapeuty, ale także praca pacjenta w domu.
Potrzebujesz konsultacji z lekarzem, e-zwolnienia lub e-recepty? Wejdź na abcZdrowie Znajdź Lekarza i umów wizytę stacjonarną u specjalistów z całej Polski lub teleporadę od ręki.