Naturalne wsparcie organizmu w walce ze stresem i osłabieniem. Czym są adaptogeny?

Pojęcie to pojawiło się już w połowie XX wieku, kiedy radziecki naukowiec Nikołaj Lazarev zauważył, że niektóre rośliny potrafią zwiększać odporność organizmu na stres, poprawiać wydolność i łagodzić skutki przemęczenia. Od tego czasu adaptogeny zyskały ogromną popularność, a dziś chętnie sięgają po nie zarówno sportowcy, osoby zapracowane, jak i ci, którzy szukają naturalnych metod poprawy samopoczucia.

Adaptogeny nie działają jak "magiczne tabletki" - ich zadaniem jest raczej harmonizowanie procesów zachodzących w organizmie, wspieranie równowagi fizycznej i psychicznej. Przypisuje im się właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne i tonizujące, wspierające witalność, odporność, koncentrację oraz funkcje metaboliczne.

- Adaptogeny są świetną alternatywą dla osób cierpiących na chroniczne zmęczenie - mówi w rozmowie ze mną Paulina Znajdek-Awiżeń, doktor nauk farmaceutycznych. Z tego powodu świetnie sprawdzają się w okresach zwiększonego napięcia, przy spadkach nastroju czy obniżonej odporności - dodaje.

Idealne gdy kończy się lato, dni są chłodniejsze, a nam żal skończonych właśnie urlopów i wakacji. Ten okres bywa trudny dla wielu osób. Wracamy do codziennych obowiązków, tempo życia przyspiesza, a dodatkowo dni stają się coraz krótsze. To czas, kiedy łatwiej o spadek nastroju, poczucie zmęczenia czy problemy z koncentracją.

Wraz z nadejściem jesieni częściej pojawiają się też przeziębienia, bo nasz układ odpornościowy musi mierzyć się ze zmiennymi temperaturami i większą ilością wirusów krążących w otoczeniu. Właśnie w takim okresie adaptogeny mogą okazać się wyjątkowo pomocne - wspierając odporność, dodając energii i łagodząc skutki stresu.

- W ostatnich latach adaptogeny cieszą się w Polsce coraz większą popularnością - mówi moja rozmówczyni. Choć lista roślin o działaniu adaptogennym jest długa, kilka z nich zdobyło szczególne uznanie. To właśnie one najczęściej pojawiają się w suplementach diety i naturalnych mieszankach ziołowych.

Ashwagandha

Przypisuje się jej działanie redukujące stres i wspierające układ nerwowy. Nazywana także "indyjskim żeń-szeniem", od wieków wykorzystywana jest w medycynie ajurwedyjskiej. Jej głównym działaniem jest obniżanie poziomu kortyzolu - hormonu stresu. Dzięki temu pomaga redukować napięcie, poprawia jakość snu, a także wspiera pamięć i koncentrację.

Badania naukowe potwierdzają, że regularne stosowanie ashwagandhy może korzystnie wpływać na zdrowie psychiczne, zmniejszając objawy lęku i obniżonego nastroju. To idealny wybór dla osób przeciążonych obowiązkami, szczególnie w okresie powakacyjnym, gdy powrót do pracy czy szkoły bywa źródłem dodatkowego stresu.

Różeniec górski

Ta roślina z kolei ma dodawać nam energii i poprawiać samopoczucie. Szczególnie ceniony jest za działanie zmniejszające uczucie zmęczenia. Stosowany od wieków w medycynie ludowej krajów skandynawskich, znany jest z tego, że podnosi poziom energii, wspiera wytrzymałość fizyczną i psychiczną oraz pomaga w walce z objawami obniżonego nastroju.

Różeniec ma regulować poziom neuroprzekaźników takich jak serotonina czy dopamina, co sprzyja lepszemu samopoczuciu. To roślina, która sprawdzi się zwłaszcza u osób zmagających się z jesiennym spadkiem energii i motywacji.

Żeń-szeń

Szczególnie przedstawiać go nie trzeba, bo to chyba najbardziej znany adaptogen na świecie. Jego korzeń od tysiącleci używany był w medycynie chińskiej jako środek wzmacniający i przedłużający życie. Dziś wiemy, że żeń-szeń może zwiększać odporność, poprawiać funkcje poznawcze, dodawać energii i wspierać organizm w walce z infekcjami.

Co ważne, działa zarówno na ciało, jak i umysł - redukuje zmęczenie, poprawia koncentrację, a także zwiększa zdolność do adaptacji w sytuacjach stresowych. Jesienią, gdy łatwiej o przeziębienia, jego działanie może okazać się szczególnie cenne.

Cytryniec chiński

Nazywany jest "rośliną pięciu smaków" lub "jagodą pięciu smaków", ponieważ jego owoce łączą w sobie smak słodki (w okrywie), kwaśny (w miąższu), gorzki i cierpki (w nasionach), a także słonawy (pozyskiwany z przetworzonych nasion). Ta unikalna cecha sprawia, że jest ceniony w tradycyjnej medycynie chińskiej, gdzie znany jest jako "wu wei zi".

Przypisuje mu się silne właściwości adaptogenne i przeciwutleniające. Pozytywnie wpływa na formę psychiczną i fizyczną podczas trudnych sytuacji życiowych wywołanych silnymi czynnikami stresogennymi. Ma także poprawiać wydolność wątroby i wspierać jej regenerację. Można uprawiać go w naszych ogrodach. Jest mrozoodporny. Spożywa się także jego suszone liście - parząc je jak herbatę. Cytryniec jest żródłem witaminy C i E. Ma poprawiać także koncetrację i pamięć oraz sprawność seksualną.

Inne adaptogeny

Oprócz wspomnianych wyżej na uwagę zasługują również inne rośliny o właściwościach adaptogennych. Są to:

• święta bazylia czyli tulsi (która ma redukować stres),
• gotu kola - czyli wąkrotka azjatycka - poprawiająca pamięć i koncentrację,
• cordyceps (maczużnik) - grzyb, który zwiększa poziom energii i wspiera wydolność organizmu.

Każdy z tych adaptogenów ma nieco inne właściwości, dlatego wybór zależy od indywidualnych potrzeb - jedni będą szukać poprawy nastroju, inni wzmocnienia odporności czy lepszego snu.

Na popularność adaptogenów wpłynęło kilka czynników. Po pierwsze, coraz więcej osób poszukuje naturalnych metod wspierania zdrowia, które można łączyć ze zdrowym stylem życia. Po drugie, badania naukowe dostarczają coraz więcej dowodów na ich skuteczność - choć wciąż potrzeba dalszych badań, wiele efektów jest już dobrze udokumentowanych. Po trzecie, tempo współczesnego życia sprawia, że walka ze stresem i zmęczeniem stała się jednym z najważniejszych wyzwań zdrowotnych XXI wieku.

Adaptogeny wpisują się w tę potrzebę. Zanim zaczniemy je stosować - a zażywamy jakieś leki lub cierpimy na choroby przewlekłe - powinniśmy skonsultować się z lekarzem. Uważać powinny także kobiety w ciąży. Doktor nauk farmaceutycznych Paulina Znajdek-Awiżeń przypomina także, że adaptogeny nie są remedium na wszystko. Nie zastąpią leków stosowanych w walce z depresją lub silnymi spadkami nastroju. Nie są także alternatywą dla zdrowej diety, aktywności fizycznej i odpowiedniego odpoczynku. Mogą być jednak wartościowym uzupełnieniem, elementem profilaktyki i codziennej troski o nasze zdrowie.

Źródła

1. Marek Piotr Wójcicki