Naukowcy odkryli nowy mechanizm raka. Komórki odpornościowe mogą wspierać rozwój nowotworu

Immunoterapia to nie tylko inhibitory punktów kontrolnych: obejmuje również terapie komórkowe TILs, genetycznie modyfikowane limfocyty CAR-T czy nawet szczepionki przeciwnowotworowe, wyjaśnia prof. Elżbieta Sarnowska, kierowniczka Pracowni Immunoterapii Eksperymentalnej NIO-PIB.

- W klasycznej immunoterapii skupiamy się głównie na limfocytach T, które pełnią funkcję obronną. Blokujemy konkretne białka na komórce nowotworowej lub limfocycie T, by pozostał aktywny i mógł zwalczyć nowotwór – tłumaczy w rozmowie z PAP ekspertka.

Proces transformacji nowotworowej może zostać na wczesnym etapie zahamowany przez układ odpornościowy. To tzw. faza eliminacji. Zdarza się jednak, że komórki nowotworowe wytwarzają substancje blokujące działanie odporności – wówczas choroba przechodzi w fazę równowagi i rozwija się skrycie. W końcu dochodzi do fazy ucieczki, gdy guz aktywnie przeprogramowuje otoczenie immunologiczne.

- Makrofagi z tych zwalczających nowotwór stają się komórkami wspierającymi nowotwór. Podobnie jest z neutrofilami. Układ odpornościowy przeprogramowuje się i zamiast niszczyć nowotwór, zaczyna go wspierać. W tej walce ważną rolę odgrywają właśnie limfocyty T CD4 – wyjaśnia prof. Sarnowska.

Dotychczas najwięcej uwagi poświęcano limfocytom T CD8, znanym ze swojej cytotoksycznej roli. Tymczasem CD4 są bardziej zróżnicowane – pomagają CD8 w rozpoznawaniu wroga, wspierają limfocyty B w dojrzewaniu, ale w pewnych warunkach same również mogą działać cytotoksycznie.

- Może o tym świadczyć fakt, że wykryto wirusa HIV, bo niszczył właśnie limfocyty T CD4 – przypomina badaczka.

W badaniach in vitro zespół z Warszawy wykazał, że limfocyty T CD4 w mikrośrodowisku guza mogą wydzielać cząsteczki wspierające angiogenezę (tworzenie naczyń krwionośnych), co ułatwia wzrost nowotworu. Co więcej, na ich powierzchni pojawia się białko PD-L1, które „wyłącza” cytotoksyczne limfocyty T CD8.

- Nikt wcześniej nie opisał, że limfocyty T CD4 mogą działać proangiogennie na nowotwór – podkreśla prof. Sarnowska.

Współpraca z zespołem prof. Jaya Berzofskiego z amerykańskiego National Cancer Institute potwierdziła te obserwacje na modelach zwierzęcych (in vivo). Badania prowadzone na myszach pokazały, że mechanizm wyczerpywania się CD4 jest taki sam, jak obserwowany w laboratorium.

Zobacz także: Europa tworzy wspólną sieć onkologiczną. Szansa na wyrównanie dostępu do leczenia raka

Naukowcy z Warszawy sprawdzili już, czy podobne zjawiska zachodzą w guzach pacjentów. Wstępne wyniki wskazują, że tak.

- Teraz musimy zrozumieć, dlaczego limfocyty T CD4 wyłączają się i czy możemy ten proces odwrócić. Wystarczyłoby je w jakiś sposób przeprogramować – mówi prof. Sarnowska.

Badacze testują obecnie dostępne w onkologii leki pod kątem ich zdolności do modulowania mikrośrodowiska guza. Pierwsze wyniki są obiecujące. Jeśli udałoby się przeprogramować limfocyty T CD4 tak, by znów wspierały walkę z nowotworem, mogłoby to oznaczać prawdziwy przełom w immunoterapii – również w obszarze innowacyjnych terapii CAR-T czy TILs.

Dominika Najda, dziennikarka Wirtualnej Polski

Źródła

1. PAP